Οι Φίλοι της Φύσης για τα δάση

Ανοιχτή επιστολή

Αθήνα, 30-8-2018

Προς: Αξιότιμο Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας
κύριο Προκόπιο Παυλόπουλο

Προς: Αξιότιμο Πρόεδρο της Κυβέρνησης
κύριο Αλέξιο Τσίπρα 

Προς: Αξιότιμους κ.κ πολιτικούς αρχηγούς των κομμάτων της Βουλής

Κοινοποίηση: τους Έλληνες πολίτες

Θέμα:  «Λήψη αποφάσεων για ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις που θα αφορούν στη  λειτουργία του κρατικού  μηχανισμού για την  προστασία των δασών»

Η Δασική Πυρκαγιά της 23^ης Ιουλίου 2018 στην Ανατολική Αττική, με τα τραγικά αποτελέσματα που είχε,  έθεσε σε αμφισβήτηση όλη την υπάρχουσα οργάνωση Δασοπροστασίας και Πυροπροστασίας και ανέδειξε πολλά κενά στην οργάνωση του Κράτους, σε σχέση με την αποτελεσματική προστασία των πολιτών από παρόμοιες καταστροφές.

Με αφορμή αυτήν την τραγωδία όλοι όσοι υπογράφουμε την παρούσα επιστολή (εκπρόσωποι φορέων, εκπαιδευτικών & ερευνητικών ιδρυμάτων, επιμελητηρίων και συνδικαλιστικών οργανώσεων), αλλά και φυσικά πρόσωπα που έχουν επιστημονική γνώση, εμπειρία και σχέση με το δάσος, συναισθανόμαστε την ανάγκη αλλά και την απαίτηση της κοινωνίας να εξαντληθεί θεσμικά κάθε δυνατότητα ώστε να ελαχιστοποιηθεί ο κίνδυνος επανάληψης παρόμοιων τραγικών γεγονότων στο μέλλον.

Θεωρούμε απαραίτητο να συνεισφέρουμε ανάλογα με την εμπειρία και την επιστημονική μας υπόσταση, καταθέτοντας προτάσεις για την καλύτερη οργάνωση της Δασοπροστασίας και θεωρούμε υποχρέωση αλλά και ευθύνη μας να απευθυνθούμε σε όλη την πολιτειακή ηγεσία της χώρας και  σε κάθε πολίτη της και να θίξουμε ορισμένες παραμέτρους του προβλήματος «δασικές πυρκαγιές».

Ασφαλώς ως πρώτο ζητούμενο από την πολιτειακή και πολιτική ηγεσία της Χώρας, θέτουμε  τη στήριξη, με κάθε τρόπο, των πληγέντων και καλούμε όλους τους πολιτικούς φορείς να αναλάβουν με την απαραίτητη ομοψυχία πολιτικές  πρωτοβουλίες και να στηρίξουν μέτρα πολιτικής για το σκοπό αυτό.

Παράλληλα όμως ζητάμε να προωθηθούν άμεσα και οι απαραίτητες μεταρρυθμίσεις, που θα αφορούν την οργάνωση του Κρατικού μηχανισμού και την αποτελεσματικότερη προστασία των δασών από τις πυρκαγιές.

Υπενθυμίζουμε τη βασική αρχή της οικολογίας των δασικών πυρκαγιών, σύμφωνα με την οποία οι δασικές πυρκαγιές «σβήνουν» μέσα στο δάσος, πριν πάρουν διαστάσεις και πώς αυτή η αρχή μπορεί να εκπληρωθεί, όταν ο «διαχειριστής» είναι γνώστης των ιδιαιτεροτήτων των δασικών οικοσυστημάτων  όσον αφορά τη σύνθεση της βλάστησης και τη συμπεριφορά τους, αλλά και των «κρίσιμων τοπικών συνθηκών» (ανάγλυφο, έδαφος, άνεμοι, έργα υποδομής κ.λπ.) που επηρεάζουν την εξέλιξη μιας πυρκαγιάς.

Θεωρούμε σοβαρό στρατηγικό λάθος να επικεντρώνεται η πολιτεία σχεδόν αποκλειστικά στην αυθαίρετη και άναρχη δόμηση των οικισμών (η οποία είναι υπαρκτό πρόβλημα) και να θεωρεί ότι εκεί κατά κύριο λόγο οφείλεται η τραγωδία που ζήσαμε. Ασφαλώς υπάρχουν ευθύνες που πρέπει να αναζητηθούν από τις αρμόδιες αρχές, όπως επίσης επιβάλλεται με καθαρή σκέψη να διορθώσουμε τα λάθη, τόσο σε επίπεδο σχεδιασμού, όσο και σε επίπεδο εφαρμογής του.

