Ελληνικό - Η ιστορία επαναλαμβάνεται

του  Τάση Παπαϊωάννου*

Είναι γνωστό ότι η Αθήνα είναι μια πόλη η οποία χτίστηκε άναρχα. Χωρίς σχέδιο, χωρίς πρόγραμμα, χωρίς όραμα. Η αστική μάζα διαρκώς επεκτείνεται προς όλες τις κατευθύνσεις, ορμητική, ανεξέλεγκτη, σαν τσουνάμι που κατακλύζει τα πάντα στο πέρασμά της. Καλύπτει ρέματα, ποτάμια, λόφους, σκαρφαλώνει απειλητική στα βουνά που την περιβάλλουν, ξεχειλίζει μέσα στη θάλασσα.

Κανένα από τα πάμπολλα σχέδια που κατά καιρούς εκπονήθηκαν δεν εφαρμόστηκε, αφού η ελληνική πολιτεία το μόνο που φρόντιζε -με θαυμαστή συνέπεια- ήταν να νομιμοποιεί εκ των υστέρων όλες τις αυθαίρετες ιδιωτικές πολεοδομήσεις. Πολεοδομήσεις που φυσικά δεν λάμβαναν καμιά μέριμνα -ως όφειλαν- για τη δημιουργία κοινόχρηστων υπαίθριων χώρων πρασίνου και κοινωφελών εγκαταστάσεων.

Συχνά η Αθήνα αποκαλείται από τα ΜΜΕ «τσιμεντούπολη», με το μικρότερο ποσοστό πρασίνου συγκρινόμενη με άλλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, χωρίς όμως να αναφέρουν και τις αιτίες που τη δημιούργησαν. Σήμερα είναι μια μεγαλούπολη η οποία πνίγεται μέσα στο υπερ-κορεσμένο σώμα της, με ελάχιστα πάρκα που αδυνατούν να της προσφέρουν στοιχειωδώς κάποια ανάσα οξυγόνου.

Νόμοι διαχρονικά καταστρατηγούνται, ενώ το Σύνταγμα της χώρας ώρες ώρες μοιάζει με κουρελόχαρτο.

Πάντοτε, άλλωστε, τη διαμόρφωση του αστικού ιστού αναλάμβαναν διάφοροι κερδοσκόποι, αδιαφορώντας επιδεικτικά για το δημόσιο συμφέρον και ιδιαίτερα για το άρθρο 24 του Συντάγματος που αναφέρει ρητά: «Η προστασία του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος αποτελεί υποχρέωση του Κράτους και δικαίωμα του καθενός».

Και ενώ θα περίμενε κανείς όλο αυτό το αμαρτωλό και καταστροφικό παρελθόν της πόλης να μας έχει συνετίσει και να μας έχει κάνει κατά τι σοφότερους, δυστυχώς συνεχίζουμε να αφανίζουμε κάθε απομεινάρι φυσικού τοπίου, να χτίζουμε κάθε σπιθαμή ελεύθερου χώρου, κάθε κενό που υπάρχει ακόμη μέσα στην παχύσαρκη πρωτεύουσα. Τα ίδια ακριβώς ΜΜΕ που χύνουν κροκοδείλια δάκρυα για την «άσχημη τσιμεντούπολη», την ίδια στιγμή προπαγανδίζουν σήμερα με φανατισμό τα αναπτυξιακά δήθεν σχέδια στο Ελληνικό, στην Ακαδημία Πλάτωνος, στον Βοτανικό.

Οι διάφοροι «μεγαλοεπενδυτές» κατά την προσφιλή τους τακτική, πριν από την οποιαδήποτε «επένδυση», έχουν προετοιμάσει προσεκτικά το έδαφος, μέσω αλλεπάλληλων διαφημιστικών spots στον έντυπο και ηλεκτρονικό Τύπο, παρουσιάζοντας την εικόνα ενός μελλοντικού ειδυλλιακού τοπίου μέσω εντυπωσιακών πλασματικών μακετών. Διαμορφώνουν έτσι κατάλληλα την κοινή γνώμη, παρουσιάζοντας πάντοτε την επένδυσή τους ως τον νέο μεγάλο εθνικό στόχο.

Οι επενδύσεις αυτές παρουσιάζονται ως το όχημα για την ανάκαμψη της κατεστραμμένης οικονομίας και με γνώμονα πάντοτε το δημόσιο τάχατες συμφέρον. Αρκεί να θυμηθούμε τον διαφημιστικό καταιγισμό που προηγήθηκε των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004 και το εθνικό όραμα της ισχυρής Ελλάδας τότε. Σήμερα ελάχιστοι αναφέρουν τις ολέθριες επιπτώσεις και το γεγονός ότι για πολλές δεκαετίες ακόμη θα πληρώνουμε το τίμημα της οικονομικής καταστροφής της χώρας.

