ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΟΡΑΡΗΣ: «Το ποίημα – πορτρέτο» | Κώστας Φωτεινάκης: Ο Νικόλαος Γύζης, ο αποκεφαλισμένος λήσταρχος Νταβέλης

ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΟΡΑΡΗΣ: «Το ποίημα – πορτρέτο» | Κώστας Φωτεινάκης: Ο Νικόλαος Γύζης, ο αποκεφαλισμένος λήσταρχος Νταβέλης και «Το Άγιον Μανδήλιον»

[ΠΙΝΑΚΑΣ -1]

ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΟΡΑΡΗΣ: Το ποίημα – πορτρέτο [Εκδόσεις Καστανιώτη, 2017]

Τέλος εποχής οι μέρες εκείνες

που οι ληστές στον Παρνασσό

ήταν περισσότεροι από τα χιόνια του

και τυμπανιστές ανύψωναν ηχηρά τείχη

στην ανοχύρωτη χώρα.

Τώρα στην πλατεία των ανακτόρων

απλώνουν τον τάπητα υφασμένο

με το νήμα της τάξεως.

Αφήνουν τα κομμένα κεφάλια των ληστών

πάνω στο κούτσουρο – μαξιλάρι

για το αίμα που έγινε γιατρικό τους.

Μαζεύτηκε κόσμος

να ξεπλύνει το κακό στο ρέμα των δακρύων.

Ένας από τους φρουρούς του βασιλιά Όθωνα

με τα μαύρα και την κόκκινη μπέρτα σαν δήμιος

κρατούσε από τη γενειάδα το κεφάλι του Νταβέλη

δείχνοντας πόσο έγινε πειθήνιο στα πλήθη.

Νέος τότε ο ζωγράφος Γύζης

κυνηγούσε κοντά στο βασιλικό κήπο

την άπιαστη σκόνη της πεταλούδας

που δίνει στα φτερά της ιριδισμούς.

Πήρε τα τελευταία χρώματα από την παλέτα

του ηλιοβασιλέματος

να ζωγραφίσει τη σκοτεινή οπτασία.

το ωραίο κεφάλι του αρχιληστή άνοιγε τα μάτια του

και ατένιζε πέρα από τα όρια της ζωής του.

[Πληροφορίες για την ποιητική συλλογή στο ΒΙΒΛΙΟΝΕΤ ΕΔΩ]

Ο Νικόλαος Γύζης,  ο αποκεφαλισμένος λήσταρχος Νταβέλης και «Το Άγιον Μανδήλιον»

Παρουσίαση: Κώστας Φωτεινάκης

Ο Νικόλαος Γύζης (1842 – 1901), ο οποίος συνδέεται με το Χαϊδάρι με το έργο του Τέσσερις Εποχές και τις σχέσεις του με την οικογένεια του Γεώργιου Νάζου, εμπνέεται από τον ήρεμο πρόσωπο του αποκεφαλισμένου λήσταρχου Νταβέλη και το  ζωγραφίζει στο έργο του  «Το Άγιον Μανδήλιον».  Ο Γιώργος Μοράρης  εμπνέεται από το έργο και γράφει «Το ποίημα – πορτρέτο», το οποίο είναι και ο τίτλος της εξαιρετικής ποιητικής του συλλογής που περιλαμβάνει 68 ποιήματα, μεταξύ αυτών και τη Μονή Δαφνίου. Ο ποιητής μέσα από το έργο του φαίνεται ότι έχει βαθειά γνώση της ιστορίας την οποία χρησιμοποιεί ως «πρώτη ύλη» για να πλάσει τα έργα του.

