«Αιολικά Πάρκα –Επιπτώσεις στο φυσικό περιβάλλον»*

Με αφορμή τη μεγάλη πορεία “Ενάντια στης φύσης τη λεηλασία” που έγινε στην Αθήνα την Τετάρτη 11 Δεκεμβρίου 2019, στην όποια συμμετείχαν περίπου 2.000 άτομα, δημοσιεύουμε την εισήγηση του αείμνηστου  δασάρχη Γεωργίου Ντούρου (1948 – 2008)* σε ημερίδα της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Ευρυτανίας, με θέμα τα Αιολικά Πάρκα στο όρος Οξυά, που έγινε στο Καρπενήσι τον Ιούνιο του 2003.

Η εισήγηση είναι  επίκαιρη και αξίζει να διαβαστεί .

Τίτλος «Αιολικά Πάρκα –Επιπτώσεις στο φυσικό περιβάλλον»

«Τα αιολικά πάρκα (Α/Π) μας δίνουν καθαρή και ανανεώσιμη ενέργεια. Είναι σίγουρο και εξακριβωμένο ότι συμβάλλουν στον περιορισμό των εκπομπών αερίων και ρύπων κλπ. Είμαστε σε θέση να το κατανοήσουμε. Είναι γνωστά τα φαινόμενα του θερμοκηπίου. Και τα προβλήματα αυτά έχουν σχέση με τα φυτά, με τη βλάστηση και ιδιαίτερα με τα δάση. Η φωτοσύνθεση είναι ίσως η μόνη φωτοχημική διεργασία αντίστροφη της καύσης οργανικών ουσιών με την οποία το CO2 της ατμόσφαιρας μπορεί να επανέλθει στην αρχική του θέση, στο φλοιό της γης. Ας μην ξεχνάμε και την προέλευση των αερίων ρύπων που προέρχονται από την καύση ορυκτών καυσίμων. Δεν είναι παρά μεγάλες ποσότητες βιομάζας (δάση ή φυτικές και ζωτικές διαπλάσεις) που καταπλακώθηκαν ή κατακλύσθηκαν σε παλαιότερες γεωλογικές περιόδους σε μικρότερα ή μεγαλύτερα βάθη της γης.

Ομως η παραγωγή αιολικής ενέργειας έχει άλλου τύπου προβλήματα που πρέπει να λάβουμε υπόψιν μας και να συνεκτιμήσουμε.

Τα Α/Π είναι κατ’αρχήν χωροβόρα. Ίσως καμία άλλη βιομηχανική εγκατάσταση δεν καταλαμβάνει τόσο χώρο.

Βεβαίως μεγάλους χώρους καταλαμβάνει η εξόρυξη του λιγνίτη και τα υδροηλεκτρικά φράγματα που επίσης χρησιμοποιούν ανανεώσιμη πηγή ενέργειας. Εκείνα όμως είναι πολύ περισσότερο αποτελεσματικά στην παραγωγή ενέργειας.

Ο χώρος πρέπει να θεωρείται θεμελιώδες αγαθό. Στην συγκεκριμένη περίπτωση ο ορεινός χώρος όσο αχανής κι αν φαίνεται δεν είναι απέραντος. Είναι πεπερασμένος. Ο χώρος στον οποίο εγκαθίσταται τα Α/Π δεν είναι ο οποιοσδήποτε χώρος. Είναι κατά κανόνα οι εδαφικές εξάρσεις, οι οροσειρές και οι λοφοσειρές. Είναι ο περίοπτος χώρος. Είναι ο χώρος που διαμορφώνει τα περιγράμματα του ορίζοντα. Είναι ο χώρος που δίνει ταυτότητα στο τοπίο.

Κατά κανόνα οι εδαφικές εξάρσεις στις οποίες τοποθετούνται τα Α/Π δεν έχουν δάση· Είναι όμως λάθος να βλέπουμε ως μόνη αξία τα δάση. Αυτά συνήθως συνυπάρχουν με θαμνώνες με λιβάδια με βραχώδεις γεωλογικούς σχηματισμούς με νερά με ιδιόμορφο γεωλογικό ανάγλυφο. Ολα αυτά τα στοιχεία αποτελούν σύνολα και τοπία και. ως τοπία πρέπει να τα δούμε.

Ακόμα θα πρέπει να επισημάνουμε ότι οι εδαφικές εξάρσεις (είτε πρόκειται για λοφοσειρές είτε πολύ περισσότερο πρόκειται για οροσειρές μεγάλου υψομέτρου) λόγω της δυσκολίας προσπέλασης έμειναν, μέχρι τώρα, έξω από την έντονη και δραστική παρουσία και επέμβαση του ανθρώπου, αδιατάρακτες στη φυσικότητα τους και συνιστούν τα ωραιότερα τοπία.

