[Ἡ
Μικρομυθοπλασία Παντοῦ. Δίμηνη Διεθνὴς Ἐπισκόπηση.
Δελτίο#3]
Δήμητρα Ἰ. Χριστοδούλου
In vivo
Μπραγκάνζα,
Πορτογαλία
ΣΤΙΣ 7-8 ΙΟΥΝΙΟΥ 2018 διεξήχθη στὴν
Μπραγκάνζα τῆς Πορτογαλίας τὸ Συνέδριο Μικρομυθοπλασίας ποὺ
διοργάνωσε τὸ Instituto Politécnico de Bragança μὲ τίτλο Pequenos Transatlânticos:
Microrrelatos nas
duas franjas do oceano
μὲ 39 συμμετέχοντες κυρίως ἀπὸ τὴν Ἱσπανία (22) καὶ τὴν Πορτογαλία
(12). Στὸ συνέδριο ἐπιχειρήθηκε ἡ θεωρητικὴ κι ἑρμηνευτικὴ
προσέγγιση τῆς πολὺ σύντομης πεζογραφικῆς φόρμας(2) ὅπως αὐτὴ
διαμορφώνεται καὶ στὶς δύο ὄχθες τοῦ Ἀτλαντικοῦ. Οἱ περισσότερες
ἀνακοινώσεις ἑστίασαν στὴ γλωσσοκεντρικὴ ἀνάλυση, τὴ σχέση
δημιουργικότητας/μικρομυθοπλασίας καὶ τὴν ἐκπαιδευτικὴ διάσταση
τῆς τελευταίας.
Ἡ Maria Pilar Valero (Ἱσπανία) παρουσίασε τὴν ἰδιαίτερα χρήσιμη,
κρατική, ψηφιακὴ πλατφόρμα NABEA, ἡ ὁποία συγκεντρώνει σύγχρονα
ἱσπανικὰ κείμενα καὶ διευκολύνει σὲ μεγάλο βαθμὸ ἐκπαιδευτικοὺς
σκοποὺς καὶ συγκριτικὲς μελέτες γιὰ τὸ διήγημα καὶ τὴ μικρομυθοπλασία,
χάρη στὴ δημιουργία μιᾶς ἀνοιχτῆς ἠλεκτρονικῆς βάσης δεδομένων.
Ο Xaquín Núñez Sabarís (Πορτογαλία),
καθηγητὴς στὸ Universidade do Minho, ἵδρυσε μὲ δική του πρωτοβουλία
μία παρόμοια πλατφόρμα ὅπου καταγράφει καὶ συγκεντρώνει
κείμενα, ἀλλὰ καὶ ἀνθολογίες μικρομυθοπλασίας, στηρίζοντας
διεθνεῖς συνέργειες ἱσπανόφωνων μελετητῶν, ἐκδοτῶν, ἀνθολόγων
καὶ συγγραφέων.
Ἡ ἕξη τῆς μικρομυθοπλασίας νὰ συνάπτει σχέσεις μὲ ἄλλα καθιερωμένα
εἴδη ἀπασχόλησε ὁμιλητὲς ὅπως ἡ Alexia Dotras Bravo (Πορτογαλία),
ἡ ὁποία σκιαγράφησε τὴ σχέση μικρομυθοπλασίας - μεταμοντερνισμοῦ
- ὑβριδισμοῦ. Ἡ Raquel de la Varga Llamazares (Ἱσπανία), ἀνέδειξε
τὰ ρευστὰ ὅρια ἀνάμεσα στὴν ποίηση, τὴ μικρομυθοπλασία καὶ τὸ
διήγημα παρουσιάζοντας τὸ ἔργο τοῦ Ἱσπανοῦ Antonio Pereira
(1923-2009).
Ἐπιχειρήθηκαν διεπιστημονικὲς προσεγγίσεις ἀνάμεσα στὸ μικροδιήγημα
καὶ στὶς ταινίες μικροῦ μήκους, ὅπως τοῦ Alberto Garcia Aguilar (Ἱσπανία),
ὁ ὁποῖος ἀναφέρθηκε στὰ κινηματογραφικὰ μικροσενάρια τοῦ Ἱσπανοῦ
σουρεαλιστῆ Ramón Gómez de la Serna (1888-1963). Στὸ πλαίσιο παρουσίασης
ἐπιφανῶν ἱσπανόφωνων λογοτεχνῶν, οἱ Ἱσπανίδες Lucía Leandro
Hernández καὶ Ana Sanz Tordesillas προέβαλαν τὴν πλούσια ἐργογραφία
τῆς Ἀργεντινῆς Ana Maria Shua καὶ τοῦ Ἱσπανοῦ Millás Juan José, ἀντίστοιχα.
Στὴν πολιτικὴ διάσταση τῆς μικρομυθοπλασίας ἐντρύφησε ἡ Ἱσπανὴ
Sara Losada Coca, παρουσιάζοντας τὸ ¡Basta!
(3) (Ὣς ἐδῶ!),
τὸ κοινωνικὸ πρόγραμμα δημιουργικῆς γραφῆς ποὺ ξεκίνησε στὴ Χιλὴ
τὸ 2009, μὲ σκοπὸ οἱ συμμετέχουσες γυναῖκες νὰ γράψουν μικρομυθοπλασίες
ἕως 150 λέξεις προκειμένου νὰ καταγγείλουν καὶ νὰ καταπολεμήσουν
τὴν ἐνδοοικογενειακὴ καὶ σεξιστικὴ βία. Τὸ πρόγραμμα κρίθηκε ἰδιαίτερα
ἀποτελεσματικὸ κι ἀπέκτησε μεγάλη δημοτικότητα. Ἔκτοτε
συμμετέχουν κι ἄλλες χῶρες τῆς Λατινικῆς Ἀμερικῆς (Περοῦ, Ἀργεντινή,
Βραζιλία κ.ἄ.), ἔχει διευρυνθεῖ θεματικὰ στοχεύοντας στὴν καταπολέμηση
τῆς βίας τόσο στοὺς ἄντρες ὅσο καὶ στὰ παιδιὰ κι ἔχουν προκύψει πολλὲς
ἀξιόλογες ἀνθολογίες.
Τέλος, ἀρκετὲς ἀνακοινώσεις ἀφοροῦσαν τὴν παρουσίαση
ἰδιαίτερων φωνῶν, ὅπως αὐτὴ τῆς Ἰσπανίδας Patricia Esteban Erlés.
Τὴν πρωτότυπη συλλογὴ μικρομυθοπλασιῶν της μὲ τίτλο Casa de
Muñecas
(Κουκλόσπιτο), ἀνέλυσε ἡ ἐπικεφαλῆς τοῦ ἐπιστημονικοῦ περιοδικοῦ
Microtextualidades
καὶ καθηγήτρια, Ana Calvo Revilla (Universidad San Pablo CEU, Μαδρίτη),
ἡ ὁποία συμμετεῖχε καὶ στὸ ἑπόμενο συνέδριο μικρομυθοπλασίας
στὴν Ἐλβετία.
.
Σὲν Γκάλεν, Ἑλβετία
ΣΤΙΣ 21-23 ΙΟΥΝΙΟΥ 2018
πραγματοποιήθηκε τὸ 10ο Διεθνὲς Συνέδριο Μικρομυθοπλασίας
στὸ Πανεπιστήμιο St. Gallen στὴν Ἐλβετία μὲ θέμα Vivir lo
breve: nanofilología
y microformatos en obras de arte,
μὲ τὴ συνδιοργάνωση τοῦ Universität Potsdam (Γερμανία), στὸ ὁποῖο
οἱ 32 συμμετέχοντες ἀπὸ 13 χῶρες ἐπίσης ἑστίασαν στὴν ἱσπανόφωνη
παραγωγή. Ἐπιχειρήθηκε ἐνδελεχὴς παρουσίαση τῶν συσχετισμῶν
τῆς ὑπέρμικρης ἀφήγησης μὲ τὶς γραφικὲς τέχνες, τὴ μουσική, τὸ
θέατρο καὶ τὸν κινηματογράφο, ἀλλὰ καὶ τῆς πρωτοφανοῦς βραχύτητας
ποὺ ἐπιβάλλουν καὶ καλλιεργοῦν στὴ γραπτὴ ἔκφραση τὰ ψηφιακὰ μέσα
κοινωνικῆς δικτύωσης.
