ΜΙΑ ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΣΤΗΝ ΚΑΤΟΙΚΙΑ ΤΩΝ ΜΟΥΣΩΝ

Του Γιάννη Ζήβα

Εκεί  που  ρέει  το  νερό  της  Ιπποκρήνης

Και  δροσίζει  το  μέτωπο  του  Ησιόδου

Στήνουν  χορό  οι  Μούσες

Γνέφοντάς  μας  να  γευτούμε  το  μέλι  του  Ελικώνα .

Η  μυθολογία  μας  μιλάει  για  τους  δύο  αδελφούς  Κιθαιρώνα  και  Ελικώνα, σε  πλήρη  αντιστοιχία   με  την  αναφορά  της  Παλαιάς  Διαθήκης  για  τα  αδέλφια  Άβελ  και  Κάϊν. Ο  μοχθηρός  Κιθαιρώνας  ζήλευε  υπερβολικά  τον  όμορφο  Ελικώνα  και  ζητούσε  ευκαιρία  για  να  του  προξενήσει  κακό. Κάποτε  βρέθηκαν  τα  δύο  αδέλφια  σε  ένα  απόκρημνο  σημείο, ενώ  περιδιάβαιναν  τις  ράχες  των  βουνών  της  Βοιωτίας. Τότε  βρήκε  την  ευκαιρία  ο  ζηλόφθονος  Κιθαιρώνας  και  έσπρωξε  στον  γκρεμό  τον  Ελικώνα  ενώ  αυτός   ρέμβαζε. Ο  Ελικώνας  βρήκε  τραγικό  τέλος , αλλά  οι  Θεοί  έδωσαν  την  τελική  λύση  στο  δράμα  αυτό, μεταμορφώνοντας  τα  δύο  αδέλφια  σε  βουνά . Τον  μέν  Κιθαιρώνα, αυτό  το  χαμηλό  αλλά  απότομο  όρος, κατέστησαν  κατοικία  των  Ερινύων , δηλαδή  των  τύψεων, τον  δε  Ελικώνα  το  υπερήφανο  και  όμορφο  βουνό  το  κατέστησαν  κατοικία  των  Μουσών.

Άν  αποφασίσουμε  να  περιηγηθούμε  το  όρος  των  Μουσών, πρέπει  να  έχουμε  ως  βάση  είτε  την  Θήβα, είτε  την  Λειβαδιά. Από  την  Θήβα  μπορούμε  σε  μισή  ώρα  να  προσεγγίσουμε  τα  χωριά  του  νότου  της  Βοιωτίας,  Δομβραίνα  και  Θίσβη. Από  την  Θίσβη  αρχίζουμε  να  ανηφορίζουμε  τις  νότιες  πλαγιές  του  Ελικώνα  για  να  φθάσουμε  σε   σαράντα  περίπου  λεπτά  στο  χωριό  Αγία  Άννα  ή  Κούκουρα, που  αποτελεί  την  βάση  εξόρμησης  για  να  φθάσουμε  με  καλής  βατότητας  μονοπάτι  στην  κορυφή  του  Ελικώνα , στην  Παλιοβούνα  (1748μ.). Λίγο  πρίν  την  Αγία  Άννα  αντικρύζουμε  το  πρώτο  ελατοδάσος  που  περιβάλλει  το  οροπέδιο  του  χωριού  σε  υψόμετρο  755  μέτρα. Οι  μυρωδιές  του  δάσους  μας  προϊδεάζουν  για  το  μεγαλείο  που  ακολουθεί.

