Αργυρώ Μαντόγλου

Ο Ισιγκούρο είναι ένας από εκείνους τους συγγραφείς που έχει δοκιμαστεί σε όλα σχεδόν τα είδη. Από το ψυχογράφημα και το αφήγημα συνειδησιακής ροής, στο ιστορικό, στο επιστημονικής φαντασίας μυθιστόρημα, στη μυθοπλασία του φανταστικού και στο μεσαιωνικό road trip. Και, φυσικά, δεν θα μπορούσε να μη δοκιμαστεί και στο αστυνομικό μυθιστόρημα με σασπένς, και μάλιστα με ήρωα έναν αντικομφορμιστή ντετέκτιβ, όπως ο Κρίστοφερ Μπανκς, που έχει διαλευκάνει πλήθος σκοτεινών υποθέσεων τη δεκαετία του ’30 στη Βρετανία. Εμείς τον συναντάμε στο απόγειο της καριέρας του, όταν είναι έτοιμος να επιλύσει το μεγαλύτερο μυστήριο της ζωής του: την εξαφάνιση των γονιών του στη Σαγκάη και τα γεγονότα εκείνα που τον άφησαν ορφανό. Ταυτόχρονα ο δαιμόνιος ντετέκτιβ επιδίδεται σε μια βαθύτερη, μάλλον υπαρξιακή αναζήτηση στην επικράτεια της μνήμης, καθώς επιχειρεί να αναβιώσει μέρος της παιδικής του ηλικίας και επιτρέπει την αναβίωση ενός αριθμού τραυματικών αναμνήσεων, προκειμένου να επιλυθούν τα μυστήρια που τον κατατρύχουν. Σ’ αυτή του την προσπάθεια επιστρατεύει όλες τις μνήμες του, τις θολές αναμνήσεις και με την εμπειρία του ενήλικα πασχίζει να επαναφέρει τα γεγονότα στην επιφάνεια, προσπαθώντας να αντλήσει το νόημα και τη σημασία τους.

αντλήσει το νόημα και τη σημασία τους.

Το μυθιστόρημα είναι μια σειρά από θολές αλλά συγκινησιακά φορτισμένες μνήμες της παιδικής, της εφηβικής αλλά και της ενήλικης ζωής του,

που παρατίθενται με τη σειρά που αυτές επανέρχονται στη συνείδηση του ντετέκτιβ. Η γραφή, όπως και σε όλα τα μυθιστορήματα του Ισιγκούρο, είναι υπαινικτική και ελλειπτική, καλεί τον αναγνώστη να «συνεργαστεί» με τον συγγραφέα προκειμένου να «αναδυθεί» η πραγματική ιστορία, η οποία συνήθως βρίσκεται κάτω από τις γραμμές. Αρχιτεκτονικά δομημένο, η κάθε ανάμνηση μένει ανοιχτή για να επανέλθει αργότερα στην επιφάνεια με περισσότερες πληροφορίες και συνδέσεις, ενώ τα πρόσωπα «φωτίζονται» ανάλογα με την ηλικία του αφηγητή, τις γνώσεις του και τα συναισθήματά του.