Ἡ οἰκοδέσποινα τοῦ συνεδρίου Yvette Sánchez στὴν ἐναρκτήρια ὁμιλία
της ἀνέφερε ὅτι σύμφωνα μὲ πρόσφατη ἔρευνα τῆς Microsoft
(Καναδᾶς, 2015) ἡ νέα γενιὰ (18-24 ἐτῶν) ἔχει σημειώσει μείωση
τοῦ χρόνου προσοχῆς στὰ 8 δευτερόλεπτα ἀπὸ 12 ποὺ ἦταν τὸ 2000 καὶ
ἀπὸ 9 ποὺ ἰσχύει γιὰ τὸ θαλάσσιο γένος Καράσσιος (τὸ εἶδος
Carassius auratus), τὰ γνωστά μας ὡς χρυσόψαρα.
Οἱ ἀναγνωστικές μας συνήθειες ἔχουν ἀλλάξει σὲ μεγάλο βαθμό. Ἡ
ἐπίδραση τῆς πληθώρας τῶν ὑπέρμικρων ἀφηγημάτων ποὺ ἀπαντῶνται
τόσο στὸ ἔντυπο ὅσο καὶ στὸ ψηφιακὸ περιβάλλον ἀποτελεῖ δεδομένο
διεπιστημονικῶν ἐρευνῶν ποὺ μελετοῦν τὸ μεταβατικὸ στάδιο ποὺ
διανύουμε πρὸς μία διαφορετικὴ τροπικότητα τοῦ νοῦ.
Ὁ Μεξικανὸς Lauro Zavala, στὴν πρώτη, καὶ ἀμιγῶς θεωρητικὴ ἀνακοίνωση
τοῦ συνεδρίου, ἑστίασε στὴ γενεαλογικὴ φύση καὶ τὴν πιθανὴ τυπολογία
τῆς μικρομυθοπλασίας. Ἀνέφερε ὅτι ἡ τελευταῖα διαμορφώνεται
καὶ μελετᾶται ἐν τῷ
γίγνεσθαι, σὲ μία ἱστορικὴ περίοδο πού, τουλάχιστον
στὶς δυτικὲς κοινωνίες, χαρακτηρίζεται γιὰ τὰ δυσδιάκριτα ὅρια
ἀνάμεσα στὴν πραγματικότητα καὶ τὴ μυθοπλαστικὴ ἀλήθεια, τῆς ὁποίας
τὸ νόημα ἐξαρτᾶται ἀπὸ τὰ πολιτισμικὰ συγκείμενα καὶ τὰ ἐκφραστικὰ
μέσα ποὺ χρησιμοποιεῖ. Ὁ ἀναγνώστης φαίνεται πὼς καταναλώνει ἢ
πιστεύει εὐκολότερα τὴ μυθοπλαστικὴ
ἀλήθεια (ἢ/καὶ ἁπλῶς ἀποδέχεται τὴν ὕπαρξή της εἰς γνώσιν
τοῦ ὅτι εἶναι ἐπίπλαστη), τὶς ψευδεῖς εἰδήσεις, τὶς ἀνυπόστατες
καὶ ἀνούσιες πληροφορίες ποὺ κατακλύζουν τὸ διαδίκτυο, τὸ ὁποῖο
ἀποτελεῖ μέρος τῆς καθημερινῆς ζωῆς του.
Στὸ παραπάνω πλαίσιο μὲ τὸν ὅρο minificción
πρότεινε νὰ ἀναφερόμαστε στὸ νέο
εἶδος λόγου τὸ ὁποῖο μπορεῖ νὰ ἀναπτύσσεται σὲ ἕνα εὐρὺ
πεδίο (εἰκόνα 1) καὶ νὰ περιλαμβάνει τὰ βραχέα καὶ ὑπερβραχέα
ρηματικὰ ἀφηγήματα, ἀλλὰ καὶ αὐτὰ ποὺ χρησιμοποιοῦν ὡς μέσο ἐπικοινωνίας
τους μεμονωμένα ἢ/καὶ συνδυαστικὰ μὲ τὸ λόγο (discourse), τὴν εἰκόνα,
τὸν ἦχο, τὸ θέατρο, τὴ μουσική, τὸ χορό, ἢ/καὶ ὁποιοδήποτε ἄλλο
μέσο ἀπὸ τὶς καλὲς κι ἐφαρμοσμένες τέχνες, σὲ φυσική, ἔντυπη καὶ
ψηφιακὴ μορφή. Αὐτὸ τὸ εἶδος φέρει μία ἢ πολλὲς μυθοπλαστικὲς ἀλήθειες,
ἀνάλογα μὲ τὴν ἑρμηνεία καὶ τὶς πολιτισμικὲς προσλαμβάνουσες
τοῦ ἀναγνώστη.
Ἀποδεχόμενοι αὐτὸν τὸν ὁρισμὸ θὰ μπορούσαμε νὰ ἀναγνωρίσουμε
τρεῖς τύπους minificción:
(α) τὰ σύντομα εἴδη ποὺ ἀναπτύχθηκαν πρὶν τὸν 20ο αἰ. (ὅπως ἡ πεζοποίηση
ἢ τὸ χαϊκού), (β) τὰ καθιερωμένα ὡς διακριτὰ εἴδη, ὅπως τὸ δοκίμιο
καὶ τὸ διήγημα, ἀλλὰ στὶς (ὑπερ)βραχεῖες ἐκδοχές τους, καὶ (γ) τὶς
ὑπερμικρὲς ἀφηγήσεις ποὺ ἕως τώρα δὲν ἐμπίπτουν στὸ (δυτικὸ) λογοτεχνικὸ
κανόνα. Τὸ σύνολο αὐτῶν τῶν τελευταίων μπορεῖ νὰ περιλαμβάνει ἐπιγράμματα,
ὁδηγίες, ὁρισμοὺς καὶ περισσότερα ἀπὸ ἑκατὸ μὴ λογοτεχνικὰ
εἴδη λόγου, καθένα ἀπὸ τὰ ὁποῖα δυνάμει μπορεῖ νὰ περιληφθεῖ
στὸ λογοτεχνικὸ κανόνα ἐὰν ἐγγραφεῖ ἐκ νέου δηλώνοντας ἀφηγηματικὴ
διάθεση (ἔστω μὲ στοιχειώδη πλοκή, δράση, χαρακτῆρες) ἢ/καὶ χρησιμοποιώντας
ἀφηγηματικὲς τεχνικὲς ὅπως τὸ παιχνίδι, ἡ εἰρωνεία, ἡ διακειμενικότητα
καὶ ἡ μεταμυθοπλασία(4).
Ὅπως ἀνέφερε ὁ Zavala ὁ ὅρος microficción (τὸν ὁποῖο
θεωρεῖ συνώνυμό του ἀγγλικοῦ microfiction)
μπορεῖ νὰ ἀναφέρεται ἀποκλειστικὰ σὲ ἀφηγηματικὰ κείμενα, ἐνῶ
ὁ ὅρος minificción (προτείνει
τὸν ὅρο minifiction
καὶ στὴν ἀγγλικὴ) σὲ ὁποιοδήποτε ὑπέρμικρο κείμενο. Ἡ βραχύτητα μὲ ὁποιοδήποτε
μέσο (π.χ. γλώσσα) ἢ μορφὴ (π.χ. φιλοσοφικὸς στοχασμὸς) ἐπιτυγχάνεται
μὲ ὅρους σύνθεσης,
νύξης κι ἔλλειψης, οὖσα
ταυτόχρονα μεταφορικὴ καὶ μετωνυμικὴ καὶ ὑποστηρίζεται ἀπὸ
τὴν ἐνθυμητικὴ φύση τῶν ἐκφραστικῶν μέσων ἢ μορφῶν, ἐφόσον αὐτὰ
δευκολύνουν τὴν παράλειψη τῶν εὐκόλως ἐννοουμένων. Στὶς περιπτώσεις
ἀκραίας ἀφαίρεσης ὁ βαθμὸς ἀφηγηματικότητας τείνει νὰ εἶναι ἀντιστρόφως
ἀνάλογος μὲ τὴν (κειμενικὴ) ἔκταση καὶ τὴν παρουσία τῶν παραπάνω
ἀφηγηματικῶν τεχνικῶν, ἀλλὰ καὶ τοῦ ὑβριδισμοῦ.
