Νεοκλής Γαλανόπουλος: συνέντευξη στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη

 

Ο Νεοκλής Γαλανόπουλος γεννήθηκε στην Αθήνα το 1972. Ασκεί μαχόμενη δικηγορία, κυρίως σε υποθέσεις εργατικού δικαίου, στις οποίες είχε ιδιαίτερη κλίση ήδη από τα φοιτητικά του χρόνια, στις περισσότερες με αντίδικο τον «μεγάλο εργοδότη», το Δημόσιο. Αγαπημένες του ασχολίες: ανάγνωση λογοτεχνίας, με προτίμηση στην αστυνομική (και δη στα whodunit), θεωρίας της λογοτεχνίας και της μετάφρασης, φιλοσοφίας, ιστορίας και λεξικών, καθώς και ο κινηματογράφος (σε όλο το φάσμα). Από μικρός σκάρωνε ιστορίες με ντετέκτιβ που λύνουν μυστήρια. Τα βιβλία του Η παραλλαγή του Γιώργου Δαρσινού (Τόπος, 2007) και Θάνατος από το πουθενά (Τόπος, 2008) έχουν λάβει επαινετικές κριτικές από όλους τους έγκυρους κριτικούς του είδους. Έχει επίσης εκδώσει τα έργα Οικογενειακά εγκλήματα (Τόπος, 2011) και Η επιστροφή του αστυνόμου Μπέκα (Εκδόσεις Καστανιώτη, 2012) κι έχει συμμετάσχει σε συλλογικούς τόμους διηγημάτων. Είναι μέλος της Ελληνικής Λέσχης Συγγραφέων Αστυνομικής Λογοτεχνίας (Ε.Λ.Σ.Α.Λ.).

Ποια είναι τα πρώτα αστυνομικά μυθιστορήματα που διαβάσατε;

Η επαφή μου με την αστυνομική λογοτεχνία, όπως και πολλών άλλων οι οποίοι στη συνέχεια έγιναν θιασώτες της, ξεκίνησε πριν από την εφηβεία ακόμη, με τις γοητευτικές σαν παραμύθι –θα έλεγα σήμερα– περιπέτειες του Σέρλοκ Χολμς και του πιστού βοηθού του, δρα Γουότσον.

Το πρώτο αστυνομικό μυθιστόρημα που διάβασα και ίσως γι’ αυτό είναι και το αγαπημένο μου από τα έργα του σερ Άρθουρ Κόναν Ντόιλ, είναι Το σκυλί των Μπάσκερβιλ.

Ποιο ήταν το πρώτο έργο που σας έκανε να αντιληφθείτε ότι σας ενδιαφέρει να γράψετε αστυνομικό μυθιστόρημα;

Δεν ήταν ένα συγκεκριμένο έργο. Η ιδέα να γράψω κι εγώ γεννήθηκε και ωρίμασε μέσα μου σταδιακά, όταν διάβαζα τα μυθιστορήματα της Άγκαθα Κρίστι. Έμοιαζε εύκολο –χάρη στην Dame Agatha, αντελήφθην αργότερα–, η κλασική «φόρμα» του whodunit (περιορισμένος αριθμός υπόπτων, ο δράστης είναι ο λιγότερο πιθανός ένοχος κ.λπ.) μου φαινόταν ανεξάντλητη σε δυνατότητες και, το βασικότερο όλων, μου άρεσε πάρα πολύ το στοιχείο του παιχνιδιού μεταξύ συγγραφέα-αινιγματοθέτη και αναγνώστη-ντετέκτιβ. Το στοιχείο αυτό είναι ολοφάνερο, για να αναφέρω το διασημότερο παράδειγμα, στον Φόνο του Ρότζερ Ακρόιντ, όπου γίνεται χρήση, πρώτη φορά στα λογοτεχνικά χρονικά, ενός απολύτως αναξιόπιστου αφηγητή, που σκοπός του είναι να εξαπατήσει τον αναγνώστη. Αυτό ήθελα να κάνω κι εγώ· γι’ αυτό άρχισα να γράφω, για να εξαπατήσω τον αναγνώστη!

