"Ο παράδεισος των άγριων ζώων " και η ΑΤΟΜΙΚ βότκα του Τσερνομπίλ

Της Σοφίας Παπαδοπούλου

Το διάφανο μπουκάλι, που στην ετικέτα του φιγουράρει ένας επιβλητικός αγριόχοιρος, είναι τόσο σπάνιο όσο και το περιεχόμενό του. Είναι το μοναδικό που κυκλοφορεί με μια κρυστάλλινα διάφανη βότκα από σιτάρι και νερό από την αποκλεισμένη ζώνη του Τσερνόμπιλ, ερμητικά κλεισμένη στο εσωτερικό του.

Με όνομα τόσο ταιριαστό όσο και οι συμβολισμοί που «κουβαλά», η τριπλά αποσταγμένη βότκα Atomik «γεννήθηκε» το περασμένο καλοκαίρι από μια ιδέα Βρετανών και Ουκρανών επιστημόνων, που μελετούν επί δεκαετίες το Τσερνομπίλ και οι οποίοι επεξεργάζονται ήδη σχέδια για μια μικρής κλίμακας, αρχικά, παραγωγή, εφόσον βέβαια ξεπεραστούν μια σειρά από νομικά, γραφειοκρατικά και άλλα εμπόδια. Μάλιστα, αν το εγχείρημα ευοδωθεί, το 75% των εσόδων από την πώληση της βότκας θα δοθεί για τη στήριξη των κοινοτήτων που ζουν στην περιοχή του ατυχήματος και στην προστασία της άγριας ζωής, που «θέριεψε» από τότε που έφυγαν οι άνθρωποι. Η βότκα Atomik, προϊόν της Chernobyl Spirit Company, μιας κοινωνικής επιχείρησης με ιδρυτές τους επιστήμονες Τζιμ Σμιθ (Jim Smith) και Γενάντι Λάπτεφ (Gennady Laptev), είναι το πρώτο προϊόν από τη «νεκρή» γη της αποκλεισμένης ζώνης του Τσερνόμπιλ.

Τρεις δεκαετίες και τέσσερα χρόνια μετά, οι προσπάθειες ανάκαμψης των περιοχών που επλήγησαν στην Ουκρανία, τη Λευκορωσία και τη Ρωσία συνεχίζονται και παρά τα κάποια, σχετικά μικρά, υψηλά ραδιενεργά hotspots έξω από την κύρια ζώνη αποκλεισμού (Exclusion Zone) των 30χλμ, η επιστημονική κοινότητα πιστεύει, εδώ και πολλά χρόνια, ότι ο κίνδυνος από τη ραδιενέργεια για τους πληθυσμούς εκτός της ζώνης είναι χαμηλός. Ωστόσο, η προσπάθεια αναβάθμισης των περιοχών αυτών εμφανίζεται αργή, τόσο εξαιτίας των περιορισμών στις επενδύσεις και τη χρήση αγροτικής γης όσο και των εσφαλμένων αντιλήψεων για τους κινδύνους από τη ραδιενέργεια, υποστηρίζουν οι Βρετανοί και Ουκρανοί επιστήμονες, που μελετούν τη μεταφορά ραδιενέργειας στις καλλιέργειες τόσο στην κύρια ζώνη αποκλεισμού όσο και στην περιοχή Ναρόντιτσι (Narodychi) εντός της ζώνης υποχρεωτικής επανεγκατάστασης (Zone of Obligatory Resettlement).

Όπως εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Τζιμ Σμιθ, καθηγητής Περιβαλλοντικών, Γεωγραφικών και Γεωλογικών Επιστημών του βρετανικού Πανεπιστημίου του Πόρτσμουθ (University of Portsmouth), η έρευνα έδειξε ότι σε πολλές περιοχές η γη μπορεί πλέον να καλλιεργηθεί και να παράξει καρπούς ασφαλείς προς κατανάλωση.

«Πιστεύουμε ότι αυτές οι περιοχές χρειάζονται μεγαλύτερη οικονομική ανάπτυξη και διαχείριση του μοναδικού αποθέματος άγριας ζωής που φιλοξενούν», αναφέρει χαρακτηριστικά και προσθέτει:
«Για τους ανθρώπους που ζουν εκτός της κύριας ζώνης αποκλεισμού, αυτή τη στιγμή το μεγαλύτερο πρόβλημά τους είναι περισσότερο το ψυχολογικό και οι οικονομικές συνέπειες (απ’ ό,τι το ίδιο το ατύχημα). Η πόλη που εργαζόμαστε στο πλαίσιο της έρευνάς μας, το Ναρόντιτσι, έχει περίπου 10.000 ανθρώπους, έχει σχολείο, καταστήματα, τα πάντα… Οι άνθρωποι λαμβάνουν επιδόματα ως θύματα του Τσέρνομπιλ, η ανεργία όμως ξεπερνά το 50%».

