Tουρισμός, μια οφειλόμενη αποκέντρωση

Του Γιάννη Σχίζα

Δημοσιεύθηκε στην ΑΥΓΗ της 22.8.15

Aπό τις στήλες της ΑΥΓΗΣ αλλά και σε περιοδικά όπως  η ΟΙΚΟΤΟΠΙΑ αναφερθήκαμε    στα πλεονεκτήματα της  συλλογικής νομής της εξοχής  με τα ξενοδοχεία, έναντι  της  εξοχικής κατοικίας. Γιατί εάν εξαιρέσουμε  εκείνες τις περιπτώσεις όπου η εξοχική κατοικία συνιστά δεύτερη κατοικία ή αποτελεί αποταμιευτική διέξοδο   ,  η μεγάλη μάζα των εξοχικών  χαρακτηρίζεται από μια εξαιρετικά δυσμενή αναλογία οικονομικού κόστους και οφέλους αναψυχής.

Οι διαπιστώσεις αυτές έχουν   «θεωρητική»  αξία  όσο εκείνες που αφορούν τη συλλογική νομή του κυκλοφοριακού χώρου των πόλεων :  Όπου η   προτίμηση των  συλλογικών μέσων  μεταφοράς αντί των ατομικών και μάλιστα «σκληρών»  μεταφορικών μέσων  – όπως το ΙΧ – θα  μπορούσε να εξοικονομεί  αχανείς πόρους και να συντελεί  στην άμεση αναβάθμιση  αστικού περιβάλλοντος και   ποιότητας ζωής .

Στη δεκαετία του 1960 η Καταστασιακή Διεθνής προοιωνιζόταν   έναν  χωροταξικό εφιάλτη για την  ώριμη καπιταλιστική κοινωνία, μιλώντας για την «ψυχαγωγική ψευτοϋπαιθρο» : Δηλαδή σκιαγραφώντας το «αντι-όραμα»   μιας υπαίθρου  αστικοποιημένης λειτουργικά και αισθητικά, χωρίς την αυθεντική  χωριάτικη ζωή , με περίσσεια ψευδογραφικοτήτων  κάθε είδους.

Σήμερα η επίθεση του αγροβιομηχανικού κεφαλαίου σε διάφορες χώρες  της Αφρικής αλλά και της Ευρώπης, απειλεί με  μια γεωργία νέου τύπου,  με τις πλέον προβληματικές τεχνολογίες – μεταλλαγμένα, ένταση εισροών, ρύπανση, μονοκαλλιέργεια. Από την άλλη όμως πλευρά η μείζων ύπαιθρος δεν «απελευθερώνεται» για ψυχαγωγικές χρήσεις, αλλά αντίθετα , αυτές οι τελευταίες  συγκεντρώνονται σε μικρούς πόλους αναψυχής.

Πολλοί συνδέουν  το φαινόμενο της συγκεντροποίησης της αναψυχής  με τις τουριστικές ροές  που εκτρέπονται από την περιφέρεια λόγω των γνωστών καταστάσεων : Πολιτική ανασφάλεια, τριτοκοσμικός πουριτανισμός, ισλαμισμός, κλπ.  Εδώ δεν υπάρχει λάθος,  όμως  απουσιάζει η  συνολική αλήθεια .

Διαχρονικός  παράγων  συγκεντροποίησης και  χειραγώγησης του τουριστικού ρεύματος  είναι η διεθνής βιομηχανία τουριστικής αναψυχής,  με τη διαρκή παρέμβαση των μεγάλων ταξιδιωτικών γραφείων  και τη δημιουργία δομών οριζόντιας ολοκλήρωσης (all inclusive, θα λέγαμε σε απλά ελληνικά…). Αυτή η κεντρομόλα, «νευτώνειος»  έλξη , που στην Ελλάδα εκφράστηκε με τη θέσμιση των Περιοχών Ολοκληρωμένης Τουριστικής Ανάπτυξης (ΠΟΤΑ) δεν θα μπορούσε να αναχαιτισθεί παρά μόνο από πολιτικές και κοινωνικές συλλογικότητες. Από  δυνάμεις του ευρύτερου δημόσιου και εθελοντικού τομέα  , που θα ενίσχυαν  το υπαρκτό ρεύμα του ώριμου και ποιοτικού τουρισμού :  Δυνάμεις οι οποίες  θα στήριζαν την ανάπτυξη των υποδομών της περιφέρειας, προς όφελος επισκεπτών και εγχώριας κοινωνίας. 

 Παρά τις πρακτικές  της Νέας Τάξης, η πολιτική των χωρών-αποικιών έχει πάντοτε τη δυνατότητα  να διεκδικήσει  ένα άλλο «τουριστικό προϊόν» και μια άλλη απόλαυση της εξοχής :  Ενάντια στην πλήξη του ενσταυλισμένου τουρισμού και των ασυνάρτητων περιοχών εξοχικής κατοικίας.