Αφού  διασχίσουμε  την  Αγία  Άννα , στρίβουμε  αριστερά  και  αφού  περάσουμε  αρκετά  βοσκοτόπια, αρχίζουμε  να  ανηφορίζουμε  οδηγώντας  σε   καλής  ποιότητας  οδόστρωμα. Δεν  θα  πρέπει  να  εκπλαγούμε  άν  αντικρύσουμε  αρκετές  αλεπούδες  στην  διαδρομή  μας. Το  παρεξηγημένο  αυτό  ζώο, παρά  τις  επιδρομές  που  κάνει  στα  κοτέτσια, δεν  παύει  να  είναι  ένα  πανέμορφο  ζώο  ταυτισμένο  με  την  περιώνυμη  εξυπνάδα. Ο  Ελικώνας  και  οι  υπώρειές  του  βρίθουν  από  αλεπούδες  αλλά  και  ασβούς, νυφίτσες  και  κουνάβια . Όσον  αφορά  στην  χλωρίδα  του  βουνού, πρέπει  να  σημειώσουμε  την  πληθώρα  λουλουδιών ( καμπανούλες, ορχιδέες, κυκλάμινα, θεραπευτικά  βότανα), πεύκα, έλατα, ρόμπολα, πλατάνια, λεύκες, φτέρες  και  πολλά  άλλα.

Συνεχίζοντας  την  διαδρομή  μας  φθάνουμε  σε  υψόμετρο  1045  μέτρα, όπου  αντικρύζουμε  την  καρδιά  του  βουνού. Κι  αυτή  δεν  είναι  άλλη  από  το  οροπέδιο  της  Αρβανίτσας. Εδώ  έχεις  την  αίσθηση  ότι  το  βουνό  θέλει  να  σε  αγκαλιάσει !  Κι  αυτό  γιατί  από  παντού  αυτό  το  οροπέδιο  περιβάλλεται  από  ψηλές  κορυφές  που  δημιουργούν  την  εικόνα  μιας  λεκάνης  κατάφυτης  από  αιωνόβια  πευκοδάση  και  ελατοδάση. Στην  Αρβανίτσα  μπορεί  κανείς  να  ξαποστάσει  αλλά  και  να  κατασκηνώσει. Μπορεί  να  σβήσει  την  δίψα  του  από  την  υπάρχουσα  εκεί  πηγή  και  να  στρώσει  στο  παχύ  χορτάρι  ένα  τραπεζομάντηλο  για  να  γευτεί  μέσα  σ’ αυτό  το  υπέροχο  σκηνικό  ό,τι  φαγώσιμο  έχει  μαζί  του. Ειλικρινά  δεν  υπάρχει  ωραιότερο  γεύμα, παρά  μόνο  μέσα  σ’αυτό  το  ειδυλλιακό  τοπίο !!!

Στην  Αρβανίτσα  κάθε  καλοκαίρι  διοργανώνονται  μουσικές  γιορτές. Από  εδώ  ξεκινούν  πολλά  μονοπάτια, που  μας  καλούν  να  ανηφορίσουμε  για  τις  παρακείμενες  κορυφές. Εκτός  από  την  μεγάλη  κορυφή  της  Παλιοβούνας (1748μ.), ο  Ελικώνας  διακρίνεται  για  τις  πολλές  πτυχώσεις  και  τις  παράλληλες  κορυφογραμμές. Έτσι, εκτός  της  δεσπόζουσας  Παλιοβούνας  στα  νότια,  στα  νοτιοανατολικά   του  συγκροτήματος  υψώνεται  ο  Ζαγαράς  με  ψηλότερη  κορυφή  την  Μοτσάρα (1588), ενώ  στα  ανατολικά  και  βόρεια, η  Μεγάλη  Λούτσα, στα  βόρεια  οι  Κολιέδες  και  στα  νοτιοδυτικά  το  Τσίβερι. Από  γεωλογική  άποψη  στον  Ελικώνα  κυριαρχεί  ο  ασβεστόλιθος, απαντώνται  δε  πολλά  υπόγεια  ύδατα  με  πολυάριθμες  πηγές. Πέραν  αυτού  ο  Ελικώνας  συνιστά  και  τόπο  με  σημαντικό   μεταλλευτικό  πλούτο   ( βωξίτες). Οι  πληγές  από  τις  εξορύξεις  είναι  ακόμη  εμφανείς  στο  βουνό, παρά  το  γεγονός  ότι  εδώ  και   αρκετά  χρόνια  οι  μεταλλευτικές  δραστηριότητες  έχουν  ατονήσει. Όμως  έχουν  ξεπηδήσει  αρκετές  ανεμογεννήτριες, που  αλλοιώνουν  το  κάλλος  του  τοπίου. Συχνές  είναι  και  οι  πυρκαγιές , κυρίως  τα  τελευταία  χρόνια  με  καταστροφές  που  δεν  πήραν  ευτυχώς  μεγάλη  έκταση  και  έτσι  το  βουνό  κρατά  την  φυσιογνωμία  του.