Ὁ Μεξικανὸς Fernando Sánchez Clelo, παρουσίασε μία τυπολογία τῆς
ὑβριδικῆς, εἰρωνικῆς, μὴ μυθοπλαστικῆς γραφῆς. Ὁ Περουβιανὸς
Ary Malaver, ἑστίασε στὴ μετεξέλιξη τῆς ὑπέρμικρης ἀφήγησης στὶς
ταινίες μικροῦ μήκους. Ὑποστήριξε ὅτι ὅσο δὲ διαταράσσεται ἡ
σχέση σημαίνοντος/σημαινομένου καὶ τὸ μήνυμα διαβιβάζεται ἔστω
καὶ μὲ πρωτοφανῆ βραχύτητα, παύει ἡ ἀναγκαιότητα τῆς ἀναλυτικῆς
διατύπωσης μιᾶς ἰδέας. Ὁ Karlos Linazasoro, ἀπὸ τὴ Βασκικὴ
Guipuzkoa, διάβασε μερικὰ παραδείγματα μικροθεάτρου. Ὁ Jordi Masó Rahola, ἀπὸ
τὴ Βαρκελώνη, ἐντόπισε τὴν ἰδέα τῆς βραχύτητας ἀκόμα καὶ στὸ ἔργο
τοῦ Μπετόβεν. Ἡ Ana Merino, Ἱσπανίδα ὑπότροφος στὸ Πανεπιστήμιο
τῆς Iowa, παρουσίασε χιουμοριστικὰ γραφικά, κόμικς, γελοιογραφίες
καὶ δείγματα ὀξύπνοου δημοσιογραφικοῦ λόγου μὲ ὑψηλὸ βαθμὸ ἀφηγηματικότητας.
Στὸν παρακάτω πίνακα συγκέντρωσε μερικὰ ἀπὸ τὰ ἀμφιλεγόμενα
εἴδη ἐλλειπτικοῦ λόγου ποὺ συναντᾶμε καθημερινά: ἀπὸ τὴ μικρομυθοπλασία,
τοὺς ἀφορισμοὺς καὶ τὰ μηνύματα κινητῆς τηλεφωνίας καὶ κοινωνικῆς
δικτύωσης ἕως τὶς φωνητικὲς ἐκφράσεις τοῦ ὀργασμοῦ (fonética del
orgasmo).
Δείγματα γραφῆς τους ἀνέγνωσαν συγγραφεῖς ὅπως οἱ Azucena Rodríguez
(Μεξικό), Lorena Escudero (Ἀγγλία), Diego Muñoz Valenzuela (Χιλή), Julia
Otxoa (Ἱσπανία), Maria Gutiérrez (Κανάριοι Νῆσοι), Rafael Ángel Herra
(Κόστα Ρίκα), Teresa Rodríguez Roca (Βολιβία), Esther Andradi (Μπουένος
Ἄιρες καὶ Βερολίνο), Raúl Brasca (Μπουένος Ἄιρες) καὶ
Gemma Pellicer (Ἱσπανία). Παρουσιάστηκαν πολυσχιδεῖς καλλιτέχνες
ποὺ διακρίνονται γιὰ τὶς λακωνικὲς μουσικὲς συνθέσεις τους, τὴ
στιχουργία καὶ τὴ σκηνικὴ παράσταση, ὅπως ἡ Ajo (Μαδρίτη), ἡ DJ
Judit Farrés (Βαρκελώνη) καὶ οἱ Clara Brunet καὶ Victor Soares (Βασιλεία),
οἱ ὁποῖοι τραγούδησαν πολὺ σύντομες ἄριες.
Ἐξειδικευμένες ἀνακοινώσεις ἑστίασαν στὸ εἶδος λόγου ποὺ καλλιεργεῖται
μέσω τοῦ Τwitter (Paulo Gatica), στὴν αἰσθητικὴ τῆς ἀποσπασματικότητας
(Ana Calvo Revilla), στὴν ἐξοικείωσή μας μὲ τὴ δημιουργία καὶ πρόσληψη
τῶν διαδικτυακῶν μιμιδίων (Javier Ferrer) καὶ στοὺς συγχρωτισμοὺς
τῆς ἱσπανόφωνης-γαλλόφωνης μικρομυθοπλασίας (Laura Eugenia
Tudoras). Ὑπῆρξαν ἀφιερώματα στὸ ἔργο ἱσπανόφωνων συγγραφέων,
ὅπως ἡ Marina Colosanti, ὁ Pablo García Casado, ὁ Eduardo Scala, ἡ Cristina Peri-Rossi καὶ ἡ Julia Otxoa.
Ὁ Camilo Franco παρουσίασε τὴ δική του Ποιητικὴ τῆς βραχύτητας. Οἱ
Stella Maris Poggian καὶ Ricardo Haye (Ἀργεντινή), ἀναφερόμενοι στὰ
graffiti ποὺ ἐμφανίστηκαν κατὰ τὴ διάρκεια τοῦ Μάη τοῦ ΄68 στὸ Παρίσι,
τόνισαν τὸ συνδυασμὸ βραχύτητας
– εὐφυίας – κριτικῆς κοινωνικῆς πρακτικῆς καὶ τὴ δυναμικὴ
ποὺ ἀποκτᾶ μὲ τὴν εἰκόνα. Ἡ Irene Andrés-Suárez (Ἑλβετία) ἀνέδειξε
μικροαφηγήσεις αὐτόνομων Βάσκων, ἐνῶ ἡ Francisca Noguerol (Σαλαμάνκα)
τὴν ἐπιστημολογία τῆς πολὺ σύντομης πεζογραφικῆς φόρμας.
Τὸν κύκλο ἐργασιῶν ἔκλεισε ὁ Ottmar Ette ὡς ἐκπρόσωπος τῶν συνδιοργανωτῶν
τοῦ συνεδρίου καὶ ἱδρυτὴς τοῦ Τμήματος Νανοφιλολογίας(5). Ἀναφέρθηκε
στὴν ἀνεξέλεγκτη παραγωγὴ βλακείας στὴν κοινωνικὴ καὶ ψηφιακὴ
σφαίρα (Intelligent
Production of Stupid Thinking ἢ iIPST) κι ἑστίασε στὴ δυναμικὴ τῆς
σχέσης πολιτικῆς/νανοφιλολογίας: ἐὰν δεχτοῦμε ὅτι ἡ λογοτεχνία πάντοτε διέθετε
τὴν ἀπαιτούμενη ὀντότητα ὥστε νὰ ἐκφέρει καὶ νὰ ἐξετάζει τὸν
πολιτικὸ λόγο καὶ τὴν κοινωνικὴ πρακτική, στὸν 21ο αἰ., κατὰ τὸν ὁποῖο
κατακλυζόμαστε ἀπὸ ὀξύμωρα συμπλέγματα ὅπως ὑπέρμετρη εὐφυία
καὶ ὑπέρμετρη ἀνοησία, εὐήθεια, μωρία, ἢ ἐπιστημονικὴ ἀλήθεια
καὶ ψεῦδος σὲ ἕνα ἀρκετὰ ἐπίπλαστο δημοκρατικὸ περιβάλλον, ὀφείλουμε
νὰ ἐπανεξετάσουμε τὶς δυνατότητες τῆς λογοτεχνίας καὶ νὰ τὴν ὠθήσουμε
πρὸς τὴ Νανοφιλολογία.