Οι πληροφορίες για το πως ζωγράφισε ο Νικόλαος Γύζης το έργο «Το Άγιον Μανδήλιον» λένε τα εξής:

«Τον Ιούλιο του 1856 ο λήσταρχος Νταβέλης και ο υπαρχηγός του, ο Μέγας που στο μεταξύ είχε προσχωρήσει στις κρατικές διωκτικές δυνάμεις, συγκρούστηκαν σε μια ενέδρα της χωροφυλακής και ο Νταβέλης σκότωσε τον Μέγα, όμως οι υπόλοιποι χωροφύλακες σκότωσαν τον Νταβέλη και του έκοψαν το κεφάλι, καρφώνοντας το σ’ έναν πάσσαλο στην πλατεία Συντάγματος, σε κοινή θέα για παραδειγματισμό. Ο Νικόλαος Γύζης, είδε σε ηλικία δεκατεσσάρων ετών στην πλατεία το καρφωμένο κεφάλι του ληστή και το θαύμασε για την ηρεμία και τη γλυκύτητα που απέπνεε, καθώς ο Νταβέλης ήταν μία πολύ συμπαθητική φυσιογνωμία. Ο Γύζης δεν ξέχασε αυτό το πρόσωπο και στον πίνακα του «Το Άγιον Μανδήλιον», στην απεικόνιση του Ιησού Χριστού, όλοι θαύμαζαν τη γαλήνη και την ομορφιά που χαρακτήριζαν το πρόσωπο του Θεανθρώπου. Κάποτε ο Γύζης αποκάλυψε ότι εμπνεύστηκε το πρόσωπο από το… κομμένο κεφάλι του λήσταρχου Νταβέλη, όπως το αντίκρισε στην πλατεία Συντάγματος.»

Στο εξώφυλλο της ποιητικής συλλογής «Το ποίημα – πορτρέτο» κοσμεί ο πίνακας [1] που βλέπεται «Το Άγιον Μανδήλιον». Στο οπισθόφυλλο περιγράφεται ως εξής: «Στο εξώφυλλο έργο του  Gabriel Cornelius Ritter von Max, “Veil of St Veronica”, 1874 (βασισμένο στο σχέδιο του Νικόλαου Γύζη που απεικόνιζε το κεφάλι του λήσταρχου Νταβέλη).

[ΠΙΝΑΚΑΣ -2]

Ωστόσο αναζήτησα  το πρωτότυπο σχέδιο του Νικόλαου Γύζη και δεν το βρήκα. Αντί αυτού ανακάλυψα το αυθεντικό έργο, πίνακας [2] του Αυστριακού ζωγράφου Gabriel Cornelius Ritter von Max (1840 – 1915), το οποίο είναι ελαφρά διαφορετικό από εκείνο του πίνακα [1]. Η βασική διαφορά είναι ότι στον πίνακα [1] τα μάτια είναι κλειστά και το πρόσωπο πολύ ήρεμο, ενώ στον πίνακα [2] τα μάτια είναι ανοικτά και το πρόσωπο λιγότερο ήρεμο.

[ΠΙΝΑΚΑΣ -3]

Σημειώνω ότι παρόμοια απεικόνιση έχει δημιουργήσει, πίνακας [3] ο ζωγράφος – αγιογράφος   Κωνσταντίνος Αρτέμης «Το Ιερό Σουδάριο», 1931, ο οποίος είχε επηρεαστεί από το έργο του Νικόλαου Γύζη, Νικηφόρου Λύτρα κ.ά. Εκτιμώ ότι και άλλοι ζωγράφοι είχαν επηρεαστεί από το έργο του Νικόλαου Γύζη «Το Άγιον Μανδήλιον».

[ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Δεν είμαι ιστορικός τέχνης και δεν έχω κάποια επιστημονική σχετική ιδιότητα. Ενδεχομένως να υπάρχουν περισσότερες και εγκυρότερες πληροφορίες για το θέμα, όπως π.χ. το σχήμα της μέδουσας που έχει η κεφαλή, κυρίως τα ξέπλεκα μακριά μαλλιά . Πληροφορίας αναζήτησα στο διαδίκτυο αφού προηγουμένως είχα διαβάσει το ποίημα και είχα εντυπωσιαστεί]