Από  την  Αρβανίτσα  ο  ασφαλτόδρομος  συνεχίζει  δυτικά  μέσα  σε  πλατύ  φαράγγι  για  να  καταλήξει  μετά  από  7  περίπου  χιλιόμετρα  στο  χωριό  Κυριάκι, απ΄όπου  μπορούμε  να  κατευθυνθούμε  μέσα  από  τον  καινούργιο  δρόμο  πρός  την  πρωτεύουσα  της  Βοιωτίας,   Λειβαδιά. Άν  ξεκινήσουμε  από  την  Αρβανίτσα  συνεχίζουμε  με  νότια  πορεία  την  διάσχιση  του  βουνού  οδηγώντας   σε  καλής  βατότητας  χωματόδρομο  για  να  φθάσουμε  μετά  από  λίγα  λεπτά  στο  πιο  εντυπωσιακό  διάσελο  του  Ελικώνα , τον  Σταυρό , στα  1450  μέτρα  υψόμετρο. Εδώ  έχουμε  πανοραμική  θέα  του  ανατολικού  τμήματος  του  Κορινθιακού  και  της  συστάδας  των  Αλκυονίδων  νήσων, ενώ  στο  βάθος  διαγράφεται  η  σιλουέτα  των  Γερανείων, και  δεξιότερα  η  στιβαρή  όψη  της  Ζήρειας. Κατηφορίζοντας  πλέον  από  το  διάσελο  του    Σταυρού , μετά  από  πέντε  λεπτά  φθάνουμε  σε  ένα  άλλο  γραφικό  τοπίο  του  Ελικώνα, το  Παμπλούκι , στα  1280 μέτρα  υψομέτρου. Εδώ  ξεδιψάμε  από  την  όμορφη  πηγή  και  αναπαυόμαστε  κάτω  από  τα  εντυπωσιακά  έλατα. Το  Παμπλούκι  είναι  συνδεδεμένο  με  την  συγκέντρωση  των  βοσκών  και  των  αιγοπροβάτων  τους . Εδώ  υπήρχαν  μέχρι  πρότινος  καλύβες  και  χώροι  όπου  παρασκεύαζαν  εξαιρετικής  ποιότητας  γιαούρτι  και  τυρί. Συνεχίζοντας  την  διαδρομή  μας  κατηφορίζουμε  διαρκώς  μέχρι  που  φθάνουμε  στην  διασταύρωση  των  χωματόδρομων , του  ενός  που  κατέρχεται  και  του  καθέτου  σ’ αυτόν  που  διαγράφει  την  νοτιότερη  πορεία  και  συνδέει  το  χωριό  Πρόδρομος  με  το  μοναστήρι  του  Οσίου  Σεραφείμ  και  εν  συνεχεία   με  την  απέραντη  παραλία  της  Ζάλτσας  μετά  από  σαράντα  περίπου  λεπτά . Η  Μονή  του  Οσίου  Σεραφείμ, ιδρύθηκε  από  τον  ασκητή  Σεραφείμ  κατά  τον  17^ο  αιώνα, και  σήμερα  εκεί  εγκαταβιούν  λίγοι  μοναχοί. Η  μνήμη  του  οσίου  τιμάται  την  6^η  Μαϊου. Στο  μοναστήρι  σήμερα  διεξάγονται  αναστηλωτικές  εργασίες, ενώ  το  εσωτερικό  του  καθολικού  κοσμείται  από  εξαιρετικής  τέχνης  τοιχογραφίες  που  είχαν  υποστεί  καταστροφές  από  πυρκαγιές  και  πυρπολήσεις  από  τους  κατά  καιρούς  κατακτητές.

Ο  Ελικώνας  κατά  την  ναζιστική  κατοχή, ήταν  τόπος  με  έντονη  την  παρουσία  του  ανταρτικού  κινήματος  με  στήριξη  του  πληθυσμού  των  χωριών  στις  υπώρειες  του  βουνού. Ειδικά  το  χωριό  Πρόδρομος  ήταν  η  βάση  του  ΕΛΑΣ  της  περιοχής . Οι  καταστροφές  και  οι  αγριότητες  των  ναζί  κατά  του  πληθυσμού  άφησαν  έντονα  τα  ίχνη  τους.

Κύριες  ασχολίες  των  κατοίκων  των  χωριών  του  Ελικώνα  ( Θίσβη, Δομβραίνα, Αγία  Άννα, Αγία  Τριάδα, Ευαγγελίστρια, Κορώνεια, Κυριάκι  και  Ζερύκι) παλαιότερα  ήταν  πρωτευόντως  η  κτηνοτροφία  και  δευτερευόντως  η  γεωργία , ενώ  ακόμη  και  σήμερα  ανθεί  η  μελισσοκομία.

Μία  άλλη  χωμάτινη  διαδρομή  μας  φέρνει  από  το  χωριό  Αγία  Τριάδα ( Στεβενίκο), στο  χωριό  Ζερύκι (με  επίσημη  ονομασία  το  όνομα  του  βουνού, δηλαδή  Ελικώνας). Το  Ζερύκι  έχει  λιγοστούς  μονίμους  κατοίκους  και  βρίσκεται  σε  με  λεκάνη  που  τον  χειμώνα  σχηματίζει  περιοδική  λίμνη. Κοντά  στο  Ζερύκι  υπάρχει  σπήλαιο, στο  οποίο  έχουν  ανακαλυφθεί  αντικείμενα  αρχαιολογικού  ενδιαφέροντος . Στις  αρχαιολογικές  έρευνες  του  τόπου  αυτού  προϊστατο  επί  σειρά  ετών  η  εξέχουσα  αρχαιολόγος  Βιβή  Βασιλοπούλου .

Μία  άλλη  πρόσβαση  στο  νοτιονατολικό  τμήμα  του  Ελικώνα , δηλαδή  τον  Ζαγαρά , γίνεται  από  τον  Αλίαρτο, στην  Κωπαϊδα. Ο  ανηφορικός  δρόμος  αρχικά  θα  μας  οδηγήσει  στην  Μονή  Ευαγγελίστριας  και  εν  συνεχεία  σε  αραιό  δάσος  και  στην  τοποθεσία  Άγιος  Ιωάννης  της   Ριγανιάς.

Στις  νότιες  υπώρειες  του  Ελικώνα  συναντούμε  το  χωριό  Παλαιοπαναγιά . Το  αρχαίο  όνομα  του  χωριού  είναι  Άσκρη, τόπος  γέννησης  του  μεγάλου  ποιητή  του  ηρωικού  και  διδακτικού  έπους  Ησιόδου ( 7^ος  αιώνας  π.Χ.) Ο  Ησίοδος  συνέγραψε  δύο  σημαντικά     έργα , την « Θεογονία»  και  το  «Έργα  και  Ημέραι». Το  πρώτο  είναι  η  βασική   πηγή  για  την  Μυθολογία  μας , ενώ  το  δεύτερο  είναι  οι  διδαχές  και  οι  υποδείξεις  του  Ησιόδου  προς  τον  αδελφό  του  Πέρση, για  τις  καλλιέργειες  της  γής  και  για  τον  συσχετισμό  τους  με  τις  καιρικές  συνθήκες. Σε  μικρή  απόσταση  από  την  Άσκρη  μέσα  από  καλής  βατότητας  μονοπάτι  φθάνουμε  σε  ερείπια  ναού  ή  θεάτρου  που  είχε  κτισθεί   πρός  τιμήν  των  εννέα  Μουσών.

Εδώ  τελειώνει  η  περιδιάβαση  στον  Ελικώνα . Συνεπαρμένος  ο  ταξιδιώτης  από  το  κάλλος  και  την  υποβλητική  φύση  αυτού  του  υπερήφανου  βουνού  δεν  μπορεί  παρά  να  επαναλάβει  την  εξόρμησή  του  σ’ αυτό.

Πηγή φωτογραφίας :WIKIPEDIA