Κατὰ τὸ κλείσιμο τοῦ συνεδρίου ἀνακοινώθηκε ἡ ἐπικείμενη ἔκδοση
τῶν πρακτικῶν του καθὼς καὶ οἱ δύο ἑπόμενοι σταθμοί του: Λίμα
(2020) καὶ Μαδρίτη (2022).
.
In vitro
Λισαβόνα,
Πορτογαλία
ΣΤΙΣ 27-30 ΙΟΥΝΙΟΥ 2018
πραγματοποιήθηκε τὸ 15ο Διεθνὲς Συνέδριο Ἀγγλόφωνου Διηγήματος
στὴ Λισαβόνα μὲ τίτλο Beyond History:
The Radiance
of the Short Story.
Συμμετεῖχαν περὶ τοὺς 150 ἐρευνητές, πανεπιστημιακοὶ καὶ συγγραφεῖς,
ἀπὸ ὅλες τὶς ἠπείρους. Οἱ ἀνακοινώσεις καὶ οἱ στρογγυλὲς τράπεζες
ξεπέρασαν τὶς 300, μὲ μελέτες περίπτωσης ἀπὸ τὴν Ταϊβάν, τὸ Ἀφγανιστάν,
τὴ Βραζιλία, τὴν Καμπότζη, ἕως τὴ Σκανδιναβία καὶ τὴ Νέα Ζηλανδία(6).
Ἡ ἐξέταση τοῦ διηγήματος (short
story στὴν ἀγγλικὴ) ὡς καθιερωμένο λογοτεχνικὸ εἶδος
ἐπιχειρήθηκε διεπιστημονικὰ καὶ διαπολιτισμικὰ καλύπτοντας
σχεδὸν τὸ σύνολο τῶν ἐρευνητικῶν πεδίων κι ἐρωτημάτων, σὲ διαχρονικὸ
καὶ συγχρονικὸ ἄξονα. Παρουσιάστηκαν ἀπὸ κειμενοκεντρικές, ἱστορικὲς
καὶ φιλοσοφικὲς κριτικές, ἕως καὶ συζητήσεις γιὰ τὴν καλλιέργεια
περιβαλλοντικῆς συνείδησης τῶν πολιτῶν τοῦ κόσμου, τὴν ὁποία
μπορεῖ νὰ εὐνοήσει τὸ διήγημα χάρη στὴ συντομία καὶ τὴ δημοτικότητά
του.
Τὸ storytelling
παρουσιάστηκε ἀπὸ πλῆθος ὁμιλητῶν ὡς μιὰ ἀστείρευτη πηγὴ δημιουργικότητας
καὶ φαντασίας. Ἡ Ἀμερικανίδα Rebecca Hill (UCLA), ἐξέτασε τὸ ἐνδεχόμενο
νὰ ἀποτελεῖ θετικὴ ἔνδειξη τῆς ἀλλαγῆς τοῦ ρόλου τῆς ἀφήγησης
σήμερα (ἀπὸ τὴν ἀφήγηση, στὴν ἀφηγηματικότητα ὡς κατάσταση)
καὶ τὴ μοναδικὴ ἀνθρώπινη ἰδιότητα ποὺ μπορεῖ νὰ περισώσει τὴν
ἀνθρώπινη φύση μέσα στὸ συνεχῶς μεταβαλλόμενο κόσμο μας μὲ τὴ
ρομποτικὴ καὶ τὴ μοναδικότητα
(Singularity)
τῆς τεχνητῆς νοημοσύνης νὰ τείνουν νὰ ξεπεράσουν τὴν ἀνθρώπινη.
Ἡ μικρομυθοπλασία(7) παρουσιάστηκε πλήρως ἐνσωματωμένη στὸ
διεθνῆ διάλογο ὡς νέο εἶδος,
πιστὸ στὴν ἀφήγηση,
τοὺς πειραματισμούς, τὰ ἀδιέξοδα καὶ τὶς ἀναπροσαρμογές της ἀνὰ
ἐποχὴ καὶ μὲ ἀνανεωτικὸ ρόλο γιὰ τὸ μέλλον τῆς λογοτεχνίας. Ἐξετάστηκαν
οἱ ἔννοιες τῆς βραχύτητας,
τῆς συνοχῆς
καὶ τῆς κίνησης
τὶς ὁποῖες θέτει ὑπὸ νέα ὀπτικὴ γωνία τὸ διεθνὲς αὐτὸ φαινόμενο,
καθὼς καὶ κείμενα, πρόδρομοι, καὶ σύγχρονοι ἀντιπροσωπευτικοὶ
συγγραφεῖς. Μόλις ἐνδεικτικὰ ἀναφέρουμε τὰ ἀφιερώματα στοὺς Italo Calvino, Nadine Gordimer,
Teolinda Gersão, Lydia Davis, Robert Olen Butler, Han Kang, Neil Gaiman, Stuart Dybek καὶ τὶς διεπιστημονικὲς
ἑρμηνευτικὲς προσεγγίσεις δειγμάτων γραφῆς ὅπως τὸ Κορίτσι
(Girl), τῆς Jamaica Kincaid, ἢ τὸ Insect Wisdom
τῆς Shady
Cosgrove.
Οἱ συγγραφεῖς Nuala O’ Conor (Ἰρλανδία), Sandra
Jensen (Μ. Βρετανία) καὶ Tracey Slaughter (Ν. Ζηλανδία) ἐπιχείρησαν
τὴ μεθοδολογικὴ κι ἐννοιολογικὴ προσέγγιση τοῦ εἴδους σὲ ἕναν
ἀπὸ τοὺς θεματικοὺς κύκλους μὲ τίτλο Flash fiction in Method and Meaning.
Ἡ O’ Conor ἀμφέβαλλε κατὰ πόσο εἴμαστε ἐκπαιδευμένοι νὰ γράφουμε
καὶ νὰ διαβάζουμε αὐτὰ τὰ κείμενα, παρὰ τὴν ἀνεξέλεγκτη παραγωγή,
ἢ ἴσως ἀκριβῶς ἐξαιτίας αὐτῆς. Ἐξήγησε ὅτι ἀπαιτεῖται ὀξύνοια,
ἀπόλυτη συγκέντρωση καὶ εὐρυμάθεια, εἰδικὰ στὶς περιπτώσεις ὑψηλοῦ
βαθμοῦ διακειμενικότητας καὶ συμπύκνωσης νοήματος. Ἡ πρότασή
της νὰ ἀναλογιστοῦμε τὸ πῶς καὶ τὸ ποῦ θὰ ἦταν προτιμότερο νὰ διαβάζουμε
αὐτὸ τὸ εἶδος προκειμένου νὰ ἀντλήσουμε τὸ μέγιστό της ἀναγνωστικῆς
τέρψης, προέκυψε ὡς ἀντεπιχείρημα στὴν ἐσφαλμένη ἄποψη ὅτι
πρόκειται γιὰ ἐπιπόλαια λεκτικὰ πυροτεχνήματα στὸ σύνολό
τους.