Ο αγώνας για κατανόηση, η εξερεύνηση ενός παρελθόντος και μιας τραυματικής απώλειας κορυφώνονται όταν ο Μπανκς θα επιστρέψει στη Σαγκάη, όπου και έζησε τα πρώτα χρόνια της ζωής του, την εποχή που η Κίνα είχε εμπλακεί σε πόλεμο με τους Γιαπωνέζους, και διερευνά τα μέρη όπου έζησε. Εκεί θα συναντήσει ξανά πρόσωπα από την παιδική του ηλικία και θα αναρωτηθεί για τον ρόλο που έπαιξαν στη διαμόρφωση της μοίρας του, θα χαθεί σε ερείπια και καταγώγια και θα αφεθεί στη δίνη μιας σύρραξης αναζητώντας τον παλιό του παιδικό φίλο, τον Ιάπωνα Ακίρα και τη μητέρα του. Κεντρικό πρόσωπο η μητέρα του, που ήταν αφοσιωμένη στην εκστρατεία για τον τερματισμό του εμπορίου οπίου στην Κίνα. Πολλές ευρωπαϊκές εταιρείες είχαν τεράστια κέρδη από τις εισαγωγές ινδικού οπίου στην Κίνα, καθιστώντας εκατομμύρια Κινέζους άχρηστους και εθισμένους. Έχοντας την ψευδαίσθηση πως αν επιλύσει αυτόν τον γρίφο –τη σχέση του εμπορίου οπίου με την εξαφάνιση των γονιών του– θα μπορέσει να βάλει τα πράγματα στη θέση τους, αν αποκατασταθεί η δική του ιστορία και επιλύσει τους προσωπικούς του γρίφους, ίσως και να αποτρέψει το κύμα που οδηγεί σε έναν ακόμα πόλεμο, ο Μπανκς επιδίδεται σε έναν αγώνα δρόμου μέσα στα χαλάσματα του πολέμου.

Ως μεταφράστριά του απόλαυσα, για μια ακόμα φορά, τον τρόπο που ο συγγραφέας δομεί την ιστορία του, αποφεύγοντας τις κραυγαλέες κορυφώσεις, ενώ δημιουργεί αργά έναν ιστό γοητείας που πλέκεται γύρω σου και σε καθηλώνει, μια γοητεία που διαρκεί πολύ περισσότερο από τον χρόνο της ανάγνωσης του μυθιστορήματος.

Όμως η μνήμη αποδεικνύεται αβάσιμος συνεργάτης, δεν παίζει απλώς παιχνίδια μαζί του, αλλά τον παραπλανεί, η επιθυμία να συνδέσει τα κομμένα νήματα θα δημιουργήσει λανθασμένες κρίσεις και αυταπάτες, καθώς έχει κι ο ίδιος αποκοπεί από τον εαυτό του και έχει απορροφηθεί από το σκοτεινό παρελθόν, την απώλεια και την ορφάνια. Ένας βαθιά τραυματισμένος άνθρωπος που έχει γαλουχηθεί με την απώλεια δεν θα είναι ποτέ ολόκληρος, πάντα θα αναζητάει αυτό που έχασε νωρίς, πάντα θα έχει έναν σκοπό που δεν εγκαταλείπει ποτέ, μια αίσθηση αποστολής που είναι αδύνατον να την αποφύγει ή, με τα λόγια ενός εκ των χαρακτήρων του βιβλίου: «για κάποιους σαν εμάς, η μοίρα μας είναι να βλέπουμε τον κόσμο όπως τα ορφανά και να ψάχνουμε χρόνια ολόκληρα τις σκιές των χαμένων γονιών μας. Δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτε άλλο παρά να προσπαθούμε να φέρουμε εις πέρας την αποστολή μας, και μέχρι να εκπληρωθεί αυτό δεν επιτρέπεται να ησυχάσουμε».

Ένα ακόμα συγκλονιστικό βιβλίο του νομπελίστα Ισιγκούρο, με έντονη πλοκή, πλήθος χαρακτήρων και χαμηλόφωνη γραφή, που σε υποβάλλει και σε κάνει να συμπάσχεις με τα βαθύτερα συναισθήματα του ήρωα. Ως μεταφράστριά του απόλαυσα, για μια ακόμα φορά, τον τρόπο που ο συγγραφέας δομεί την ιστορία του, αποφεύγοντας τις κραυγαλέες κορυφώσεις, ενώ δημιουργεί αργά έναν ιστό γοητείας που πλέκεται γύρω σου και σε καθηλώνει, μια γοητεία που διαρκεί πολύ περισσότερο από τον χρόνο της ανάγνωσης του μυθιστορήματος.

Όταν ήμαστε ορφανοί
Καζούο Ισιγκούρο
μετάφραση: Αργυρώ Μαντόγλου
Ψυχογιός
432 σελ.
ISBN 978-618-01-3056-0

τιμη 15,50