Ειδικότερα οι κορυφές των βουνών πάνω από το υψόμετρο των 1500 μ. είναι εξαιρετικοί βιότοποι με πλούσια χλωρίδα και σπάνια είδη φυτών λόγω της φυτογεωγραφικής απομόνωσης τους όπως συμβαίνει και με τα μικρά απομονωμένα νησιά.

Η Ελλάδα έχει το προνόμιο, σε σχέση με πολλές άλλες χώρες, να είναι κυρίαρχα ορεινή με πολλά τοπία υψηλής αισθητικής αξίας και μεγάλης βιολογικής ποικιλίας (έστω και χωρίς δάση). Αυτά δεν έχουν αξία μόνο για ρομαντικούς ανθρώπους.

Είναι ένα συγκριτικό πλεονέκτημα μεγάλης οικονομικής πλέον σημασίας.

Δυστυχώς δεν αντιλαμβανόμαστε το χώρο ως αξία. Κατά την άποψη των χωροτακτών μας κυριαρχεί το «χωροταξικό ασυνείδητο». Η χωροταξία στη χώρα μας βρίσκεται ακόμα σε νηπιακή ηλικία.

Ούτε το τοπίο μας έχει θεσπισθεί ως προστατευτέα αξία όπως έχει συμβεί σε άλλες χώρες (Ιταλία Αγγλία Καναδάς κλπ.).

Οι προστατευόμενες φυσικές περιοχές (Εθνικά πάρκα Εθνικοί δρυμοί, μνημεία της φύσης, προστατευόμενα τοπία ιδιαίτερου κάλους) είναι ακόμα πολύ λίγα και μικρά σε έκταση.

Δεν θέλω να αναφερθώ ειδικότερα στις μικρότερες ή μεγαλύτερες επιπτώσεις από την εγκατάσταση Α/Π: διανοίξεις μεγάλων δρόμων ανέγερση κτιρίων, γραμμές μεταφοράς, θεμελιώσεις ανεμογεννητριών (Α/Γ) σε κορυφές κλπ. Σήμερα υπάρχουν περί τα 700 αιτήματα για Α/Π με 1500 Α/Γ στον Ελληνικό χώρο που μπορεί να φτάσουν τα 1.000 με 20.000 Α/Γ. Ένα μέσου μεγέθους Α/Π απαιτεί ένα χώρο 200 έως 400 στρεμμάτων. Δηλαδή για την εγκατάσταση όλων των Α/Π στην Ελλάδα απαιτείται μία έκταση 400.000 στρεμμάτων (όσο το μέγεθος ενός μεγάλου ελληνικού βουνού). Η διασπορά τους είναι πολύ μεγάλη και η ‘σκιά’ τους εκτείνεται πολύ πέραν του συγκεκριμένου χώρου στον οποίο εγκαθίστανται.

Εμείς δεν μπορούμε να φανταστούμε το σύνολο του ορεινού χώρου να έχει μετατραπεί σε βιομηχανική περιοχή.

Η οικολογική αξία μιας περιοχής γίνεται αντιληπτή από λίγους ειδικούς, αλλά η αξία του τοπίου, όσο υποκειμενική και αν είναι, την αντιλαμβάνεται έστω και με διαφορετικό τρόπο, και ο τελευταίος απαίδευτος άνθρωπος. Πρόκειται για τα αγαθά εκείνα την αξία των οποίων αντιλαμβανόμαστε όταν τα στερηθούμε (όπως ο αέρας που αναπνέουμε, όπως η υγεία που δεν συνειδητοποιούμε). Ας θυμηθούμε και τη ρήση του Οδ. Ελύτη για το ελληνικό φυσικό περιβάλλον: είμαστε πρίγκιπες και δεν το ξέρουμε.

Επειδή όμως όλοι θέλουμε την ενέργεια, και τη θέλουμε καθαρή και ανανεώσιμη. Θέλουμε και τις Ευρωπαϊκές χρηματοδοτήσεις και την αιμοδοσία της οικονομίας μας δεν μπορούμε να αρνηθούμε την αιολική ενέργεια. Πλην όμως πρέπει να διαφυλάξουμε τουλάχιστον τα σπουδαιότερα στοιχεία του φυσικού μα ς περιβάλλοντος. Πρέπει να κάνουμε αυτή τη διάκριση. Έχοντας γνώση του ορεινού χώρου 0α τολμούσα να κάνω μια εκτίμηση: 20 έως 30% των αιτημάτων για Α/Π δεν πρέπει να ικανοποιηθούν.