Ἡ Jensen ὑπενθύμισε τὸ μεθοδολογικὸ καὶ τυπολογικὸ κενὸ ποὺ ὀφείλουμε
νὰ καλύψουμε ὡς πρὸς τὸν ὁρισμὸ καὶ τὸν εἰδολογικὸ καθορισμὸ τοῦ
εἴδους, ἐφόσον παραμένουν δυσδιάκριτες οἱ διαφορές του ἀπὸ ἄλλα
εἴδη λόγου, ἀφηγηματικοῦ καὶ μή, ὅπως τὸ μικρο-ψευδο-δοκίμιο ποὺ
εὐδοκιμεῖ στὶς πλατφόρμες κοινωνικῆς δικτύωσης. Ἀνέλυσε τοὺς
τρόπους μὲ τοὺς ὁποίους ἐπιτυγχάνεται ἡ ἐπίκληση τοῦ συναισθήματος
στὶς ὑποδειγματικὲς μικρομυθοπλασίες, τονίζοντας ὅτι ὁ καταιγισμὸς
τῶν εἰκόνων ποὺ καλύπτουν τὰ ἀφηγηματικὰ κενά της ἱστορίας (τὶς
λεκτικὲς ἐλλείψεις) σὲ συνδυασμὸ μὲ τὴν ἔκπληξη ποὺ προκαλεῖ ἡ ὁλοκλήρωση
τῆς ἀφηγηματικῆς πράξης σὲ μία τόσο βραχεία κειμενικὴ ἔκταση,
εἶναι κρίσιμες παράμετροι γιὰ τὴ δημοτικότητα τοῦ εἴδους. Αὐτὴ
ἡ ἀστραπιαία αἴσθηση ὁλοκλήρωσης καὶ ἀποκάλυψης κερδίζει πρωτίστως
τὶς ἐντυπώσεις καὶ στὰ ὑποδειγματικὰ κείμενα τὰ ἐπακόλουθα συναισθήματα
εἶναι ἐξίσου ἔντονα.
Ἡ Slaughter τόνισε τὸν ἔντονο ἐσωτερικὸ ρυθμὸ πολλῶν μικρομυθοπλασιῶν,
τὸν ὁποῖο ἀπέδωσε στὴν ἐμπειρία μας χιλιετιῶν στὴ συγγραφὴ καὶ
ἀνάγνωση ποίησης. Ἑστίασε ἐπίσης στὴν ἐμπειρία μας ἀπὸ τοὺς
πειραματισμοὺς τοῦ (δυτικοῦ) μοντερνισμοῦ καὶ τὴ μὴ-γραμμικὴ ἀφήγηση
ποὺ ἐντοπίζουμε στὴ μικρομυθοπλασία, θεωρώντας τη ὡς τὸ μοναδικὸ
εἶδος ποὺ ἐμφανίζει τόσο ὑψηλὸ βαθμὸ συνέργειας συγγραφέα/ἀναγνώστη,
ὄχι μόνο ὡς συμπαῖκτες σὲ ἕνα διανοητικὸ παιχνίδι, ἀλλὰ καὶ ὡς
συνδημιουργοὶ στὴν ὁλοκλήρωση τῆς ἀφηγηματικῆς πράξης μέσα σὲ
ἕνα μικρὸ κείμενο-κόσμο .
Σὲ ἄλλες ἀνακοινώσεις, ἀναφέρθηκε πόσο ἀπαιτητικὴ εἶναι ἡ
συγγραφὴ μικρομυθοπλασίας, παρὰ τὸ γεγονὸς ὅτι σήμερα οἱ συγγραφεῖς
εἶναι ἀριθμητικὰ περισσότεροι, καταρτισμένοι καὶ διάσπαρτοι
διεθνῶς. Τονίστηκε ὅτι ἀπαντῶνται σὲ εὐρύτερη κλίμακα ἐκφραστικὴ
εὐελιξία ἀνάμεσα σὲ διάφορα εἴδη λόγου καὶ μέσα, ὑψηλὴ ἐπίδοση
ἀφηγηματικῆς οἰκονομίας, βελτίωση στὴν ἀπόδοση τῆς χρονικότητας, μέσῳ
τῆς ἔλλειψης(8)
κι ἑστίαση στὸ χρόνο τοῦ κειμένου(9), στοιχεῖα ποὺ ἐντείνουν τὴν
αἴσθηση τοῦ ταυτόχρονου (ἐγκυμονούσα στιγμή).
Οἱ Ἀμερικανίδες συγγραφεῖς Leah McCormack, Shady Cosgrove καὶ Robin
McLean ἀνέφεραν ὅτι πρὸς τὸ παρὸν ἡ μικρομυθοπλασία πραγματοποιεῖ
τὸ μόνο ἄμεσο ταξίδι στὸ χῶρο καὶ τὸ χρόνο, καὶ μάλιστα τόσο γρήγορο
καὶ ἀπολαυστικό.
Ἡ Jayne Anne Phillips ἑστίασε στὸ συνδυασμὸ
ρευστότητας, δύναμης καὶ συμπύκνωσης στὴ μικρομυθοπλασία στὸ ἕνα
ἀπὸ 7 εργαστήρια πεζογραφίας καὶ ποίησης
ποὺ διεξήχθησαν κατὰ τὴ διάρκεια τοῦ συνεδρίου.
.
Θεωρητικὲς διακλαδώσεις
ἡ ὀπτικότητα τῆς μικρομυθοπλασίας
Ο ΑΝΑΛΦΑΒΗΤΙΣΜΟΣ ποὺ μάστιζε
τὸ μεγαλύτερο μέρος τοῦ πληθυσμοῦ τὸν 20ὸ αἰ. ἔχει καταπολεμηθεῖ
περίπου στὸ 90%. Στὸ ἴδιο ποσοστὸ κυμαίνεται καὶ ἡ παραγωγὴ γραπτοῦ
λόγου (discourse),
ὁ ὁποῖος ὡς γλωσσικὴ κι ἐπικοινωνιακὴ πρακτικὴ κατακλύζει τὶς
ὀθόνες τῶν κινητῶν καὶ τῶν ὑπολογιστῶν μας. Ἡ λειτουργία τῆς γραφῆς
ἀπαιτεῖ ἐπαυξημένη προσοχὴ καὶ ἡ ἀντιληπτικὴ ἱκανότητα τῆς ἀνάγνωσης
ἔχει αὐξηθεῖ, ἐνῶ καὶ οἱ δύο ἐπιτελοῦνται πλέον ταχύτερα. Οἱ
περισσότεροι ἄνθρωποι γράφουν καὶ διαβάζουν ἀπὸ πολὺ μικρὴ ἡλικία
καὶ χάρη στὴν τεχνολογικὴ ἐξέλιξη, ἔχουν καλλιεργηθεῖ σὲ μεγάλο
βαθμὸ ἡ ἀνθρώπινη εὐστροφία κι εὐφυΐα. Ἀντίθετα, ἴσως, μὲ τὰ
χρυσόψαρα, εἶναι πιὸ δύσκολο νὰ προκληθεῖ ἡ προσοχὴ τοῦ σύγχρονου
ἀνθρώπου ὥστε νὰ συγκεντρωθεῖ. Ὄχι ὅμως ἀδύνατο.
Οἱ περισσότερες ὑποδειγματικὲς μικρομυθοπλασίες δὲν ξεπερνοῦν
τὶς 750 λέξεις, ἑπομένως ἡ κλίμακά τους ἐπιτρέπει νὰ χωροῦν στὸ
μάτι ἢ τὴν ὀθόνη. Ἡ πρώτη ἐντύπωση ποὺ προκαλοῦν ἐπιτυγχάνεται
μὲ τὴν ὀπτική, ἀκαριαία ἐπαφή. Σὲ αὐτὸ τὸ σημεῖο διακυβεύεται
τὸ ἂν θὰ προκληθεῖ τὸ studium,
τὸ γενικὸ ἐνδιαφέρον τοῦ ἀναγνώστη νὰ διαβάσει κάτι
σύντομο κι ἐναλλακτικὸ τοῦ ὄγκου πληροφορίας ποὺ τὸν καταδιώκει.
