Παναγιώτης Τέτσης : Συνέντευξη στη Βασιλίκα Σαριλάκη (Art Noise)

Ζωγραφίζετε 55 χρόνια τώρα συνεχώς. Με την προσωπογραφία ειδικά, ασχολείστε από 25 ετών.. Τι παρατηρούσατε τότε στην ανθρώπινη μορφή και τι σήμερα; Τι έχει αλλάξει στην προσωπογραφία;

Προσωπογραφίες έκανα και πριν πάω στην Σχολή Καλών Τεχνών. Είχα ζωγραφίσει την μητέρα μου, τον εαυτό μου, φίλους μου κ.λ.π. Κάποια πράγματα μπορεί να εξελίχθηκαν καθώς κυλούσε ο χρόνος αλλά το κύριο μέλημά μου παρέμεινε. Δεν θέλησα ποτέ να κάνω απεικόνιση, μια σχεδόν φωτογραφική αναπαράσταση, αλλά να εκφράσω την ολόσωμη μορφή του ανθρώπου, τον ψυχισμό του, μέσα από την κίνησή του, τα χέρια του, την στάση του. Τους ανθρώπους τους ζωγραφίζω ολόκληρους. Ελάχιστα κεφάλια έχω κάνει. Ο ψυχισμός ενός ανθρώπου εκφράζεται μέσα από το σώμα του κι ιδιαίτερα με τα χέρια του. Πολύ περισσότερο μάλιστα, με μας τους μεσογειακούς που το σώμα μας κινείται συνέχεια και φυσικά τα χέρια.

Ποιο ήταν το σημαντικότερο πράγμα που σας δίδαξε ο Πικιώνης κι ο Γκίκας που εσείς προκρίνετε ως τους κατεξοχήν δασκάλους σας;

Τις νεότερες αντιλήψεις που είχαν για την τέχνη σε σχέση με τα υπολείμματα της Σχολής του Μονάχου που υπήρχαν εκείνη την εποχή στην Σχολή Καλών Τεχνών. Δεν καταδικάζω την Σχολή του Μονάχου, την εκτιμώ πολύ γιατί μεγάλοι ζωγράφοι όπως ο Γύζης, ο Λύτρας, ο Ιακωβίδης προέρχονται από εκεί, αλλά ο Πικιώνης κι ο Χατζηκυριάκος πρέσβευαν τις αντιλήψεις της σύγχρονης τέχνης του 20^ου αιώνα.

   

 

Από το ’53 ως το ’56 που ζήσατε στο Παρίσι, είχατε επαφές με τον Θ. Τσίγκο και τον Γ. Γαϊτη; Σας επηρέασε καθόλου η εξπρεσιονιστική γραφή τους ή άλλοι Γάλλοι ζωγράφοι;

Δεν με επηρέασαν καθόλου. Είχαμε κάποιες φιλικές επαφές, μου πήγαινε περισσότερο η ζωγραφική του Τσίγκου, που ήταν και γλυκύτατος άνθρωπος παρά του Γαϊτη. Μου άρεσαν πολλοί σύγχρονοι ζωγράφοι της Γαλλίας αλλά αυτός που ήταν τότε η ελπίδα της Γαλλίας ήταν ο Buffet. Έκανε μια ζωγραφική μνημειώδη κι είχε ασχοληθεί με ορισμένα θέματα επίκαιρα εκείνη την εποχή, όπως την σκληρότητα του πολέμου. Δυστυχώς μετά ξεφούσκωσε. Αυτός που θεωρώ πολύ σπουδαίο ζωγράφο είναι ο De Stael. Έχει ψυχισμό, ευαισθησία και τόλμη. Τώρα που έχει πεθάνει τον εκτιμούν ακόμη περισσότερο.

 

 

Έχετε πει ότι σας άρεσε κι ο Μιχάλης Οικονόμου.. Τι ωραίος ζωγράφος! Φως, χρώμα, μεταφυσικό βάθος..

Βεβαίως, βεβαίως, όλα αυτά, ο Μιχάλης Οικονόμου, σπουδαίος ζωγράφος, όπως κι ο Νικόλαος Λύτρας που ήταν πολύ σημαντικός ζωγράφος..

Από το ΄60 και μετά κάνετε κι εσείς τοπιογραφία. Τοπία της Σίφνου, κι αργότερα πολύ ωραία λάδια κι ακουαρέλες της γενέτειράς σας της Ύδρας, νεοκλασικά, κ. λ. π. Στην έξαλλη εκείνη εποχή του μοντερνισμού άλλοι συνάδελφοί σας όπως ο Κεσσανλής, ο Τάκις, κ. λ. π ήταν πολέμιοι του τελάρου με την γνωστή έννοια. Δεν σας ενοχλούσε που σας θεωρούσαν κλασσικό;

Στις αρχές, όταν γύρισα το ’58, τα έργα μου τα θεωρούσαν πολύ τολμηρά. Ύστερα, όταν φούντωσε η αντίληψη ότι για να είσαι εξελιγμένος πρέπει να κάνεις «αφηρημένη» ζωγραφική, με είχαν σαν το μαύρο πρόβατο. Σιγά- σιγά κατάλαβαν ότι αυτό που έκανα έχει το προσόν μιας ποιότητας, είναι κάτι ειλικρινές, χωρίς ακρότητες. Κι αυτό νομίζω, το εκτίμησαν με τον καιρό όλοι, ακόμη κι αυτοί που στην αρχή με έβλεπαν περιφρονητικά κι έλεγαν ότι « πάει, αυτός ο καημένος κόλλησε, ξέμεινε στην ζωγραφική».Με κατηγορούσαν τότε γιατί έκανα ζωγραφική και μάλιστα παραστατική. Όμως για μένα η παράσταση είναι μόνο μία αφορμή, δεν είναι ο σκοπός μου να αναπαραστήσω. Αν προσέξετε τα έργα μου θα δείτε ότι είναι πολύ λίγο παραστατικά Συμπτωματικά είναι παραστατικά, στο βάθος, η οργάνωση του πίνακα μπορεί να καταλήξει στην πλήρη αφαίρεση. Με βλέπουν.. έτσι.. με συγκατάβαση. Έ τι να γίνει;

 

Η αλήθεια είναι ότι ενώ πολλοί στο διάβα του 20^ου προεξόφλησαν τον θάνατο της ζωγραφικής σήμερα φαίνεται πως η ζωγραφική αναδιπλώνεται, με εννοιακότερο πρόσωπο..

Επιτρέψτε μου να σας αναφέρω το παράδειγμα ενός νεότερου φίλου μου που έκανε μια έκθεση στο Ελληνικό Κέντρο Πολιτισμού στην Νέα Υόρκη. Άνθρωποι με αντικειμενικό κριτήριο είπαν ότι έκανε πάρα πολύ μεγάλη εντύπωση. Πήγε πολύς κόσμος και μάλιστα υπήρχαν άνθρωποι που πήγαιναν να την δουν καθημερινά! Έλεγαν πως δεν βλέπουμε πια τόσο καλή ζωγραφική. Κι οι New York Times του αφιέρωσαν μισή σελίδα επαινετικής κριτικής. Μισή σελίδα; Εδώ δυο λεξούλες να σου γράψει αυτή η εφημερίδα είναι πολύ σημαντικό πράγμα..

Εννοείτε προφανώς τον Γιώργο Ρόρρη.. Έχει εξελιχτεί πάρα πολύ καλά τα τελευταία χρόνια..

Ας μην το εξατομικεύσουμε. Υπάρχουν καλοί πολλοί νέοι ζωγράφοι στην Ελλάδα.

 

Ναι, αλλά όπως ξέρετε κι εσείς που διδάξατε στην Καλών Τεχνών από το ’76 ως το ’92 και γίνατε και Πρύτανης, όλο και λιγότεροι ασχολούνται με την ζωγραφική. Τελικά η ζωγραφική αναζήτηση της νέας γενιάς εμπλουτίζεται από τα νέα μέσα έκφρασης ή φθίνει;

Η κάθε γενιά έχει τις δικές της ρίζες και μέσα έκφρασης, κι αποφέρει τους δικούς της καρπούς.

Όσο για τα νέα μέσα, video, Internet, κ. λ. π δεν τα γνωρίζω καλά.

 

Από τους ξένους σύγχρονους ποιους εκτιμάτε; Τον Lucian Freud, τον Richter..