Με το πρώτο σας βιβλίο, Η παραλλαγή του Γιώργου Δαρσινού, πραγματοποιήσατε ένα ξεκίνημα στο αστυνομικό μυθιστόρημα. Ποια είναι η σημασία του πρώτου βιβλίου που εκδίδει ένας συγγραφέας;

Η αστυνομική λογοτεχνία είναι ένας ολόκληρος κόσμος, όπου χωρούν σχεδόν τα πάντα: whodunit, howdunit, νουάρ, κοινωνικό αστυνομικό, ψυχολογικό θρίλερ, δικαστικό δράμα, forensic, procedural, polar, neopolar, metapolar κ.ά., ων ουκ έστιν αριθμός. Το πρώτο βιβλίο ενός αστυνομικού συγγραφέα δίνει το στίγμα του στον χάρτη, δείχνει σε ποια «χώρα» ανήκει. Πέραν αυτού, με την Παραλλαγή είχα την τιμή και τη χαρά να γνωριστώ με άλλους συγγραφείς αστυνομικής λογοτεχνίας και να γίνω συνιδρυτικό μέλος της Ελληνικής Λέσχης Συγγραφέων Αστυνομικής Λογοτεχνίας (Ε.Λ.Σ.Α.Λ.), η οποία τότε, το 2010, ήταν υπό σύσταση.

 Ο πόθος για εκδίκηση προέρχεται από ένα βαθύ αίσθημα πόνου και αδικίας, που γίνεται πολύ επικίνδυνο όταν οι κοινωνικοί θεσμοί (Δικαιοσύνη) οι επιφορτισμένοι με την εκτόνωσή του λειτουργούν πλημμελώς.

Πρόσφατα εκδόθηκε το μυθιστόρημά σας Ο ιδανικός ντετέκτιβ. Πώς ξεκίνησε η ιδέα της συγγραφής; Γιατί διαλέξατε αυτόν τον τίτλο;

Ό,τι γοητεύει το παιδί και τον έφηβο, απογοητεύει πολλές φορές τον ενήλικα. Με λίγα λόγια, η αρχική πρόθεσή μου ήταν να γκρεμίσω τον θετικιστικό μύθο του υπεράνθρωπου ντετέκτιβ – ουσιαστικά, ο Σέρλοκ Χολμς είναι ένας από τους πρώτους υπερήρωες της σύγχρονης εποχής. Ο τίτλος είναι ειρωνικός – υπονοεί, αφενός ότι τέτοιος υπεράνθρωπος είναι εκ των πραγμάτων αδύνατον να υπάρξει και αφετέρου ότι ο Σέρλοκ Χολμς, ως χαρακτήρας, πολύ απέχει από την τελειότητα. Ωστόσο, η διαδικασία της συγγραφής, και μάλιστα από τη σκοπιά του καλύτερού του φίλου, κατέρριψε την άποψη και τις βεβαιότητες που είχα για τον Χολμς – πιο σωστά, για τον Χολμς-καρικατούρα που είχα στο μυαλό μου προτού αρχίσω να γράφω. Ενδέχεται, λοιπόν, το τελικό αποτέλεσμα να είναι το ακριβώς αντίθετο από την αρχική μου πρόθεση: αντί να τον αποκαθηλώσω, ίσως τον εξύψωσα ακόμη περισσότερο. Αυτό θα το κρίνει ο αναγνώστης.

Ένα διπλό έγκλημα πραγματοποιείται στην περιοχή Χάμερσμιθ. Ποια η σχέση φαντασίας και πραγματικότητας σε μια αστυνομική ιστορία;

Εκ των πραγμάτων οι αστυνομικές ιστορίες πατάνε γερά στην πραγματικότητα. Αυτό ίσχυε και για τους αστυνομικούς γρίφους –αλλιώς δεν θα ήταν δυνατόν να γίνει το παιχνίδι μεταξύ συγγραφέα και αναγνώστη, η εξαπάτηση πρέπει να είναι τίμια–, ισχύει πολύ περισσότερο και για τις υποκατηγορίες της αστυνομικής λογοτεχνίας που εμφανίστηκαν αργότερα και φιλοδοξούν να περιγράψουν, σχολιάσουν, αποκαλύψουν τη σκοτεινή πλευρά του κόσμου μας.

Η εξιχνίαση ενός εγκλήματος απαιτεί κινητοποίηση της αστυνομίας. Ποιοι είναι οι ύποπτοι χώροι; Ποια πρόσωπα πλησιάζει η αστυνομία για να πάρει πληροφορίες;

Αν μιλάμε για τη Σκότλαντ Γιαρντ, τους πάντες! Στην Αγγλία ήταν –και είναι ακόμη– εξαιρετικά ανεπτυγμένη η κουλτούρα του πληροφοριοδότη, την ευνοεί η παιδεία, ο τρόπος άσκησης της διοίκησης, η θεσμική αντιμετώπιση του πολίτη κ.λπ., γενικώς η όλη «ατμόσφαιρα». Ο πολίτης εκπαιδεύεται (με την ευρεία έννοια) να θεωρεί υποχρέωσή του να συμβάλλει στο έργο της αστυνομίας παρέχοντας πληροφορίες, όταν του ζητηθεί – ή και χωρίς να του ζητηθεί.

