Του Γιάννη Παπαδημητρίου
Κατ’ αρχήν η έννοια «Δυτικά Βαλκάνια», αν και σχετικά πρόσφατη, παρουσιάζει μια, τυπικά βαλκανική, πολυπλοκότητα. Προέκυψε ως παραπροϊόν των αιματηρών γιουγκοσλαβικών πολέμων και αρχικά είχε χαρακτήρα αποκλεισμού, προκειμένου να διαχωριστεί η περιοχή σε χώρες άξιες προς ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση (Ρουμανία, Βουλγαρία) και ανάξιες ως ζώνες συγκρούσεων, αποσταθεροποίησης κλπ. Αντανακλούσε δηλαδή την ίδια στερεοτυπική και οριενταλιστική πρόσληψη, που είχε παλιότερα ο όρος Βαλκάνια συνολικά, όπως έχει αναλύσει σ’ ένα διορατικό κείμενό της η Βουλγάρα ιστορικός Μαρία Τοντόροβα. Όπως όμως συμβαίνει συχνά στην ιστορία των εννοιών, ο χρόνος τροποποίησε τη σημασία της και έδρασε υπέρ της καθιέρωσης γεωγραφικών κριτηρίων, σε σημείο ώστε να θεωρείται και η Ελλάδα, μέλος της Ε.Ε., τμήμα των Δυτικών Βαλκανίων. Βεβαίως απομένουν να γίνουν ακόμη πολλά μέχρι να εμπεδωθεί ως ζώνη οικονομικών, εμπορικών, τουριστικών και ασφαλώς πολιτιστικών ανταλλαγών. Υπό αυτή την οπτική η έννοια «Δυτικά Βαλκάνια» είναι μια έννοια για το μέλλον, μια έννοια υπό κατασκευή.
Τα Γιάννενα καλούνται να διεκδικήσουν ένα πρωταγωνιστικό ρόλο στο μέλλον αυτό. Όχι μόνο λόγω της γεωγραφικής θέσης της πόλης στο βορειοδυτικό άκρο της Ελλάδας, όχι μόνο λόγω της σπουδαίας ιστορίας της ως εμπορικό, διοικητικό και πνευματικό κέντρο βαλκανικής εμβέλειας αλλά και λόγω της ζωντανής σχέσης, που διατηρεί και με την παράδοση και με τον σύγχρονο πειραματισμό, και ασφαλώς λόγω της ύπαρξης ενός αξιόλογου σύγχρονου πνευματικού και καλλιτεχνικού δυναμικού.
Για το περιεχόμενο και τους σκοπούς της Μπιενάλε μπορείτε να μάθετε περισσότερα στον σύνδεσμο https://bowb.org/. Αντικείμενο αυτού του σύντομου κειμένου θα είναι οι άλλες έννοιες του τίτλου, «Δυτικά Βαλκάνια» και «στα Γιάννενα».
Κατ’ αρχήν η έννοια «Δυτικά Βαλκάνια», αν και σχετικά πρόσφατη, παρουσιάζει μια, τυπικά βαλκανική, πολυπλοκότητα. Προέκυψε ως παραπροϊόν των αιματηρών γιουγκοσλαβικών πολέμων και αρχικά είχε χαρακτήρα αποκλεισμού, προκειμένου να διαχωριστεί η περιοχή σε χώρες άξιες προς ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση (Ρουμανία, Βουλγαρία) και ανάξιες ως ζώνες συγκρούσεων, αποσταθεροποίησης κλπ. Αντανακλούσε δηλαδή την ίδια στερεοτυπική και οριενταλιστική πρόσληψη, που είχε παλιότερα ο όρος Βαλκάνια συνολικά, όπως έχει αναλύσει σ’ ένα διορατικό κείμενό της η Βουλγάρα ιστορικός Μαρία Τοντόροβα. Όπως όμως συμβαίνει συχνά στην ιστορία των εννοιών, ο χρόνος τροποποίησε τη σημασία της και έδρασε υπέρ της καθιέρωσης γεωγραφικών κριτηρίων, σε σημείο ώστε να θεωρείται και η Ελλάδα, μέλος της Ε.Ε., τμήμα των Δυτικών Βαλκανίων. Βεβαίως απομένουν να γίνουν ακόμη πολλά μέχρι να εμπεδωθεί ως ζώνη οικονομικών, εμπορικών, τουριστικών και ασφαλώς πολιτιστικών ανταλλαγών. Υπό αυτή την οπτική η έννοια «Δυτικά Βαλκάνια» είναι μια έννοια για το μέλλον, μια έννοια υπό κατασκευή.
Τα Γιάννενα καλούνται να διεκδικήσουν ένα πρωταγωνιστικό ρόλο στο μέλλον αυτό. Όχι μόνο λόγω της γεωγραφικής θέσης της πόλης στο βορειοδυτικό άκρο της Ελλάδας, όχι μόνο λόγω της σπουδαίας ιστορίας της ως εμπορικό, διοικητικό και πνευματικό κέντρο βαλκανικής εμβέλειας αλλά και λόγω της ζωντανής σχέσης, που διατηρεί και με την παράδοση και με τον σύγχρονο πειραματισμό, και ασφαλώς λόγω της ύπαρξης ενός αξιόλογου σύγχρονου πνευματικού και καλλιτεχνικού δυναμικού.
Με στόχο λοιπόν τον ενεργό βαλκανικό ρόλο στο επίπεδο του πολιτισμού ξεκινάει, φιλόδοξα αλλά προσγειωμένα, αυτός ο νέος πολιτιστικός θεσμός και είναι στο χέρι της πόλης, όχι μόνο των θεσμών της όσο κυρίως των ανθρώπων της, να τον αγκαλιάσουν. Ο χρόνος θα δείξει την εμβέλεια και την αντοχή του.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου