Μι­κρο­δι­ή­γη­μα καὶ συλ­λο­γι­κὴ με­τά­φρα­ση

Του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου

ΕΝΑ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ γιὰ νὰ θε­ω­ρη­θεῖ ἐ­πι­τυ­χη­μέ­νο, λέ­νε κά­ποι­οι, πρέ­πει νὰ πε­ρι­έ­χει ἀ­πα­ραι­τή­τως τὰ ἑ­ξῆς συ­στα­τι­κά: σέξ, ἀ­πι­στί­α, μυ­στή­ριο, αἷ­μα, ἥ­ρω­ες εὐ­γε­νι­κῆς κα­τα­γω­γῆς καὶ ἀ­να­φο­ρὲς στὰ θεῖ­α. Σύμ­φω­να μὲ αὐ­τὴ τὴ συν­τα­γή, τὸ πιὸ «συμ­πυ­κνω­μέ­νο» μυ­θι­στό­ρη­μα θὰ ἦ­ταν τὸ ἑ­ξῆς: «Θε­έ μου!!!, εἶ­πε ἡ μαρ­κη­σί­α, θὰ μὲ σκο­τώ­σει ὁ ἄν­τρας μου: εἶ­μαι ἔγ­κυ­ος καὶ δὲν γνω­ρί­ζω ἀ­πὸ ποι­όν…». Μὰ μυ­θι­στό­ρη­μα μὲ 18 λέ­ξεις; θὰ ἀ­να­ρω­τη­θεῖ­τε δι­καί­ως. Ἡ ἀ­πάν­τη­ση εἶ­ναι, φυ­σι­κά, «ὄ­χι», ἡ τη­λε­γρα­φι­κὴ ἀ­φή­γη­ση τῶν πε­ρι­πε­τει­ῶν τῆς μαρ­κη­σί­ας δὲν ἀ­νή­κει σὲ κα­νέ­να λο­γο­τε­χνι­κὸ εἶ­δος, εἶ­ναι ἕ­να ἀμ­φι­βό­λου γού­στου ἀ­στεῖ­ο, ποὺ ὅ­μως μᾶς βο­η­θά­ει νὰ δι­α­κρί­νου­με τὴ δι­α­φο­ρὰ ποὺ ὑ­πάρ­χει με­τα­ξὺ μυ­θι­στο­ρή­μα­τος καὶ βρα­χεί­ας ἀ­φή­γη­σης, δι­α­φο­ρὰ ποὺ δὲν ἔγ­κει­ται τό­σο στὴν ἔ­κτα­ση ὅ­σο στὶς προ­θέ­σεις τους: τὸ μυ­θι­στό­ρη­μα εἶ­ναι ἕ­να σύμ­παν, φι­λο­δο­ξεῖ, ἀ­κό­μα καὶ στὴν ὑ­πο­τι­θέ­με­νη πε­ρί­πτω­ση ποὺ δὲν θὰ ξε­περ­νοῦ­σε τὶς δύ­ο ἀ­ρά­δες, νὰ συμ­πε­ρι­λά­βει τὰ πάν­τα, ἀν­τι­θέ­τως ἡ βρα­χεί­α ἀ­φή­γη­ση στὴν ἰ­δα­νι­κὴ μορ­φή της δὲν θὰ συμ­πε­ρι­λάμ­βα­νε τί­πο­τα, θὰ ἄ­φη­νε τὰ πάν­τα στὴ δη­μι­ουρ­γι­κὴ φαν­τα­σί­α τοῦ ἀ­να­γνώ­στη, ἀ­φοῦ τὰ κα­θο­ρι­στι­κὰ στοι­χεῖ­α ποὺ τὴν προσ­δι­ο­ρί­ζουν (πλὴν τῆς ἀ­φη­γη­μα­τι­κό­τη­τας) εἶ­ναι ἡ ἐλ­λει­πτι­κό­τη­τα καὶ ἡ ἀ­φαι­ρε­τι­κό­τη­τα (λέ­ξεις, πε­ρι­έρ­γως, μα­κρο­σκε­λεῖς καὶ οἱ δύ­ο).