Το Υπουργείο Γεωργίας ήδη έδωσε αρκετές άδειες για Α/Π σε περιοχές μεγάλου αιολικού δυναμικού (Νότιος Εύβοια, Πάρνωνας – Μαλέας) χωρίς να  υπάρχει καν σχετική πρόβλεψη στη δασική νομοθεσία (πριν ακόμα εκδοθεί σχετική νομοθετική ρύθμιση για τέτοιου είδους εγκαταστάσεις), και θα δώσει ακόμα περισσότερες.  Θέλει όμως να διαφυλάξει ορισμένες περιοχές υψηλής οικολογικής και αισθητικής αξίας.

Μια τέτοια περιοχή είναι η κορυφογραμμή Καστρί Κοκαλιά – Καράβι – Αλογοβούνι Τύμπανο – Τρυπήρι στα όρια των νομών Ευρυτανίας-Φθιώτιδας για την οποία έχει γνωμοδοτήσει αρνητικά. Πρόκειται όμως για μια υπηρεσιακή τοποθέτηση, ιεραρχικά διαμορφωμένη. Η τελική πολιτική απόφαση δεν έχει ληφθεί ακόμα».

ΠΟΙΟΣ ΗΤΑΝ Ο  ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΝΤΟΥΡΟΣ*

Ο Γεώργιος Ντούρος γεννήθηκε το 1948 στη Ράχη Πιερίας, ένα χωριό ανάμεσα στον Όλυμπο και στα Πιέρια. Αποφοίτησε από το Τμήμα Δασολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης το 1972. Είναι ο άνθρωπος που συνέδεσε το όνομά του με την προστασία των δασών και του φυσικού περιβάλλοντος της χώρας μας, Διετέλεσε Δασάρχης Πάρνηθας, θέση την οποία διατήρησε μέχρι το 1991.

Κατά τα 16 χρόνια της παρουσίας του στην Πάρνηθα, συνέβαλε με όλες του τις δυνάμεις στην προστασία του φυσικού περιβάλλοντος του βουνού, πέρα -και πολύ παραπάνω- από τα πλαίσια του υπηρεσιακού καθήκοντος. Ιδιαίτερα ως προϊστάμενος του Δασαρχείου, γκρέμισε παράνομες περιφράξεις και αυθαίρετα κτίσματα, δένοντας με συρματόσχοινα τους τοίχους και τραβώντας τους με τα μεγάλα πυροσβεστικά οχήματα του Δασαρχείου, καθώς δεν είχε τη συνδρομή των μηχανημάτων της Νομαρχίας. Θωράκισε το Δρυμό της Πάρνηθας, οργανώνοντας την πυροφύλαξη και διενεργώντας συχνές περιπολίες (ακόμα και την παραμονή της Πρωτοχρονιάς) για την πλήρη πάταξη της λαθροθηρίας. Επίσης, καθιέρωσε τους τακτικούς ελέγχους των αυτοκινήτου στο Μετόχι κατά τη διάρκεια των εορτών των Χριστουγέννων, επιτυγχάνοντας έτσι το σταμάτημα της παράνομης κοπής των ελάτων.  Τον Σεπτέμβριο του 1991, τοποθετείται στη Διεύθυνση Αναδασώσεων Αττικής, όπου παραμένει για πέντε χρόνια και προωθεί την παραγωγή δενδρυλλίων από ελληνικά είδη που δεν είχαν ξαναχρησιμοποιηθεί σε αναδασώσεις (θαλασσόκεδρα, γκορτσιές, στήρακες κλπ). Στη συνέχεια γίνεται Τμηματάρχης στο Τμήμα Δασικού Περιβάλλοντος, Εθνικών Δρυμών και Δασικής Αναψυχής, ενώ δύο χρόνια αργότερα, τον Ιούλιο του 2000, γίνεται μετακλητός υπάλληλος – συνεργάτης στο γραφείο Υφυπουργού ΠΕΧΩΔΕ. Τον Οκτώβριο του 2005, τοποθετείται προϊστάμενος της Διεύθυνσης Αισθητικών Δασών, Δρυμών και Θήρας. Στη θέση αυτή παρέμεινε μέχρι το Σεπτέμβριο του 2007, όταν υπέστη εμφραγματικό επεισόδιο. Πέθανε το 2008 από σπάνιο αυτοάνοσο νόσημα.

(Από το βιβλίο  προς τιμή του «Φύσις αλατόμητος- Κείμενα Γιώργος Ντούρος» , έκδοση Ευώνυμος Οικολογική Βιβλιοθήκη, 2015).

Χριστίνα Φίλιππα

Δημοσιογράφος – ερευνήτρια

Πρόεδρος “Σύλλογος υπέρ των ρεμάτων, Ροή”