Επισημαίνουμε ιδιαιτέρως ότι η Δασική Νομοθεσία σήμερα, όπως διαμορφώνεται με τις συνεχείς αλλαγές του νομικού και θεσμικού πλαισίου για τη δασοπροστασία, ευνοεί τους κάθε λογής «αυθαιρετούντες και τους καταπατητές», θεωρούμε δε πως ακόμα και η αντισυνταγματική εξαίρεση των «οικιστικών πυκνώσεων» από την ανάρτησή τους στους Δασικούς χάρτες,  συμβάλλει σε αυτό, αφού δεν επιλύει κάποιο πρόβλημα των πολιτών, αλλά περιπλέκει και ουσιαστικά διαιωνίζει το απαράδεκτο αυτό φαινόμενο.

Με το να «βλέπουμε και να προβάλλουμε» ως Πολιτεία μόνο μία από τις όψεις του κακού, δηλαδή την ύπαρξη αυθαίρετων οικισμών, μετατοπίζουμε την ουσία του επιχειρησιακού προβλήματος της Δασοπυρόσβεσης στην αυθαίρετη συγκρότηση οικισμών, δίπλα και μέσα στα δάση, υποτιμώντας το υπαρκτό πρόβλημα της ελλιπούς οργανωτικής και εκτελεστικής λειτουργίας του μηχανισμού πυροπροστασίας. Με τον τρόπο αυτό, παραβλέποντας την ανάγκη επιχειρησιακών αλλαγών στο πεδίο, είναι βέβαιο ότι θα οδηγηθούμε σε μη ουσιαστική αξιολόγηση του προβλήματος, αποσπασματικές παρεμβάσεις και στη βέβαιη επανάληψη ανάλογων καταστροφών, στο άμεσο μέλλον.

Ως Πολιτεία και ως κοινωνία οφείλουμε να προχωρήσουμε μπροστά, στηρίζοντας τους πυρόπληκτους και τις οικογένειες των θυμάτων, αναδημιουργώντας τις πόλεις και τους οικισμούς που καταστράφηκαν αλλά δεν μπορούμε να αγνοήσουμε την πραγματική αιτία του προβλήματος, που είναι η ανάγκη αντιμετώπισης των δασικών πυρκαγιών μέσα στο δάσος.

Εκτιμούμε ότι αυτό δεν έχει γίνει απολύτως κατανοητό και αυτό διαφαίνεται από το  γεγονός ότι από τα 20 σημεία -παρεμβάσεις- που εξαγγέλθηκαν από τον Πρωθυπουργό στην Σύσκεψη της 7ης Αυγούστου, μόνο ένα αφορούσε τα δάση και αυτό με πολύ γενική μορφή.

Η σημαντικότερη προσφορά των πολιτικών δυνάμεων της χώρας για την ορθή διαχείριση του προβλήματος των δασικών πυρκαγιών είναι η λήψη μέτρων πολιτικής που θα επανεξετάσουν από μηδενική βάση τον τρόπο οργάνωσης του Κρατικού μηχανισμού και θα αξιοποιούν όλες τις δυνάμεις Πολιτικής Προστασίας, με την ουσιαστική συμμετοχή των Δασικών Υπηρεσιών. Σε αυτή τη λύση έχουμε την υποχρέωση να συμβάλουμε όλοι μας, στο μέτρο που μας αναλογεί επιστημονικά και διοικητικά.

Στη βάση αυτή προτείνουμε να ληφθούν οι αναγκαίες πολιτικές αποφάσεις για την αλλαγή του θεσμικού πλαισίου για τη δασοπροστασία και την οργάνωση και λειτουργία του Κρατικού μηχανισμού, ώστε να λειτουργεί με σύγχρονο και αποτελεσματικό τρόπο, εξασφαλίζοντας τη δυνατότητα να υπηρετήσει τις σύγχρονες ανάγκες της Κοινωνίας για προστασία της ζωής και της περιουσίας των πολιτών παράλληλα με την απαίτηση για την αποτελεσματική προστασία των δασικών πόρων και της δημόσιας περιουσίας, τη μείωση του αριθμού των δασικών πυρκαγιών καθώς και  των ζημιών που προκαλούνται από αυτές. Οι μεταρρυθμίσεις που προτείνουμε  βρίσκονται σε απόλυτη σύμπνοια και με το περιεχόμενο και τις επιταγές του άρθρου 24 παρ. 1 του Συντάγματος, που προβλέπει ότι η λήψη μέτρων για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος, του οποίου θεμελιώδες στοιχείο συνιστούν και τα δασικά οικοσυστήματα, αποτελεί υποχρέωση της Πολιτείας.

Ειδικότερα, τα μέτρα που προτείνουμε αφορούν:

• Στη λήψη Κεντρικής Πολιτικής Απόφασης για την αναδιοργάνωση του Δασικού Τομέα και τη επανασύνδεση των Κεντρικών και Περιφερειακών Δασικών Υπηρεσιών με το φυσικό τους αντικείμενο (δασικά χερσαία οικοσυστήματα). Προτείνεται η επανίδρυση της Γενικής Γραμματείας Δασών και Φυσικού Περιβάλλοντος.
• Στο ναπροχωρήσει άμεσα η καθετοποίηση των υφιστάμενων δομών των Περιφερειακών Δασικών Υπηρεσιών και η υπαγωγή τους σε ένα Υπουργείο. Με τον τρόπο αυτό θα εξασφαλιστεί η επιχειρησιακή δυνατότητα τους, ενόψει της ενεργούς συμμετοχής τους και της άσκησης αρμοδιοτήτων δασοπυρόσβεσης στο πλαίσιο της δασοπροστασίας και του ελέγχου του χερσαίου φυσικού περιβάλλοντος της Χώρας.
• Στον καθορισμό των απαραίτητων προϋποθέσεων για την υποστήριξη των προαναφερόμενων σκοπών δασοπροστασίας, καθώς και των αναγκών σε προσωπικό (αναγκαίες διεπιστημονικές προσλήψεις προσωπικού, μετατάξεις από υφιστάμενες δομές) και η προμήθεια υλικοτεχνικού εξοπλισμού και μέσων, για την εξασφάλιση σύγχρονης και άμεσης επιχειρησιακής δυνατότητας.
• Στην νομική θεσμοθέτηση της εμπλοκής των Δασικών Υπηρεσιών στην αντιμετώπιση των δασικών πυρκαγιών, αποκλειστικά στο χώρο ευθύνης τους και της ισότιμης συμμετοχής τους, στα επιχειρησιακά κέντρα πολιτικής προστασίας, με αποφασιστικό ρόλο στο θέμα των δασικών πυρκαγιών.
• Στην άμεση ένταξηστα χρηματοδοτικά μέσα των Υπουργείων ΥΠΕΝ ή ΥΠΑΑ&Τ, της εκπόνησης προτύπων επιχειρησιακών σχεδίων πρόληψης και καταστολής δασικών πυρκαγιών (δασικών μελετών δασοπροστασίας- αντιπυρικά σχέδια), με κλίμακα οργάνωσης του μηχανισμού και ενεργειών (δασοπυρόσβεσης) το Δασαρχείο.
• Στο να συνδεθεί η ανάγκη πυροπροστασίας των δασών και δασοπυρόσβεσης με την έρευνα, που είναι πλούσια στην χώρα μας, με εξαίρετους επιστήμονες, αλλά μέχρι σήμερα υποτιμάται και δεν αξιοποιείται επαρκώς από την πολιτεία.
• Στην ενίσχυση της ψηφιακής σύγκλισης, με τη χρήση σύγχρονων ψηφιακών εργαλείων, στον τομέα της προστασίας, της διαχείρισης και της ανάπτυξης των δασών.
• Στην αναμόρφωση (επικαιροποίηση) των εφαρμοζόμενων δασοπονικών πρακτικών, με τις οποίες διενεργείται η διαχείριση των δασών και δασικών εκτάσεων σήμερα, ώστε να διασυνδεθεί η διαχείριση των δασικών οικοσυστημάτων (καθαρισμοί δασών) με τους σκοπούς δασοπροστασίας.
• Στην εισαγωγή στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση, ειδικού μαθήματος το οποίο θα διδάσκουν ειδικοί επιστήμονες κατά ειδικότητα (όπως π.χ. Δασολόγοι-Περιβαλλοντολόγοι, Γεωλόγοι, Μηχανικοί κλπ.) και θα αφορά στην πολιτική προστασία και την ασφάλεια των πολιτών, έναντι των κινδύνων πυρκαγιάς, πλημμυρών, κλπ.
• Στην ενεργοποίηση της συμμετοχής δασικών συνεταιρισμών και αγροτών, στο σχεδιασμό αντιμετώπισης δασικών πυρκαγιών. Σαν πρώτο βήμα προτείνεται η σύσταση μητρώου, κατά περιοχή (Δασαρχείο), δασεργατών, αγροτών και διαθέσιμων ελαφρών ιδιωτικών μέσων, ώστε να είναι δυνατή η άμεση ενεργοποίησή τους σε περίπτωση ανάγκης.
• Στον ενεργότερο ρόλο της κοινωνίας στην προστασία των δασών, με την θεσμοθέτηση του «εθελοντή δασοφύλακα» που θα μπορεί, με τον ελάχιστο ατομικό εξοπλισμό και την απαραίτητη εκπαίδευση (που θα γίνει από τους δασικούς υπαλλήλους), να στελεχώνει παρατηρητήρια, πυροφυλάκεια και να συμβάλει προληπτικά (με την παρουσία του μέσα στα δάση), στη δασοπροστασία.
• Στην αξιοποίηση των σύγχρονων τεχνολογιών για την παρακολούθηση των δασών και τη δασοπροστασία (monitoring, χρήση μη επανδρωμένων αεροσκαφών, ψηφιακά μέσα).
• Στη λήψη άμεσων μέτρων εντοπισμού και οριοθέτησης ευαίσθητων περιοχών, που είναι ευπρόσβλητες σε δασικές πυρκαγιές, με την συμμετοχή των Δασαρχείων. Είναι αδιανόητο να βρεθούμε απροετοίμαστοι σε μια παρόμοια καταστροφή και το καλοκαίρι είναι ακόμη μακρύ.
• Στην άμεση συγκρότηση μικτών συνεργείων ειδικών επιστημόνων προκειμένου να αξιολογήσουν το βαθμό επικινδυνότητας, από ενδεχόμενη πυρκαγιά, οικισμών που βρίσκονται δίπλα σε δάση, προτείνοντας και άμεσα μέτρα προστασίας τους.