Στὴν ἀμέσως ἑπόμενη ὀλιγόλεπτη ἐπαφή, κατὰ τὴ διαδικασία τῆς
ἀνάγνωσης, αὐτὸ ποὺ διακυβεύεται εἶναι νὰ προκληθεῖ τὸ punctum (ἡ λεπτομέρεια
ποὺ ξεχωρίζει, «αὐτὸ ποὺ μὲ κεντᾶ»), ὅπως τὸ ὁρίζει ὁ Roland
Barthes στὸ Φωτεινὸ
Θάλαμο. Σὲ αὐτὸ τὸ σημεῖο ἀναλαμβάνει ἡ τέχνη τοῦ λόγου νὰ
τέρψει τὸν ἀναγνώστη σὲ τέτοιο βαθμὸ ὥστε ἡ ἀναζήτηση εὐχαρίστησης
νὰ συνεχιστεῖ. Γεγονὸς ποὺ ἐπαληθεύεται στατιστικά, ὄχι μόνο
στὴν ἀδιαμφισβήτητη ψηφιακὴ παραγωγή, ἀλλὰ καὶ στὴν ἔντυπη: ἤδη
τὸ 2012 τὰ μερίδια τῶν ἐκδόσεων μικρομυθοπλασίας ἦταν τὸ 25,53%
διεθνῶς, 59,57% γιὰ τὴν Ἱσπανία καὶ τὴ Λ. Ἀμερικὴ καὶ 17,02% μόνο
γιὰ τὴν Ἱσπανία.
Ἐξοικειωμένοι σὲ μεγάλο βαθμὸ πλέον μὲ τὴν ἐπαφή μας μὲ τὴν ὀθόνη,
κι ἐπὶ μακρὸν μὲ τὴ φωτογραφία, ἡ μικρὴ κλίμακα στὴν ὁποία κινεῖται
ἡ μικρομυθοπλασία καὶ ἡ συχνὰ ἀκραία ὀπτικότητά της συμβάλλουν
στὴ συγκέντρωση ποὺ ἀπαιτεῖται γιὰ τὴν ἀπόλαυση καὶ κατανόησή
της. Πλῆθος μελετητῶν, ὅπως ἡ Ἱσπανίδα Irene Andrés Suárez, καὶ συγγραφέων,
ὅπως ἡ Ἀμερικανίδα Grace Paley, ἔχουν ἤδη ἀπαντήσει στὸ πόσο ἀπαιτητικὴ
εἶναι ἡ ἀνάγνωση τῆς μικρομυθοπλασίας. Ἡ τελευταία προτείνει
«νὰ διαβάζεται ὡς ποίημα, δηλαδὴ ἀργά». Ἡ ἀφαίρεσή της γοητεύει
καὶ ἡ ἐλλειπτικότητά της διεγείρει ἐγκεφαλικὲς συνάψεις ποὺ
σταματοῦν τὸ χρόνο καὶ μᾶς ὠθοῦν σὲ παύση κι ἐνδοσκόπηση. Θεωρητικά,
ἑπομένως, ἡ εὔστοχη μικρομυθοπλασία μπορεῖ νὰ ἰδωθεῖ καὶ ὡς ἀντίδραση
στὴν ἐποχὴ τῶν ἀκραίων ἀντιφάσεων, τῆς ταχύτητας καὶ τῆς ἀνεξέλεγκτης
ἀνοησίας.
.
ἡ κοινωνικότητα τῆς
μικρομυθοπλασίας
ΤΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ὁρολογίας,
μεθοδολογίας, τυπολογίας καὶ πολιτισμικοῦ σχετικισμοῦ φαίνεται
ὅτι παραμένουν ἐκκρεμῆ. Ἐπιβεβαιώνεται, ὅμως, σὲ μεγάλο βαθμὸ
ἡ ἄποψή μου ὅτι ἡ μικρομυθοπλασία εἶναι δίκτυο καὶ μέσο δικτύωσης.
Σχεδὸν ποτὲ δὲν ἀπαντᾶται μόνο του ἕνα δεῖγμα τοῦ εἴδους (συλλογές,
ἀνθολογίες, ἀφιερώματα, κ.λπ.) καὶ προφανῶς ἡ ὑπόστασή της διαμορφώνεται
διακείμενη
τῆς Λογοτεχνίας ἐν γένει, ἀποκαλύπτοντας τὴν ψυχὴ καὶ τὴν ἰδιοφυία
της, ἐφόσον συνεργεῖ
μὲ πλῆθος συγγενικῶν της εἰδῶν, δουλεύοντας στὸν πυρήνα τῆς ἀφήγησης,
ὅπως ἀποτυπώνεται στὸ γενεαλογικὸ πεδίο
(genrefelt) τῶν Δανῶν Brixvold καὶ Jørgensen καὶ τὰ πεδία τῶν Lauro
Zavala καὶ Ana Merino ποὺ εἴδαμε ἐδῶ. Αὐτὰ τὰ πεδία δὲν ἀποτελοῦνται
ἁπλῶς ἀπὸ ἐπὶ μέρους στοιχεῖα, ἀλλὰ ἀπὸ τὶς ἄπειρες ἀμφίδρομες
σχέσεις ποὺ συνάπτουν μεταξύ τους, λειτουργώντας ὡς δίκτυα. Ἔτσι ἑρμηνεύεται
μερικῶς ἡ ἀδυναμία μας νὰ τὴν προσεγγίσουμε ὡς περιχαρακωμένο
εἶδος μὲ
τὴ συμβατικὴ ἔννοια τοῦ ὅρου σύμφωνα μὲ πλῆθος ἐρευνητῶν, ὅπως
ὁ Μεξικανὸς Yobany de José García Medina.
Αὐτὸ τὸ δίκτυο,
μέσα στὸ ὁποῖο φαίνεται νὰ ἀναπτύσσεται καὶ νὰ δρᾶ, λειτουργεῖ ὡς
μαγματικὸς θάλαμος τῆς λογοτεχνίας, ἢ λογοτεχνικὸ ἐργαστήριο.
Ἐντός του συμβιώνουν ἁρμονικὰ μικρὰ ἢ/καὶ μικροσκοπικὰ ἀφηγήματα,
ὅπως οἱ μικροαφηγήσεις
(micronarratives)
ποὺ ἔχει μελετήσει διεξοδικὰ ἡ καθηγήτρια Ἀλεξάνδρα Γεωργακοπούλου καὶ γι’ αὐτὸ
ἐπιβάλλεται διεπιστημονικὴ προσέγγιση. Ἴσως αὐτὴ ἡ ἰδιότητα
νὰ ἀποτελεῖ ἕνα νέο
εἰδολογικὸ χαρακτηριστικό, σύντονο μὲ τὶς ἀλλαγὲς
ποὺ σημειώνονται στὴ λογικὴ τῆς ἀφήγησης καὶ νὰ τεκμηριώνει ὣς
ἕνα βαθμὸ τὸν ἰσχυρισμὸ ὅτι μετὰ τὴν ποίηση, τὸ μυθιστόρημα καὶ
τὸ διήγημα, ἡ μικρομυθοπλασία ἐνδέχεται νὰ εἶναι τὸ 4ο εἶδος
ποὺ θὰ χαρακτηρίσει τὸν πολύπλοκο 21ο αἰ. (L. Zavala, A. I. Suarez,
κ.α.)
.
.
Προτάσεις πλοήγησης
.
Ἡ σύνθεση 16 μουσικῶν
μινιατούρων μὲ τίτλο Short Liszt
τοῦ Κωνσταντίνου Παπαδάκη (διάρκεια 54:00).
Δύο ἐκπρόσωποι τῆς
σύγχρονης μινιμαλιστικῆς ἠλεκτρονικῆς μουσικῆς: ὁ Γερμανὸς Nils Frahm (διάρκεια 8:19) καὶ ὁ Ἰσλανδὸς
Ólafur
Arnalds.
.
Ὁ συλλογικὸς τόμος διηγημάτων
καὶ μικρομυθοπλασιῶν τοῦ Ἀχιλλέα Κυριακίδη, Μουσικὴ καὶ ἄλλα πεζά
(1973 -1995), Πατάκης, Ἀθήνα, 2014 .
Τὰ 50 μικροδιηγήματα
τοῦ διαγωνισμοῦ «100 λέξεις σὲ 24 ὧρες» Μήνυμα σὲ μπουκάλι.
Τὸ πολυφωνικὸ μυθιστόρημα
τοῦ Δημήτρη Καλοκύρη Ὡρολογιακοὶ
μηχανισμοί (ἐπιμέλεια Δημήτρης Ἀλεξάκης, Ἐκδόσεις
Νεφέλη, 2018) μὲ εἰκονικὰ ὑποκείμενα ἀπὸ 40 συντελεστές του.
Ἡ δίγλωσση ἀνθολογία
ἱσπανόφωνου μικροδιηγήματος Mini71Cuentos,
(Ἐπιλογὴ –Εἰσαγωγὴ –Ἐπιμέλεια Κωνσταντῖνος Παλαιολόγος, Ἐκδόσεις
Μιχάλη Σιδέρη, Ἀθήνα, 2012).
Ἡ ἀνθολογία μικρομυθοπλασιῶν
μὲ τίτλο Ripening,
(eds. Santino Prinzi and Alison Powell, National Flash Fiction Day,
Southampton, 2018) ποὺ κυκλοφόρησε μετὰ τὸν ἑορτασμὸ τῆς National
Flash Fiction Day στὴ Μ. Βρετανία στὶς 16 Ἰουνίου 2018. Στὴ φετινὴ
συλλογὴ περιλαμβάνεται καὶ ἡ ἱστορία μὲ τίτλο «Weekend in
Waianae», τῆς Ἰωάννας Μαύρου (Κύπρος), ἡ ὁποία
μαζὶ μὲ τὸν φωτογράφο Θοδωρὴ Τζαλαβρὰ ἵδρυσαν τὸ 2010 τὸν ἐκδοτικὸ
οἶκο Book Ex Machina, ὅπου ἐκδίδουν καὶ
τὴ σειρὰ Matchbook Stories, βιβλία στὸ μέγεθος
σπιρτόκουτου.
Ἡ πραγματεία τοῦ Ἀμερικανοῦ
ἠθικοῦ φιλοσόφου Harry G. Frankfurt, On Bullshit,
Princeton University Press, 2005 (στὰ ἀγγλικά).
.
Τὸ Διεθνὲς Συνέδριο
Storytellling, μὲ τίτλο Story 2018
στὶς 20-21 Σεπτεμβρίου 2018, στὸ Nashville, Η.Π.Α.
.
Flash Fiction
400 - Διεθνὴς διαγωνισμὸς ἀπὸ τὸ TSS, τὸν ἱστότοπο τοῦ Cambridge
Short Story Prize.
Γλώσσα: Ἀγγλική.
Προθεσμία ὑποβολῆς:
15.9.2018.
Συμμετοχή: £5
Ὅριο λέξεων: 400
Flash Fiction
Award
– Διεθνὴς διαγωνισμὸς μικρομυθοπλασίας ἀπὸ τὸ Bath Flash
Fiction Award.
Γλώσσα: Ἀγγλική.
Προθεσμία ὑποβολῆς:
14.10.2018
Συμμετοχή: £9 (- 18£)
Ὅριο λέξεων: 300
Σεπτέμβριος,
2018
(*)
Εὐχαριστοῦμε ἰδιαίτερα τὸν Dr. Lauro Zavala γιὰ τὴν πολύτιμη συμβολή
του καὶ τὸ ὑλικὸ ποὺ μᾶς ἔστειλε ἀπὸ τὸ 10ο Διεθνὲς Συνέδριο Μικρομυθοπλασίας
στὸ St. Gallen.
Σημειώσεις
(1) Διατηρῶ παντοῦ το γενικὸ ὅρο μικρομυθοπλασία
ὡς συνώνυμο τῶν ὅρων microfiction,
flash fiction, minificción λόγῳ τῆς ἐκκρεμότητας
ποὺ συνεχίζει νὰ ὑφίσταται διεθνῶς ὡς πρὸς ἕναν κοινῶς ἀποδεκτὸ
ὅρο καὶ ὁρισμὸ γιὰ αὐτὰ τὰ κείμενα.
(2) Οἱ ὅροι ποὺ χρησιμοποιήθηκαν μὲ αὔξουσα σειρὰ ἦταν οἱ ἑξῆς:
microrrelato, microcuento, microfiction, minificción, narrativa hiperbreve,
microconto, microficçao (μικροδιήγημα καὶ μικρομυθοπλασία ἀντίστοιχα
στὰ πορτογαλικά), short fiction, micronarrativas. Παρόμοια πολυφωνία
διατηρήθηκε καὶ στὸ συνέδριο στὴν Ἐλβετία.
(3) Ἀναλυτικότερα ἐδῶ καὶ στὴ μελέτη τῆς Ἀργεντινῆς
Miriam N. Di Gerónimo, καθηγήτριας
στὸ Universidad Nacional de Cuyo.
(4) Μεταμυθοπλασία: Ὅρος ποὺ εἰσήγαγε ὁ Ἀμερικανὸς θεωρητικὸς
W. Gass τὸ 1970. Ἀπὸ τὴ δεκαετία τοῦ ’80 χρησιμοποιεῖται γιὰ νὰ
περιγράψει τὶς καινοτομίες στὸ ἀγγλο-αμερικανικὸ μυθιστόρημα.
Κύριος πρόγονος θεωρεῖται ὁ Tristram Shandy καὶ σύγχρονοι ἐκπρόσωποι
οἱ Donald Barthelme, Christine Brooke-Rose, Antonia Byatt, John Fowels,
Doris Lessing, Thomas Pynchon, κ.ἄ., ἂν καὶ ὁ ὅρος διευρύνθηκε γιὰ νὰ
περιλάβει καὶ ἄλλους συγγραφεῖς, ὅπως οἱ Italo Calvino, Jorge L. Borges καὶ Julio Cortázar. Ἡ μεταμυθοπλασία
ἀναπτύχθηκε ὅπως τὸ γαλλικὸ nouveu
roman (νέο μυθιστόρημα)
καὶ δημιούργησε μιὰ ἀντίστοιχη παράδοση στὴν ἀφήγηση στὸ ἀγγλο-αμερικανικὸ
μυθιστόρημα μὲ ριζοσπαστικοὺς τρόπους ἔκθεσης τῆς ψευδαίσθησης,
τῆς ἀληθοφάνειας καὶ τῆς κειμενικοποίησης τῆς ἱστορίας. Ὡς μία
ἀπὸ τὶς ὑπερβάσεις τοῦ μοντερνισμοῦ, τὶς ἐκφάνσεις τοῦ μεταμοντερνισμοῦ
καὶ τῆς αὐτοσυνείδησης τοῦ δυτικοῦ πολιτισμοῦ, ἀμφισβητεῖ τὴν
αὐστηρὴ διάκριση μυθοπλασίας καὶ ἱστορίας κι ἐπιτίθεται στὴ
γλώσσα καὶ τὶς συμβάσεις τοῦ ρεαλισμοῦ. Ἡ μεταμοντερνιστικὴ ἀφήγηση
δὲν ἐπιδιώκει τὴ μορφικὴ ἐπιτήδευση, ἀλλὰ τὴ σύνθεση μικρῶν ἑνοτήτων
μὲ τὸ μέγεθος μιᾶς ἢ δύο παραγράφων ἀποδομώντας τὴν ἔννοια τῆς
ἀφηγηματικῆς καὶ χρονικῆς συνέχειας. Ἀντίθετα, ἡ μεταμυθοπλασία
καταφεύγει σὲ μορφικὲς ἐπινοήσεις, εὐφυεῖς τεχνικές, ἀκόμα
καὶ τυπογραφικὰ τεχνάσματα, γιὰ νὰ ἐπιτείνει τὴ γοητεία τοῦ κειμένου.
Διαταράσσει τὴν αἰτιακὴ χρονικὴ ἀκολουθία τῶν γεγονότων, ὑπονομεύει
τὸ χρόνο τῆς ἀφήγησης κι ἐντείνει τὴν αὐτοαναφορικότητα μὲ
τὴν ἄμεση ἔκθεση τῆς συγγραφικῆς διαδικασίας, τὴ χρήση τῆς παρωδίας,
τῆς παραδοξολογίας καὶ τοῦ διανοητικοῦ παιχνιδιοῦ τοῦ μοντερνισμοῦ.
Ὁ ἀναγνώστης ἀπὸ παθητικὸς δέκτης γίνεται συνεργὸς στὸ παιχνίδι
τῆς ἀφήγησης καὶ ἡ μεταμυθοπλασία, μέσα ἀπὸ μιὰ ἀέναη διαδικασία
ἀποδόμησης κι ἐπανασύνδεσης, ἀφενὸς συντελεῖ στὴ συνειδητοποίηση
πὼς τόσο ὁ ρόλος καὶ ἡ λογική τῆς ἀφήγησης, ὅσο καὶ ἡ ἀναγνωστικὴ
τέρψη μεταβάλλονται διαρκῶς καὶ καθορίζονται ἀπὸ τὰ ἴδια τὰ κείμενα
καὶ ἀφετέρου στὴν συνειδητοποίηση τοῦ δυτικοῦ πολιτισμοῦ πὼς
ἡ μυθοπλαστικὴ σύνθεση καὶ ἡ πρόσληψή της εἶναι πολιτισμικὰ καθορισμένες
ἐνέργειες. (Τζιόβας Δημήτρης, Ὁ
μεταμοντερνισμὸς καὶ ἡ ὑπέρβαση τῆς μυθοπλασίας,
στὸ Μετὰ τὴν αἰσθητική,
Ὀδυσσέας, Ἀθήνα, 2003, σ.σ. 285-300.) Ἂν καὶ ἐντοπίζεται σὲ πολλὰ
δείγματα μικρομυθοπλασίας, ἡ μεταμυθοπλασία δὲν ἀποτελεῖ
καθοριστικὸ εἰδολογικὸ χαρακτηριστικό της.
(5) Περισσότερα γιὰ τὴ Νανοφιλολογία ἐδῶ κι ἐδῶ, ὅπου συγκεκριμενοποιεῖται
ἡ προγραμματικὴ πρόταση τοῦ ἱδρυτῆ της, Ottmar Ette, νὰ συμπράξουν
ἡ ἐπιστήμη τῆς Λογοτεχνίας μὲ τὶς θετικὲς ἐπιστῆμες, προκειμένου
ἡ ἐπιστήμη τῆς Λογοτεχνίας νὰ ἀναλάβει τὸ ρόλο μιᾶς ἐπιστήμης
τῆς ζωῆς (la ciencia de la literatura como ciencia de la vida).
(6) Ἡ Χαρίκλεια Ζήνγκου, καθηγήτρια στὸ Ἀμερικανικὸ Κολλέγιο,
ἦταν ἡ μόνη Ἑλληνίδα ποὺ συμμετεῖχε. Παρουσίασε τὶς θεωρητικὲς
ἐνστάσεις της ὅσον ἀφορᾶ στὸν ἰσχυρισμὸ τοῦ Peter Lecouras στὸ ἄρθρο
του "Hemingway in Constantinople" ὅτι
ὁ Hemingway διατήρησε σωβινιστικὴ καὶ μεροληπτικὴ στάση ἀπέναντι
στοὺς Ἕλληνες στὸ διήγημά του «Στὴν προκυμαία τῆς Σμύρνης» (1η ἔκδοση
τὸ 1925 μὲ τίτλο «On the Quai at Smyrna»), ἀπὸ τὴ συλλογὴ διηγημάτων
του μὲ τὸ γενικὸ τίτλο Στὴν
ἐποχή μας (In
Our Times, 1930). Τὸ συγκεκριμένο διήγημα βασίζεται
στὴ βιωματικὴ ἐμπειρία τοῦ Hemingway ὡς πολεμικοῦ ἀνταποκριτῆ
τῆς καναδικῆς ἐφημερίδας Toronto
Star κατὰ τὴ διάρκεια τοῦ Ἑλληνοτουρκικοῦ πολέμου
(1919 -1922) καὶ περιλαμβάνεται στὴν ὁμότιτλη συλλογὴ διηγημάτων
του: Στὴν προκυμαία τῆς
Σμύρνης (μτφ. Σύρμου-Βεκρῆ Βάνια, Ἐκδόσεις Μπιλιέτο, Ἀθήνα,
2016).
(7) Οἱ ὄροι ποὺ χρησιμοποιήθηκαν ἦταν μὲ αὔξουσα σειρὰ οἱ ἑξῆς:
flash fiction, microfiction, short-short story, τοὺς ὁποίους θεωρῶ ὡς
συνώνυμούς της μικρομυθοπλασίας.
(8) Ὁ G. Genette γιὰ τὴ μελέτη τοῦ χρόνου
στὸν ἀφηγηματικὸ λόγο διακρίνει τρεῖς κατηγορίες ὀργάνωσής
του: τὴν τάξη ἢ σειρά, τὴ διάρκεια καὶ τὴ συχνότητα. Διάρκεια εἶναι ἡ σχέση
ἀνάμεσα στὴ χρονικὴ διάρκεια τῶν γεγονότων στὴν ἱστορία καὶ
στὴν ἔκταση ποὺ καταλαμβάνει ἡ ἀφήγησή τους μέσα στὸ κείμενο. Ἡ
ἔκταση κάθε
γεγονότος μέσα στὸ κείμενο καθορίζει τὸν ρυθμὸ ἢ τὴν ταχύτητα
τῆς ἀφήγησης. Ἔλλειψη:
μία ἀπὸ τὶς τέσσερις κατηγορίες ἀφηγηματικοῦ ρυθμοῦ ἢ ταχύτητας
(σκηνή, ἔλλειψη, περίληψη ἢ σύνοψη καὶ παύση). Λειτουργεῖ στὸ ἐπίπεδο
τῶν σχέσεων μεταξὺ ἱστορίας καὶ ἀφηγήματος. Στὴν περίπτωση
τῆς μικρομυθοπλασίας ἐπιταχύνει τὴν ἐξέλιξη τῆς ἀφήγησης,
μὲ τὸ νὰ πραγματοποιεῖ χρονικὰ ἅλματα, ἀποσιωπώντας ἐπιλεκτικὰ
τμήματα τῆς ἱστορίας καὶ δίνοντας τὴν ἐντύπωση τῆς ὁλοκλήρωσης
τῆς ἀφηγηματικῆς πράξης σὲ ἕνα ἀστραπιαῖο ἄνοιγμα καὶ κλείσιμο
στὸ χρόνο.
(9) Ἡ ἑστίαση στὸ χρόνο
τοῦ κειμένου θεωρεῖται εἰδολογικὸ χαρακτηριστικό
της μικρομυθοπλασίας ποὺ ἔχει ἐπισημάνει ἤδη ὁ William Nelles.
Πηγή: Πρώτη δημοσίευση.
Προηγήθηκαν:
καὶ
Δήμητρα
Ἰ. Χριστοδούλου (Γιοχάνεσμπουρκ, 1971). Διήγημα, Μετάφραση, Μελέτη. Μεταπτυχιακὴ
εἰδίκευση στὴν Πολιτιστικὴ Διαχείριση στὸ Παντεῖο. Ἀπόφοιτη
Εὐρωπαϊκοῦ Πολιτισμοῦ, Τμῆμα Ἀνθρωπιστικῶν Σπουδῶν, ΕΑΠ. Ἀπόφοιτη
Ἰσπανικοῦ Πολιτισμοῦ, Πανεπιστήμιο Menendez Pelayo, Santander. Μεταφράστρια,
Βρετανικὸ Συμβούλιο καὶ Ἰνστιτοῦτο Γλωσσολογίας, Λονδίνο.
|
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου