Κύπρος : ελιές τζιαι τερατσιές πάνω στον ρότσον τους (και καλόν νεόν έτος)

του Άντη Ροδίτη 

Αγαπητέ Νίκο (το «αγαπητέ» είναι βέβαια τυπικό, όπως τυπική είναι και η επιστολή που ακολουθεί).

            Σου το εξήγησα πολλές φορές, όπως και σε όσους άλλους απευθύνομαι αλλά τόσο εσύ όσο και μερικοί άλλοι προτιμούν να καταλαβαίνουν ό,τι θέλουν παρά αυτό που τόσο ξεκάθαρα λέω.     Το λέω, λοιπόν, ξανά: Δεν είναι εκ μέρους μου που μιλώ. Δεν εκφράζω προσωπικό παράπονο, όσο κι αν σ’ ένα δεύτερο επίπεδο υπάρχει κι αυτό. Εκ μέρους ποιων, λοιπόν, μιλώ; Θα το αφήσω ανοικτό μήπως και το συμπεράνεις μόνος σου στο τέλος, όπως και μερικοί άλλοι, που επίσης δεν το καταλαβαίνουν, τάχα, τόσο καιρό.

Το βιβλίο τα Γράμματα στη Μητέρα του Κώστα Μόντη, Αρμός 2015, είναι μια μελέτη που τεκμηριωμένα αναδεικνύει τα μηνύματα αληθινής αυτογνωσίας που εκπέμπει ο πιο σημαντικός, σύγχρονος ποιητής μας, ο Κώστας Μόντης. Μηνύματα που χρειάζεται επειγόντως, ειδικά σήμερα, να φτάσουν όσο μακρύτερα και πλατύτερα γίνεται μέσα στη χώρα μας, που στέκει ακόμα «πάνω στον ρότσον της», παρά τον «πάτσον τζιαι τον κλώτσον» δικών μας και ξένων. Ταυτόχρονα η μελέτη επισημαίνει και εντοπίζει την σχέση του Μόντη με τον μεγαλύτερο, ίσως, ποιητή του 20ου αιώνα, τον T. S. Eliot:

Την τεχνική σχέση αλλά και τη σχέση περιεχομένου της ποίησης των δύο. Ο ίδιος ο Μόντης ομολογεί ότι πάνω από όλους, δικούς μας και ξένους, τον επηρέασε ο Eliot.

Κανένας από τους μέχρι στιγμής μελετητές του Μόντη (Κεχαγιόγλου, Παπαλεοντίου, Χριστοφίδης, Λιγνάδης, Παστελλάς, Βουτουρής, Πιερής, Σαββίδης, Χαραλαμπίδης, Ζήρας, Αθανασοπούλου, Hokwerda, Σουλιώτης, Δημητρίου, Alexieva, Καρυολαίμου, Σοφιανός, Γιωργής, Βασιλείου κ.α.) δεν έγραψε ποτέ ολοκληρωμένο βιβλίο ανάλυσης των τριών Γραμμάτων στη Μητέρα (1965, 1972, 1980) ή δοκίμασε να προσεγγίσει τη σχέση Μόντη- Eliot. Ούτε μπορούσαν ούτε μπορούν, άλλωστε, να το κάμουν. Ούτε, βέβαια, ο Κυριάκος Χαραλαμπίδης, που το 1984 «προέτρεψε» άλλους να το κάνουν! Ούτε καν ο Βουτουρής από τον οποίο εγώ πήρα μια πρώτη γεύση της «πολιτικής διάστασης» της ποίησης του Μόντη. Ο Μόντης είναι ανατρεπτικός της πρώτιστης πολιτικής μυθολογίας που ταλανίζει τον τόπο, ότι τάχα οι ξένοι είναι οι πρώτοι ένοχοι της απόληξης μας στην τραγωδία του ’74.  

Κι ακόμα χειρότερα: Σχεδόν τέσσερα χρόνια τώρα μετά την κυκλοφορία του βιβλίου τα Γράμματα στη Μητέρα του Κώστα Μόντη, Αρμός 2015, δεν βρέθηκε κανένας από τους πιο πάνω αναφερθέντες ή άλλος, που να βγει γραπτώς ή προφορικώς και να πει τεκμηριωμένα ή ατεκμηρίωτα ότι το βιβλίο «πέφτει έξω», ότι κάνει αυτές κι αυτές τις παρερμηνείες και να δικαιολογήσει επαρκώς ή ανεπαρκώς την άποψή του. Μόκο. Άκρα του τάφου σιωπή. Η «πνευματική ηγεσία» είναι η τελευταία που αρθρώνει κριτικό λόγο στις πατρίδες μας, κι αυτή είναι και η παρακμή μας. Αντίθετα ένα από τα λογοτεχνικά περιοδικά του τόπου, που επιχορηγείται από το κράτος, δοκίμασε να υπονομεύσει εμένα. Σε αυτό, και πάλι, ουδείς αντέδρασε.

Από τους πέντε Κριτές που αποφάσισαν εκ μέρους του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού της Κυπριακής Δημοκρατίας να παραμερίσουν το βιβλίο για τον Μόντη, διαφώνησε μία κυρία. Οι δύο από τους υπόλοιπους τέσσερις που συμφώνησαν δεν με απασχολούν. Με κομματικές σκοπιμότητες θ’ ασχολούμαστε τώρα; Πότε αγάπησε το ΑΚΕΛ τον Μόντη; Ή με τους μεταφραστές του Κοκτώ και του Αρτώ που δεν έχουν καμιά σχέση με το θέμα; Μάλλον ούτε καν διάβασαν το βιβλίο. Απλώς συναίνεσαν, να τελειώνουν και να φεύγουν. Μένεις, λοιπόν, εσύ και η εξ Ελλάδος κυρία, που καταλαβαίνει από Κυπριακή λογοτεχνία ή κυπριακή ιστορία όσο καταλαβαίνω εγώ από  F-16.

Εσένα, λοιπόν, βαραίνει όλη η ευθύνη. Τον χριστιανό ορθόδοξο, τον ελληνοκεντρικό, που δεν είχε κανέναν λόγο ν’ αποφασίσει τον παραμερισμό των μηνυμάτων του Μόντη για χάρη εκείνων του Λιπέρτη! Με ποιο σκοπό, λοιπόν, το έκαμες; Επειδή ο πρόλογος στην ανθολογία για τον Λιπέρτη είναι… είναι… αλήθεια τι είναι; Υπερτερεί, τάχα, σε κάτι της μελέτης για τον Μόντη; Σε ερωτώ ξανά και δημοσίως: Σε τι; Έχεις λόγο να αρθρώσεις, έχεις μιλιά να μιλήσεις; Να εξηγήσεις γιατί αποφάσισες να συστήσεις στο κυπριακό κοινό να διαβάζει την ελαφρά ψυχαγωγία του Λιπέρτη του 1866-1937 αντί τη βαριά στους ώμους τού μέσου Κύπριου ποίηση ανήλεης αυτογνωσίας του Μόντη, που έζησε ΕΟΚΑ, προσωποπαγές «κράτος», εμφύλιο, εισβολή, προσφυγιά; Ή απλά και δικαιωματικά συγκαταλέγεις εαυτόν στην  αφρόκρεμα της βωβής κυπριακής «πνευματικής ηγεσίας»;

Καταλαβαίνεις τώρα ή όχι ακόμα ότι το προσωπικό παράπονο(!) είναι πολύ πίσω, πολύ δεύτερο; Καταλαβαίνεις τώρα εκ μέρους ποιων μιλώ και γι’ αυτό δεν δικαιούμαι να πάψω να μιλώ;

Όταν το καταλάβεις αυτό ίσως αντιληφθείς ότι η εχθρότητα που έδειξες σε βάρος της ανάλυσης των Γραμμάτων στη Μητέρα του Μόντη δεν είναι εμένα που βλάπτει αλλά το σύνολο των συμπολιτών σου. Ίσως τότε θελήσεις να επανορθώσεις και να επιστρέψεις εκεί όπου διακήρυττες ότι πάντα ήσουν αλλά την κρίσιμη στιγμή απουσίασες.

Άντης Ροδίτης