Ο Lucian Freud είναι μεγαλύτερος σε ηλικία κι από μένα. Είναι σπουδαίος ζωγράφος. Προχώρησε σιγά – σιγά κι ορισμένα από τα έργα που έκανε τις 2 τελευταίες δεκαετίες είναι συγκλονιστικά. Νομίζω πως δίκαια έχει τόση απήχηση στο ευρύ κοινό που έχει ως αποτέλεσμα, από ότι έχω ακούσει, να είναι ο πιο ακριβός εν ζωή ζωγράφος στον κόσμο. Πολύ καλός είναι κι ο Aouerbach, ένας ζωγράφος με εξπρεσιονιστική γραφή. Αν παρατηρήσετε θα δείτε πως οι δυναμικοί ζωγράφοι δεν είναι βρετανικής προέλευσης αλλά εισαγωγής. Διότι κι ο Lucian Freud όπως ξέρετε, είναι γερμανοεβραίος, ανιψιός του Sigmund Freud.

Κάποιοι δικοί μας αν ήταν στο εξωτερικό θα είχαν πολύ μεγαλύτερη απήχηση. Ο Νίκος Χουλιαράς για παράδειγμα δεν θα μπορούσε αν ήταν στην Βρετανία να είχε πιθανόν την φήμη του Hockney;

Βεβαίως, βεβαίως, ο Χουλιαράς είναι έκτακτος, πολύ ωραίος. Κι αυτός, κι ο Σεμιτέκολο είναι εξαίρετοι ζωγράφοι.

 

                            

Έχετε πει πως η Ελλάδα δεν παράγει σήμερα νέες ιδέες, και νέες αντιλήψεις στον πολιτισμό.

Ναι, ήταν πάντα μια χώρα που ακολουθούσε.

Τι φταίει γι΄ αυτό;

Πάρα πολλά. Φταίει ότι εμείς είμαστε στην άκρη της Ευρώπης, ενώ το καζάνι βράζει στην κεντρική Ευρώπη, την Γαλλία, την Γερμανία και παλαιότερα την Ισπανία. Και βέβαια όταν η Αναγέννηση ανθούσε σ΄ αυτές τις χώρες η Ελλάδα βρισκόταν κάτω από έναν απολίτιστο κατακτητή. Αυτό να το υπογραμμίσετε. Εγώ δεν χωνεύω τους Τούρκους. Γιατί αυτοί μας έχουν κληρονομήσει μια κατάρα και δεν μπορούμε να σηκώσουμε κεφάλι. Σκεφτείτε ότι αυτά τα μεγάλα ταλέντα που είχαμε ο Γύζης, ο Λύτρας, τι τους χώριζε από την Επανάσταση; Ούτε μισός αιώνας. Είναι ένα θαύμα κι αυτό που έγινε μετά.

Εσείς για ποιο πράγμα θα θέλατε να καταγραφείτε στην Ιστορία της Ελληνικής ζωγραφικής; Οι περισσότεροι σας θεωρούν έναν φοβερό κολορίστα, άλλοι εστιάζουν στον τρόπο που αποδώσατε το ελληνικό φως..

Γιατί τα χωρίζουνε; Δεν το καταλαβαίνω.. Οι τεχνοκριτικοί θέλουν να τα βάζουν συνέχεια σε συρταράκια και κουτάκια.. Μα το φως, το σχέδιο και το χρώμα συνυπάρχουν, είναι μαζί.

Με τα χρόνια, η ζωγραφική, σας είναι πιο εύκολη ή πιο δύσκολη;

Πάντα είναι δύσκολη. Ειλικρινά σας το λέω. Πάντα είναι δύσκολή.. Θέλει πολύ ιδρώτα. Στην αρχή έχεις μια εικόνα της σύνθεσης. Μετά διαλέγεις τα βάρη, τις αντιθέσεις και συχνά προκύπτουν πράγματα που ανατρέπουν τελείως την αρχική σύνθεση. Ωστόσο πάντα με ευχαριστούσε να ζωγραφίζω.

Γυρνώντας προς τα πίσω ποιο θα αναγνωρίζατε ως το πιο αγαπημένο σας έργο;

Ξέρω κι εγώ;.. Μια βάρκα που έχω κάνει κι ανήκει στην δωρεά που έχω κάνει στην Εθνική Πινακοθήκη.. Είναι μια βάρκα ..που είναι μόνη της ..και την βλέπω από ψηλά..

Γιατί σας αρέσει αυτή η βάρκα;

Γιατί; Γιατί έχει την μοναξιά.. και φαίνεται από πάνω το νερό σκούρο, και διακρίνεται λίγο η ανταύγειά της από κάτω.. άμα την δείτε θα καταλάβετε. Μπορείτε να την δείτε στην έκθεση που θα κάνω το καλοκαίρι στο Ίδρυμα Γουλανδρή.

Θα την δω οπωσδήποτε. Σας ευχαριστώ πολύ.