       «Ἐκ πρώ­της ὄ­ψε­ως, ἡ ἱ­στο­ρί­α τοῦ παγ­κό­σμιου πο­λι­τι­σμοῦ φαί­νε­ται νὰ εἶ­ναι ἄρ­ρη­κτα συν­δε­δε­μέ­νη μὲ τὴν ἔν­νοι­α τοῦ με­γά­λου με­γέ­θους», ἔ­λε­γε ὁ σκη­νο­θέ­της Θέ­με­λης Γλυ­νά­τσης πα­ρου­σι­ά­ζον­τας, τὸ Δε­κέμ­βριο τοῦ 2012, τὴν ἀν­θο­λο­γί­α ἰ­σπα­νό­φω­νου μι­κρο­δι­η­γή­μα­τος Mini71cuentos, μιὰ ἀν­θο­λο­γί­α ποὺ ἔ­χει «τρο­φο­δο­τή­σει» μὲ σει­ρὰ με­τα­φρά­σε­ων τὸ ἱ­στο­λό­γιο Πλα­νό­διον-Ἱ­στο­ρί­ες Μπον­ζά­ι. «Ὅ­μως τὰ πράγ­μα­τα δὲν εἶ­ναι τό­σο ἁ­πλά – πα­ράλ­λη­λα μὲ τὴν κα­τα­σκευ­ὴ τῆς αἰ­σθη­τι­κῆς καὶ τῆς ἠ­θι­κῆς τοῦ με­γά­λου με­γέ­θους, ὑ­πάρ­χει ἡ ταυ­τό­χρο­νη, καὶ ἀν­τι­στρό­φως ἀ­νά­λο­γη, ἐ­ξέ­λι­ξη τῆς ἀ­φή­γη­σης τοῦ μι­κροῦ».

       Μπο­ρεῖ πράγ­μα­τι ἡ μι­κρὴ σὲ ἔ­κτα­ση ἀ­φή­γη­ση νὰ ἔρ­χε­ται ἀ­πὸ τὸ πα­ρελ­θόν, ἀ­πὸ τὶς κα­τα­βο­λὲς ὅ­λων τῶν ση­μαν­τι­κῶν πο­λι­τι­σμῶν, καὶ νὰ πα­ρου­σιά­ζει ἀ­δι­άρ­ρη­κτη συ­νέ­χεια στὸ χρό­νο, πο­τὲ ὅ­μως δὲν εἶ­χε γνω­ρί­σει τὴν ἐκ­πλη­κτι­κὴ δι­ά­δο­ση τῆς ἐ­πο­χῆς μας στὴν ὁ­ποί­α, βε­βαί­ως, παί­ζουν κα­τα­λυ­τι­κὸ ρό­λο οἱ νέ­ες τε­χνο­λο­γί­ες. Γιὰ τὶς μα­ζι­κὲς δι­α­στά­σεις ποὺ ἔ­χει λά­βει ἡ συγ­γρα­φὴ μι­κρο­δι­η­γη­μά­των εἶ­ναι ἐν­δει­κτι­κὴ ἡ πα­ρα­κά­τω πλη­ρο­φο­ρί­α: τὸ 2013, στὸν ΙΙΙ Δι­ε­θνῆ Δι­α­γω­νι­σμὸ Μι­κρο­δι­η­γή­μα­τος Museo de la Palabra ποὺ δι­ορ­γά­νω­σε τὸ ἰ­σπα­νι­κὸ ἵ­δρυ­μα Cesar Egido Serrano συμ­με­τεῖ­χαν 22.571 μι­κρο­δι­η­γή­μα­τα ἀ­πὸ 119 χῶ­ρες!

       Στὶς ἰ­σπα­νό­φω­νες χῶ­ρες τὸ minicuento (ἀλ­λι­ῶς minirrelato, mini­ficci­on, microrrelato, microficcion, nanocuento, relato minimo κ.λπ.), ἐμ­φα­νί­ζε­ται μὲ λο­γο­τε­χνι­κὲς φι­λο­δο­ξί­ες πε­ρὶ τὰ τέ­λη τοῦ 19ου αἰ­ώ­να γιὰ νὰ γνω­ρί­σει ἐκ­πλη­κτι­κὴ ἄν­θη­ση προ­ϊ­όν­τος τοῦ 20οῦ αἰ­ώ­να. Ἀ­νά­με­σα στοὺς συγ­γρα­φεῖς ποὺ ἀ­σχο­λή­θη­καν μὲ τὸ εἶ­δος ξε­χω­ρί­ζου­με τοὺς Ρουμ­πὲν Ντα­ρί­ο, Βι­σέν­τε Οὐ­ϊ­δόμ­προ, Χου­ὰν Ρα­μὸν Χι­μέ­νεθ, Χόρ­χε Λου­ὶς Μπόρ­χες, Ἀν­τόλ­φο Μπι­ό­ι Κα­σά­ρες, Χού­λιο Κορ­τά­σαρ, Ἐ­δουά­ρδο Γκα­λε­ά­νο, κ.ἄ., ὅ­λοι τους συγ­γρα­φεῖς πρώ­της γραμ­μῆς ποὺ ἄλ­λα­ξαν τὴν ἱ­στο­ρί­α τῆς σύν­το­μης ἀ­φή­γη­σης παγ­κο­σμί­ως.