Κάτι αντίστοιχο συμβαίνει και στις μέρες μας. Το φαραωνικό σχέδιο για το πρώην αεροδρόμιο του Ελληνικού, με τα συνολικά 3.000.000 τ.μ. δόμησης, τους 6 ουρανοξύστες - τοπόσημα (;) των 200 μ., τα πάμπολλα κτίρια των 50 μ., τα εκατοντάδες στρέμματα των νέων οικιστικών ζωνών, μαζί με τα χιλιάδες τετρ. μέτρα των νέων εμπορικών malls, των ξενοδοχείων, του καζίνου και το χτίσιμο της παράκτιας ζώνης, δηλαδή, τη δημιουργία μιας νέας γιγάντιας ιδιωτικής πόλης μέσα στην πόλη, θα επιφέρει τεράστια πολεοδομικά προβλήματα, όχι μόνον στα νότια προάστια, αλλά και σε ολόκληρο το λεκανοπέδιο! Το περιβόητο «μητροπολιτικό πάρκο» (θυμάστε; Το μεγαλύτερο της Ευρώπης!) που διατυμπάνιζαν πριν από λίγα χρόνια θα μετατραπεί αντίθετα σε μια μητροπολιτική ιδιωτική πόλη των 30 και πλέον χιλιάδων κατοίκων.

Τα επιχειρήματα που προβάλλονται είναι η δημιουργία πλήθους νέων θέσεων εργασίας και η προσέλκυση ξένων κεφαλαίων που θα βοηθήσουν στην οικονομική ανάκαμψη της χώρας. Αποκρύβεται τεχνηέντως βέβαια το γεγονός ότι παράλληλα θα χαθούν χιλιάδες άλλες θέσεις εργασίας, αφού εκατοντάδες μικρές επιχειρήσεις στην περιοχή θα αναγκαστούν να κλείσουν, όταν εγκατασταθούν τα τεράστια malls στην περιοχή. Και το σημαντικότερο που σχεδόν ποτέ δεν υπολογίζουμε: την υποβάθμιση της ποιότητας ζωής, αλλά και τις σοβαρές περιβαλλοντικές επιπτώσεις στην ευρύτερη περιοχή.

Είναι λογικό το ερώτημα: Ποια θα ήταν μια εναλλακτική λύση στις σημερινές συνθήκες; Η τεράστια έκταση του Ελληνικού (και όχι μόνον), και η αξία γης που αντιπροσωπεύει, θα μπορούσε να επιλύσει πολλά πολεοδομικά προβλήματα, όχι μόνο των γειτονικών δήμων, αλλά και ολόκληρου του λεκανοπεδίου.

Η ελεγχόμενη δόμηση και ο αστικός αναδασμός θα μπορούσε να είναι το κλειδί της αποφόρτισης των ασφυκτικών περιοχών του κέντρου της Αθήνας και των υποβαθμισμένων συνοικιών της Δυτικής Αττικής, με τη δημιουργία μικρών διάσπαρτων χώρων πρασίνου που θα προέκυπταν από τις απαλλοτριώσεις και κατεδαφίσεις παλαιών κτισμάτων και εγκαταλελειμμένων βιομηχανιών. Αυτό όμως προϋποθέτει ένα συνολικό στρατηγικό σχεδιασμό σε μάκρος χρόνου και με κύριο στόχο το πραγματικό και μακροπρόθεσμο δημόσιο συμφέρον, όχι μόνον της δικής μας γενιάς, αλλά και των επόμενων που θα έρθουν μετά από εμάς.

Οσο μένουμε απαθείς και αμέτοχοι για ό,τι συμβαίνει έξω από το όριο της ιδιοκτησίας μας τόσο η πόλη θα γίνεται περισσότερο αβίωτη και εφιαλτική. Ο δημόσιος χώρος της πόλης είναι υπόθεση όλων μας και από τις δικές μας ενέργειες και δράσεις θα προστατευτεί ή τελικά θα καταστραφεί.

Το «Δημόσιο» εν γένει δεν το αντιλαμβανόμαστε ως κοινή περιουσία, ως ιδιοκτησία όλων μας. Οι νεοέλληνες δυστυχώς έχουμε αποδείξει μέσα στα χρόνια ότι ενδιαφερόμαστε μόνον για το Εγώ και όχι για το Εμείς. Μην ξεχνάμε επίσης ότι όσοι χώροι έχουν πρόσκαιρα γλιτώσει από τη λαίλαπα της οικοδομικής εκμετάλλευσης είναι γιατί κάποιοι συμπολίτες μας πάλεψαν και διεκδίκησαν το αυτονόητο ως «δικαίωμα» αλλά και υποχρέωση του καθενός! Να έχουν λόγο για το πώς θέλουν να ζήσουν!

*Αρχιτέκτων-Καθηγητής Σχολής Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ

«