ΚΟΥΤΣΕΡΗΣ Ευστάθιος του Αποστόλου
Γεωπόνος, Χωροτάκτης
Περιβάλλοντος, DEA, Διδάκτωρ Χωροταξίας
Η «ομορφιά της λίμνης
Βοιβηίδας, από τα προκλασικά χρόνια ως το τέλος της αρχαίας εποχής γίνεται η
κύρια πηγή διήγησης της ιστορίας της, με ποιητικό χαρακτήρα. Τα Ορφικά,
ο Όμηρος, ο Ησίοδος, ο Ευριπίδης, ο Πίνδαρος, ο Στράβων κι ο Οβίδιος, εξυμνούν
την αθάνατη Βοιβηίδα και τις ιδιότητές της περιοχής στην οποία ανήκει καθώς και
την ιστορία νυμφών κι ηρώων που έχουν σχέση μ’ αυτή». Εδώ ζουν οι Κένταυροι, οι
Λαπίθες κι δω γεννιέται ο Ασκληπιός. Και πιο πάνω στον Πηνειό και στον Κίσσαβο συνδεδεμένη
κι η ρηχή λίμνη Νεσσωνίδα. Πλούσιος κι
όμορφος τόπος, προϊστορικός όπως δοξάζεται στη Μυθολογία. «Το άνοιγμα των
Τεμπών με θεϊκή φροντίδα αναφέρει ο Κλαύδιος Αιλιανός, από σεισμό ο Σενέκας,
καθώς κι άλλοι νεότεροι συγγραφείς. Ενώ ο Πίνδαρος κι ο Αριστοτέλης
υποστηρίζουν ότι το άνοιγμα ανάμεσα στον Όλυμπο και την Όσσα (Τέμπη) έγινε το
1529 πΧ περίπου, εξαιτίας του κατακλυσμού, ο οποίος συνέβη τότε κι ο οποίος
‘καταπλημμύρισε τα περί την Ελλάδα (πόλη της Θεσσαλίας) μέρη’ (Αριστοτέλης)». Στη νεωτερικότητα κυριαρχεί το νέο
όνομα ‘Κάρλα’. Και πάλι πλούσια,
εμπλουτίζοντας αδιαλείπτως τον υπόγειο υδροφορέα με τις καταβόθρες της
επιβιώνει, με τ’ Ασμάκι, τα Κανάλια, την Πέτρα και τους παρακάρλιους οικισμούς
της, που συντηρούνται από τ’ αλιεύματα της, έως τα τέλη του 19αι. «600.000 τόνοι, 1.000 ψαράδες, 143 είδη
πουλιών και 430.000 υδρόβια πουλιά» είναι τεράστια μεγέθη για την Ευρώπη στα
μέσα του 20ου αι. (Κουτσερής Ε., 2022, σ. 253, Ε.Κ.Β.Υ., 1996).
Με
το παρόν άρθρο, θα προσπαθήσω να υπενθυμίσω κάποιες αστοχίες, τόσο ώστε να
προσεγγίσω ιστορικά και διαχρονικά τις αλλεπάλληλες υδρολογικές επεμβάσεις που
δέχθηκε η λεκάνη απορροής της Κάρλας, όσο και των λύσεων που προτάθηκαν στα
τέλη του 20 αι. Το βιογραφικό μου (1983-89) κι η ακαδημαϊκή ιστορία μου δε μου
επιτρέπει να σιωπήσω, μετά την κολοσσιαία καταστροφή που υπέστη το Σεπτ. του
2023, η Θεσσαλία κι ειδικότερα η Κάρλα κι ο Παγασητικός. Καθότι η ‘φιλοσοφία’
των στόχων κατασκευής του ταμιευτήρα Κάρλας, είτε 42.000 του 1982 είτε 38.000
στρ του 1999, ήταν άκρως δαπανηροί, ως πρωτίστως αντιπλημμυρικοί, μερικώς
αρδευτικοί και ακολούθως περιβαλλοντικοί. Δεν βασίζονταν στη μίμηση της φύσης
(ρηχά νερά) και στον εμπλουτισμό του υπόγειου υδροφορέα (φυσικές καταβόθρες),
ούτε βασίζονταν στη σύνδεση των ανθρώπινων δραστηριοτήτων με τις φυσικές της
λειτουργίες. Η ‘φιλοσοφία’ του δεν προσέγγισε ούτε καν τον ‘ιδεότυπο’ των
γεωτεχνικών επιστημόνων, όπως προτάθηκε το 1996, αλλά η κατασκευή του ήταν, ενός
υπερυψωμένου γιγαντιαίου ‘κουβά’ 8μ ύψους (μια μπουτίκ, χωρητικότητας 180 έως 250 εκ. κυβ μέτρα.), ο οποίος
να ελέγχει απόλυτα τη πλημμύρα, με τα πιο σύγχρονα μέσα συγκεντρώνοντας μέσα του
αρδευτικό κι ‘οικολογικό’ νερό, αντί της φυσικής περιοδικής κατάκλισης εδαφών,
ούτε «βέβαια να διατηρηθούν βιολογικές λειτουργίες (των οποίων δεν είχαν γνώση)»
όπως γράφει κι ο καθηγητής μου Πανταζής Γεράκης το 1996. Αντίθετα η πρόταση του
γράφοντος και των αγροτών-ακτημόνων το 1984, 85 (βλ. Πρακτικά Συμποσίων 1985, 1986 στο Στεφανοβίκειο),
βασίζονταν σε πολύ μικρότερες δαπανηρά κατασκευές, σ’ ένα μωσαϊκό μικρών
ταμιευτήρων βάθους 10 μ. μέσω εκσκαφής των καθώς και των τάφρων επικοινωνίας
μάργας, διεσπαρμένων σ’ όλη την έκταση της τ. λίμνης Κάρλας, ώστε με μια
γεώτρηση έκαστος, να λειτουργούν αντιπλημμυρικά, αρδευτικά κι οικολογικά και στους
δύο Νομούς. Καθώς επίσης βέβαια τόσο να συνδέεται η λεκάνη με τα πλεονάζοντα πλημμυρικά
νερά του Πηνειού (Ασμάκι), όσο και να συμβάλλει στον εμπλουτισμό με τις
καταβόθρες της Αεράνης στα Κανάλια Βόλου, με το ‘θεριό’ της Κάρλας, ο Ήταυρος
(βλ. ΚΕΜΕΒΟ), όπως γινόταν για αιώνες.