       Ἐ­δῶ καὶ μιὰ δε­κα­ε­τί­α πε­ρί­που ἔ­χω ἐ­πι­λέ­ξει αὐ­τὸ τὸ λο­γο­τε­χνι­κὸ εἶ­δος μὲ τὶς βα­θι­ὲς ρί­ζες στὴν ἱ­σπα­νό­φω­νη λο­γο­τε­χνί­α γιὰ τὰ ἐρ­γα­στή­ρια λο­γο­τε­χνι­κῆς με­τά­φρα­σης ποὺ δι­ορ­γα­νώ­νω καὶ συν­το­νί­ζω στὸ ΑΠΘ, τὸ ΕΚΠΑ, τὸ ΕΚΕΜΕΛ ἢ τὸ Abanico γιὰ δύ­ο λό­γους: ἐ­πι­τρέ­πει τὴν ἐ­να­σχό­λη­ση στὸ πλαί­σιο τοῦ ἴ­διου ἐρ­γα­στη­ρί­ου μὲ πολ­λὰ λο­γο­τε­χνι­κὰ ὕ­φη καὶ προ­σφέ­ρει τὴ δυ­να­τό­τη­τα ὕ­παρ­ξης τε­λι­κοῦ συλ­λο­γι­κοῦ ἀ­πο­τε­λέ­σμα­τος ἐν­τὸς λο­γι­κοῦ χρο­νι­κοῦ πλαι­σί­ου.

       Ἂς δοῦ­με, ὡς πα­ρά­δειγ­μα, τῆς «πά­λης» μὲ τὶς λέ­ξεις μέ­χρι τὴ συλ­λο­γι­κὴ ἐκ­δο­χή, τὴ με­τα­φρα­στι­κὴ «πε­ρι­πέ­τεια» τοῦ μι­κρο­δι­η­γή­μα­τος «Tras la pared» τοῦ ἰ­σπα­νοῦ συγ­γρα­φέ­α Ὄ­σκαρ Σι­πάν. Οἱ ἐκ­δο­χὲς 1, 2 καὶ 3 ἀ­νή­κουν σὲ σπου­δα­στὲς τοῦ ἐρ­γα­στη­ρί­ου, ἐ­νῶ ἡ 4η εἶ­ναι ἡ τε­λι­κὴ ἐκ­δο­χή:

Tras la pared

Los oígo copular a todas horas, tras la pared de mi habitación. Quizás debí emparedarlos por separado.

Ἐκ­δο­χὴ 1: Πί­σω ἀ­πὸ τὸν τοῖ­χο

Τοὺς ἀ­κού­ω ποὺ πη­δι­οῦν­ται ἀ­νὰ πά­σα στιγ­μή, πί­σω ἀ­πὸ τὸν τοῖ­χο τοῦ δω­μα­τί­ου μου. Ἴ­σως ἔ­πρε­πε νὰ τοὺς ἐν­τοι­χί­σω χω­ρι­στά.

Ἐκ­δο­χὴ 2: Πί­σω ἀ­π’ τὸν τοῖ­χο

Τοὺς ἀ­κού­ω νὰ συ­νου­σι­ά­ζον­ται συ­νε­χῶς, πί­σω ἀ­π’ τὸ τοῖ­χο τοῦ δω­μα­τί­ου μου. Ἴ­σως ἔ­πρε­πε νὰ τοὺς ἐν­τοι­χί­σω χω­ρι­στά.

Ἐκ­δο­χὴ 3: Πί­σω ἀ­πὸ τὸν τοῖ­χο

Τοὺς ἀ­κού­ω νὰ τὸ κά­νουν ὅ­λη τὴν ὥ­ρα, πί­σω ἀ­πὸ τὸν τοῖ­χο τοῦ ὑ­πνο­δω­μα­τί­ου μου. Ἴ­σως νὰ ἔ­πρε­πε νὰ τοὺς ἐν­τοι­χί­σω ξε­χω­ρι­στά.

Ἐκ­δο­χὴ Τε­λι­κή: Πί­σω ἀ­πὸ τὸν τοῖ­χο

Τοὺς ἀ­κού­ω νὰ συ­νου­σι­ά­ζον­ται ὅ­λη τὴν ὥ­ρα, πί­σω ἀ­πὸ τὸν τοῖ­χο τοῦ δω­μα­τί­ου μου. Ἴ­σως ἔ­πρε­πε νὰ τοὺς εἶ­χα ἐν­τοι­χί­σει χώ­ρια.

       Στὶς ἀρ­χὲς τοῦ 2010 ἀ­να­ζη­τών­τας μέ­σο γιὰ τὴ δη­μο­σί­ευ­ση ὁ­ρι­σμέ­νων ἰ­σπα­νι­κῶν μι­κρο­δι­η­γη­μά­των ποὺ εἴ­χα­με με­τα­φρά­σει μὲ τὶς σπου­δά­στρι­ές μου τοῦ ΕΚΕΜΕΛ, ἦρ­θα, μέ­σῳ μιᾶς κοι­νῆς φί­λης, τῆς Μα­ρί­ας Σπυ­ρι­δο­πού­λου, σὲ ἐ­πα­φὴ μὲ τὸν Γιά­ννη Πα­τί­λη ποὺ ἑ­τοί­μα­ζε, ἐ­κεί­νη τὴν ἐ­πο­χή, τὸ Ἱ­στο­λό­γιο. Θυ­μᾶ­μαι ὅ­τι τὸ πρῶ­το μι­κρο­δι­ή­γη­μα ποὺ μᾶς δη­μο­σί­ευ­σε ἦ­ταν «Ἡ με­τα­μόρ­φω­ση» τοῦ Ἀλ­μπὲρτ Γκαρ­σί­α Ἐ­λέ­να, στὶς 7 Ἀ­πρι­λί­ου τοῦ 2010. Ἀ­κο­λού­θη­σαν δε­κά­δες δη­μο­σι­εύ­σεις με­τα­φρά­σε­ων, ἀ­το­μι­κῶν καὶ συλ­λο­γι­κῶν, ἀ­πὸ τὰ ἰ­σπα­νι­κὰ καὶ τὰ κα­τα­λα­νι­κά.

       Τὶς προ­άλ­λες δι­έ­τρε­ξα ξα­νὰ ὅ­λα, κυ­ρι­ο­λε­κτι­κὰ ὅ­λα, αὐ­τὰ τὰ κεί­με­να καὶ σκέ­φτη­κα πὼς με­τα­φρα­στὲς καὶ συγ­γρα­φεῖς, εἴ­μα­στε πο­λὺ τυ­χε­ροὶ ποὺ βρή­κα­με στὸ πρό­σω­πο τοῦ Πα­τί­λη κά­ποι­ον ποὺ μᾶς ἕ­νω­σε σὲ ἕ­να συλ­λο­γι­κὸ μι­κρὸ-ὑ­περ­κεί­με­νο. Τὸν εὐ­χα­ρι­στοῦ­με καὶ συ­νε­χί­ζου­με γιὰ τὸ Ἱ­στο­ρί­ες Μπον­ζά­ι ’15...

Πηγή: Πρώτη δημοσίευση.

Κων­σταν­τῖ­νος Πα­λαι­ο­λό­γος (Ἀ­θή­να 1963). Ἐ­πί­κου­ρος κα­θη­γη­τὴς Με­τα­φρα­σε­ο­λο­γί­ας στὸ Ἀ­ρι­στο­τέ­λει­ο Πα­νε­πι­στή­μιο Θεσ­σα­λο­νί­κης. Δι­δά­σκει, ἐ­πί­σης, Ἰ­σπα­νι­κὴ Λο­γο­τε­χνί­α στὸ Ἑλ­λη­νι­κὸ Ἀ­νοι­κτὸ Πα­νε­πι­στή­μιο. Ἔ­χει με­τα­φρά­σει ἀ­πὸ τὰ ἰ­σπα­νι­κὰ στὰ ἑλ­λη­νι­κὰ ἔρ­γα τῶν Ἐ. Σάμ­πα­το, Μ. Ἀλ­το­λαγ­κί­ρε, Ἰ. Ἀλ­δε­κό­α, Μ. Βάθ­κεθ Μον­ταλ­μπάν, Χ. Γι­α­μα­θά­ρες, Ρ. Τσίρ­μπες, Χ. Ἀ­γέ­στα, Λ.Μ. Πα­νέ­ρο, Σ. δὲ Τό­ρο, Ἀ. Μπρά­ις Ἐ­τσε­νί­κε, Ἀ. Τρα­πι­έ­γιο, Ἀ. Γκα­μο­νέ­δα, Σ. Πά­μι­ες καὶ Ἀ. Κου­έ­το με­τα­ξὺ ἄλ­λων.