Ο ντετέκτιβ Σέργουιν Χομπς διερευνά την υπόθεση. Στην εποχή όπου αναφέρεστε, οι φόνοι στην Αγγλία ήταν συχνοί και τα αίτια συνήθως άγνωστα;

Ένας κοινωνιολόγος θα μπορούσε να απαντήσει πολύ πιο εύκολα σε αυτή την ερώτηση. Πιστεύω, επειδή μιλάμε για μια εποχή χτεσινή μόλις, ότι τα αίτια της εγκληματικότητας δεν έχουν αλλάξει: το Λονδίνο της βικτοριανής εποχής είναι μία «καταβόθρα», όπως το χαρακτηρίζει ο Ντόιλ, μία αχανής πολυδαίδαλη ζούγκλα, όπου κανένας δεν είναι απολύτως ασφαλής και πολλές εξαφανίσεις ή δολοφονίες, είτε δεν γίνονται αντιληπτές λόγω αντικειμενικής αδυναμίας των Αρχών, είτε δεν αποτελούν πρώτιστο μέλημά τους, για να το πούμε… αγγλιστί! Οι φόνοι σε ορισμένες συνοικίες και με θύματα ανήκοντα σε ορισμένες τάξεις, πολλές φορές ήταν απλώς στατιστική.

Κατά τη διάρκεια της έρευνας, ο Χομπς θα έρθει σε αντιπαράθεση με τον υπόκοσμο του Λονδίνου. Ποια ήταν η δύναμη του υποκόσμου στο Λονδίνο τότε;

Το βικτοριανό Λονδίνο ήταν από τις πρώτες σύγχρονες μεγαλουπόλεις. Ό,τι καλό και ό,τι κακό βλέπουμε στις τωρινές μεγαλουπόλεις, υπήρχε ήδη εκεί. Ένα από τα αρνητικά είναι και το οργανωμένο έγκλημα. Ήδη εν έτει 1893, στην ιστορία με τίτλο Το τελευταίο πρόβλημα, ο Ντόιλ βάζει τον Χολμς να κάνει λόγο για «συνδικάτο του εγκλήματος». Δεν θα μπορούσε να γίνει διαφορετικά: η ίδια η μητρόπολη δεν είναι τίποτε άλλο παρά ένας τεράστιος/τερατώδης μηχανισμός. Σε ένα τέτοιο περιβάλλον, μόνο μηχανισμοί ευδοκιμούν.

Γράφοντας, μας γοητεύετε και μας εξηγείτε πώς φτάνει στο έγκλημα ένας άνθρωπος. Αλήθεια, όμως, τι μας ωθεί στη βία και στην εκδίκηση;

Δυστυχώς, τις περισσότερες φορές αρκεί και μόνο «η κακιά στιγμή» για να ξεκινήσει ο φαύλος κύκλος της βίας. Καύσιμη ύλη για να ξεσπάσει η πυρκαγιά υπάρχει άφθονη μέσα στον καθένα μας, όταν οι συνθήκες το ευνοούν. Ακόμη και στην ακραία βία δεν είναι δύσκολο να φτάσει κανείς, όταν οι συνθήκες είναι ακραίες. Δεν λέω κάτι καινούργιο. Αυτό το οποίο περνάει συνήθως απαρατήρητο είναι πόσο εύκολα δικαιολογούμε τον εαυτό μας μετά το ξέσπασμά μας. Ο πόθος για εκδίκηση προέρχεται από ένα βαθύ αίσθημα πόνου και αδικίας, που γίνεται πολύ επικίνδυνο όταν οι κοινωνικοί θεσμοί (Δικαιοσύνη) οι επιφορτισμένοι με την εκτόνωσή του λειτουργούν πλημμελώς. Όπως είπε κάποιος σοφός, «η εκδίκηση είναι η δικαιοσύνη του απελπισμένου».

 Με λίγα λόγια, η αρχική πρόθεσή μου ήταν να γκρεμίσω τον θετικιστικό μύθο του υπεράνθρωπου ντετέκτιβ – ουσιαστικά, ο Σέρλοκ Χολμς είναι ένας από τους πρώτους υπερήρωες της σύγχρονης εποχής.

Στα αστυνομικά μυθιστορήματα το θύμα μπορεί να γίνει ποτέ εκδικητής

Η βία προκαλείται από τη βία και με τη σειρά της προκαλεί και άλλη βία. Είναι ένας φαύλος κύκλος μέσα στον οποίο παγιδεύονται θύτες και θύματα. Τα όρια μεταξύ τους δεν είναι πάντα ευδιάκριτα, γιατί οι ρόλοι τους εναλλάσσονται. Τα πιο πετυχημένα αστυνομικά μυθιστορήματα είναι εκείνα που υπερβαίνουν τον απλοϊκό μανιχαϊσμό –που, εκτός των άλλων, ενέχει και τον κίνδυνο της «δικαιολόγησης»–, και αναδεικνύουν την κυκλικότητα, την τραγική ματαιότητα της βίας, καταδικάζοντάς τη συγχρόνως από όπου και αν προέρχεται.