Όλοι εμείς, που υπογράφουμε αυτό το κείμενο, πιστεύουμε πως το θέμα της προστασίας και διαχείρισης των δασών είναι ένα Εθνικό Θέμα και του αρμόζει αντίστοιχη αντιμετώπιση.

Ζητάμε συνάντηση επιτροπής εκπροσώπων μας με την πολιτική ηγεσία της χώρας, για να εξηγήσουμε τις προαναφερόμενες θέσεις μας και τις ρεαλιστικές προτάσεις μας, που είναι υλοποιήσιμες με σχετικά μικρό οικονομικό κόστος.

Κυρίως όμως απευθυνόμαστε στους συμπολίτες μας, για να τους ενεργοποιήσουμε στο θέμα της προστασίας των δασών, που αποδείχτηκε με τον πιο τραγικό τρόπο, πως είναι και θέμα προστασίας της ζωής μας.

Ως υποσημείωση παραθέτουμε Απόσπασμα της με αριθμό 3342/1999 απόφασης της επταμελούς σύνθεσης του Ε΄ Τμήματος του Συμβουλίου της Επικρατείας για το θέμα της μεταφοράς της Δασοπυρόσβεσης από την Δασική Υπηρεσία στην Πυροσβεστική το έτος 1998.

Υποσημείωση: Η γνώμη των τεσσάρων δικαστών της επταμελούς σύνθεσης του Ε΄ Τμήματος του Συμβουλίου της Επικρατείας (του Προέδρου, ενός συμβούλου και δύο παρέδρων), στην με αριθμό 3342/1999 απόφασή του, (ανεξάρτητα του ότι επικράτησε η αντίθετη άποψη των υπόλοιπων τριών συμβούλων της σύνθεσης του Δικαστηρίου), καταγράφεται ως εξής:

«Στην προκειμένη περίπτωση, η νομοθετική επιλογή (ν. 2612/1998) για την διάσπαση του φορέως προστασίας των δασών και την ανάθεση στις μεν Δασικές Υπηρεσίες της εν γένει εποπτείας των δασών και της προλήψεως των δασικών πυρκαϊών, με την αφαίρεση όμως σημαντικού μέρους των διατιθεμένων από αυτές μέσων, στο δε Πυροσβεστικό Σώμα της καταστολής των πυρκαϊών αυτών, δεν συνιστά πρόσφορο και αποτελεσματικό σύστημα για την προστασία των δασών, εν όψει και του γεγονότος ότι με τον τρόπο αυτό παύει πλέον, κατά ένα μέρος της, η διοίκηση και διαχείριση των δασικών εκτάσεων από τις Δασικές Υπηρεσίες, ενώ αυτές αποτελούν βασικό στοιχείο της κρατικής εποπτείας επί των δασών και των δασικών εκτάσεων, για την κατά το Σύνταγμα διατήρηση αναλλοίωτης της μορφής των (πρβλ. ΣτΕ Ολομ. 2753/1994). Συνεπώς, κατά την γνώμη αυτή, πρόσφορο σύστημα προστασίας των δασών είναι μόνο σύστημα ενιαίας αντιμετωπίσεως όλων των σχετικών με την προστασία των δασών θεμάτων από τις Δασικές Υπηρεσίες.»