Εξηγεί, δε, πως το πρόβλημα σε περιοχές όπως αυτή δεν είναι η ραδιενέργεια πλέον αλλά η οικονομική ανάπτυξη, που μπορεί, όπως υποστηρίζει, να «περάσει» μέσα από την καλλιέργεια της γης. «Θεωρούμε ότι ένα πολύ σημαντικό ποσοστό αυτών των γαιών μπορεί να χρησιμοποιηθεί ακόμη και σήμερα», αναφέρει, εξηγώντας πως η επιστημονική ομάδα έχει αναπτύξει ένα πρωτόκολλο για το τι χρειάζεται για την επανάχρηση της αγροτικής γης στην περιοχή.

Όσο για την ασφάλεια της βότκας που παρασκευάστηκε, οι δημιουργοί της εξηγούν πως «όπως γνωρίζει κάθε χημικός, η απόσταξη ζυμωμένων σιτηρών αφήνει πολύ πιο βαριά στοιχεία στα απόβλητα προϊόντα, ώστε η αλκοόλη να είναι πιο ραδιενεργά καθαρή από τον αρχικό σπόρο», με τον Τζιμ Σμιθ να επισημαίνει ότι έγινε απόσταξη προκειμένου να αποβληθεί κάθε ραδιενεργό στοιχείο από τις πρώτες ύλες και «να παραχθεί ένα προϊόν από το Τσερνόμπιλ, που ελπίζουμε πως πολλοί άνθρωποι θα θέλουν να καταναλώσουν».

Έφυγαν οι άνθρωποι κι επέστρεψαν τα άγρια ζώα

Μπορεί στην κύρια ζώνη αποκλεισμού να απουσιάζει κάθε ίχνος ανθρώπινης παρουσίας, ωστόσο δεν συμβαίνει το ίδιο με τα άγρια ζώα που επέστρεψαν στην περιοχή, η οποία, όπως εξηγεί ο Βρετανός καθηγητής, έχει μετατραπεί σε ένα μοναδικό φυσικό καταφύγιο άγριων ζώων, χωρίς βέβαια να σημαίνει ότι η ραδιενέργεια κάνει καλό στα ζώα. «Η επιστροφή τους αποδεικνύει ότι οι συνέπειες των ανθρωπίνων δραστηριοτήτων (π.χ. γεωργία, κυνήγι κ.ά.) είναι πολύ δυσμενέστερες», επισημαίνει.

«Μελετήσαμε την πυκνότητα των πληθυσμών και διαπιστώσαμε ότι ο αριθμός άγριων ζώων στο Τσέρνομπιλ είναι παρόμοιος με εκείνον σε καταφύγια θηραμάτων που δεν έχουν μολυνθεί», σημειώνει, εξηγώντας πως ειδικά σε ό,τι αφορά τον λύκο, ο αριθμός είναι πολλαπλάσιος σε σχέση με άλλα φυσικά καταφύγια, γεγονός που αποδίδει στο ότι απουσιάζει πλέον το κυνήγι στη ζώνη αυτή. «Είναι πολύ σημαντικό, αυτή η περιοχή που νομίζω ότι είναι η μεγαλύτερη σε έκταση ακατοίκητη περιοχή στην Ευρώπη, να διατηρηθεί ως ένας φυσικός βιότοπος», υπογραμμίζει ο Τζιμ Σμιθ.
Μελετώντας το Τσέρνομπιλ εδώ και τρεις δεκαετίες, ο Βρετανός καθηγητής απαντά και στην κρίσιμη -για πολλούς- ερώτηση σχετικά με τη χρήση της πυρηνικής ενέργειας.

Ξεκίνησα να εργάζομαι πάνω στο Τσερνόμπιλ το 1990 και τότε ήμουν κατά της χρήσης πυρηνικής ενέργειας, αλλά τώρα είμαι συγκρατημένα υπέρ της πυρηνικής ενέργειας καθώς πιστεύω ότι είναι μία από τις λιγοστές πηγές ενέργειας που δεν παράγει πολλές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα. Πιστεύω επίσης πολύ στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας αλλά εκτιμώ ότι χρειαζόμαστε και την πυρηνική ενέργεια λόγω των χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα. Φυσικά τα πυρηνικά ατυχήματα είναι τρομερά γεγονότα αλλά νομίζω ότι θα πρέπει να πάρουμε το χαμηλό, όπως εκτιμώ, αυτό ρίσκο στο πλαίσιο της μάχης κατά της κλιματικής αλλαγής», λέει χαρακτηριστικά.

 Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ μέσω DASARXEION