Μέσα από τις σελίδες του βιβλίου, το μυστήριο πυκνώνει και η ομίχλη καλύπτει τα πάντα, πρωτίστως τον ίδιο τον ήρωα. Η αγωνία κορυφώνεται και ο αναγνώστης καθηλώνεται. Αυτό αποτελεί και μια από τις τεχνικές του αστυνομικού μυθιστορήματος ή υπάρχουν και άλλες που δεν τις γνωρίζει ο αναγνώστης;

Η διατήρηση του ενδιαφέροντος του αναγνώστη στο αστυνομικό μυθιστόρημα, και μάλιστα στην υποκατηγορία «αστυνομικό αίνιγμα», επιτυγχάνεται κυρίως με την κατ’ εξακολούθηση παραπλάνηση του αναγνώστη. Σκοπός του συγγραφέα είναι η σταδιακή αποκάλυψη των διαφόρων στοιχείων από τον ντετέκτιβ να δίνεται με τέτοιον τρόπο, ώστε ο αναγνώστης να μην μπορεί να συγκολλήσει τα «κομμάτια του παζλ», αλλά ο νους του να πηγαίνει σε άλλες, άσχετες εκδοχές. Τα κομμάτια του παζλ πρέπει να είναι έτσι παρουσιασμένα, ώστε να μπουν στη θέση τους μόνο κατά τη στιγμή της μεγάλης «αποκάλυψης», τη στιγμή που ο αναγνώστης θα καταλαβει μεμιάς τα πάντα. Αυτό είναι το ιδανικό, γιατί όσο πιο σχοινοτενής η εξήγηση, τόσο χάνει σε δύναμη.

 Αυτό ήθελα να κάνω κι εγώ· γι’ αυτό άρχισα να γράφω, για να εξαπατήσω τον αναγνώστη!

Πώς θα νιώθατε αν το μυθιστόρημά σας Ο ιδανικός ντετέκτιβ μεταφερόταν στην τηλεόραση ή στον κινηματογράφο;

Θα με χαροποιούσε και θα με κολάκευε πολύ, αν έβλεπα ότι κάποιοι θα ήθελαν να μεταφράσουν τις λέξεις μου σε εικόνες! Και, βέβαια, θα ανέμενα το αποτέλεσμα με μεγάλη περιέργεια: είναι πολύ ενδιαφέρον να βλέπει κανείς τα πλάσματα της φαντασίας του να ζωντανεύουν μπροστά στα μάτια του!

Διαβάζουν οι Έλληνες αστυνομικά μυθιστορήματα;

Όλος ο πλανήτης διαβάζει αστυνομικά μυθιστορήματα, η Ελλάδα δεν θα μπορούσε να αποτελέσει την εξαίρεση! Άλλωστε, η άνθιση της ελληνικής αστυνομικής λογοτεχνίας κατά τις δύο τελευταίες δεκαετίες ακολουθεί –με μικρή καθυστέρηση– την παγκόσμια «έκρηξη» της αστυνομικής λογοτεχνίας, και στην πλευρά της προσφοράς και σε εκείνη της ζήτησης.

Ποιο αστυνομικό βιβλίο διαβάσατε τελευταία και σας έκανε εντύπωση;

Το Βλέμμα του αποχαιρετισμού του μεγάλου Αμερικανού συγγραφέα Ρος Μακντόναλντ (1915-1983), ένα αριστουργηματικό μυθιστόρημα, πραγματικό συγγραφικό μάθημα, με άψογη αστυνομική πλοκή, πολύπλοκους αλλά αληθινούς χαρακτήρες, λιτό ύφος διάσπαρτο με εκπληκτικές μεταφορές, παρομοιώσεις και εικόνες, τραγικό βάθος και, κυρίως, ανθρωπιά. Για να γίνει ένα βιβλίο πολύ καλό, δεν αρκεί μόνο η τεχνική. Ακόμη και η τελειότερη τεχνική δεν μπορεί να σε κάνει να ανατριχιάσεις, όπως το καταφέρνει ο Μακντόναλντ.

Ο ιδανικός ντετέκτιβ
Νεοκλής Γαλανόπουλος
Εκδόσεις Καστανιώτη
304 σελ.
ISBN 978-960-03-6325-8
Τιμή €15,00