Του Σταμάτη Σεκλιζιώτη*
(για όσους ενδιαφέρονται, οι δε υπόλοιποι να αρχίσουν να ενδιαφέρονται…)
Εδώ και μερικές βδομάδες άρχισε η φυτευτική περίοδος. Ας δούμε τις πόλεις και τα χωριά μας με μπόλικο εδώδιμο πράσινο.
Πριν τρία χρόνια έγραφα και σήμερα επαναλαμβάνω “λόγω εποχής” και συμπληρώνω:
Η εποχή των φυτεύσεων είναι εδώ από τον Οκτώβριο και θα κρατήσει μέχρι τον Μάρτη και Απρίλη (ανάλογα με τις θερμοκρασίες). Εκτός από τα καλλωπιστικά φυτεύουμε και καρποφόρα δένδρα και καλό είναι να συνηθίσουμε να φυτεύουμε όλο και περισσότερα κάθε χρόνο!!
Εφόσον υπάρχει έξτρα χώρος ας κάνουμε ότι και οι υπόλοιποι Ευρωπαίοι. Φυτεύουμε οπωροφόρα και μεταμορφώνουμε γωνιές του κήπου μας και τους υπαίθριους ακάλυπτους χώρους μας από καλλωπιστικά σε «εδώδιμα μικροτοπία», ακόμη και σε βεράντες και στα μπαλκόνι μας σε κατάλληλα φυτοδοχεία.
Τα οπωροφόρα ανάλογα με την τοποθεσία, εκτός από όσα μας προσφέρουν τα καλλωπιστικά φυτά, δίνουν επί πλέον και καρπό, τα λεμόνια, τα πορτοκάλια, τα μανταρίνια, τα κίτρα, τις ελιές, τους λωτούς, τα γκρέιπ φρουτ, τα βερίκοκα, τις βανίλιες, τα κυδώνια, τα κεράσια, τα σύκα, τα φιστίκια, τα αμύγδαλα, τα καρύδια, τα ρόδια, αχλάδια, μήλα, μούσμουλα, ροδάκινα, νεκταρίνια, κορόμηλα, δαμάσκηνα, μούρα, κεράσια, μύρτιλα, σταφύλια και κρασάκι από κλήματα και κληματαριές, ακόμα και μπανανιές στα νοτιότερα και κρεβατίνες με ακτινίδια όταν υπάρχει χώρος…!!
Με τα οπωροφόρα, εκτός από τον καρπό (νωπά φρούτα, ξηροί καρποί, πρώτη ύλη για σπιτικές συνταγές και για γλυκοπαρασκευάσματα, λιαστά, μαρμελάδες, κλπ) την άνοιξη χαιρόμαστε την ανθοφορία τους, το καλοκαίρι το θρόισμα και τις σκιές τους, ύστερα τα κίτρινα τα καφετιά και τα κόκκινα φύλλα που πέφτουν (για τα φυλλοβόλα), ενώ τον χειμώνα τις γυμνές τους σιλουέτες που «κοιμούνται» περιμένοντας το κλάδεμα και ξανά την άνοιξη που θα φουσκώσουν μάτια, θα λουλουδιάσουν, θα αναβλαστήσουν, θα καρπίσουν και θα μας θυμίζουν αυτά που λίγο ή πολύ ξεχάσαμε, αυτά που κάποτε βλέπαμε στις γειτονιές, στις εξοχές, στις αυλές των παππούδων μας και στα προκήπια.
Αυτόν τον χειμώνα και πριν πιάσουν οι πρώτες ζέστες περιποιηθείτε τους κήπους σας, τις αυλές σας, τις ταράτσες και τα μπαλκόνια σας, ξεφορτωθείτε άχρηστα πράγματα, γέρικα, άρρωστα και «στείρα» φυτά που μόνο χώρο σας κλέβουν, σκάψτε και φυτέψτε ένα υγιές οπωροφόρο ίσως και περισσότερα όσοι έχετε τον χώρο… Τα δένδρα προσθέτουν ζωντάνια, αξία στον ανοικτό και στον δομημένο χώρο, σημαντικό περιβαλλοντικό αποτύπωμα, αισθητική, προστασία από πλημμύρες και ανέμους, προσελκύουν άγρια ζωή.
Φυτεύουμε λοιπόν παντού, ακόμα και στις ταράτσες και στα μπαλκόνια. Φυτεύουμε σε συνθετικές και κεραμικές γλάστρες σε χρώματα, μεγέθη και σχέδια που μας αρέσουν, φτιάξτε ξύλινα containers γεμίστε τα με χώμα, χρησιμοποιήστε τα κατάλληλα λιπάσματα, φυτοχώματα και υποστρώματα, συμβουλευτείτε τους Γεωπόνους και τους Κηποτέχνες σας, επισκεφτείτε τα καταπληκτικά Φυτώρια της χώρας μας που διαθέτουν ποικιλία από φυτά, διαλέξτε και αγοράστε καλά ριζωμένα δένδρα σε γλάστρα που ευδοκιμούν στην περιοχή σας.
Μην πέφτετε «θύματα» της απορριπτικής θεωρίας του «ακίνητου» ή του «ασυγκίνητου» φυτού επειδή δεν σας μιλά, δεν σας αισθάνεται, σας λερώνει με τα φύλλα του, ή δεν ανταποδίδει τη φροντίδα σας. Αυτό είναι τεράστιο λάθος, προδίδει άγνοια, πρόκειται για πλάνη και αποτελεί ένα από τα βασικά αίτια που μας στέρησαν την επαφή με τη γη και απομάκρυναν τον άνθρωπο της πόλης από την πράσινη φύση, από την προέλευση και τον προορισμό του.
Μόνο και μόνο η διαδικασία και η γοητεία της διαδρομής από το φύτεμα στην καρποφορία και την καρποσυλλογή είναι «χαρά» για όλες τις ηλικίες, είναι «άσκηση και θεραπεία ψυχής και σώματος», είναι «μάθηση», αλλά και «αποστασιοποίηση και αποτοξίνωση» από τις «βλαπτικές» συνήθειες της καθημερινότητας, ζωογόνο άγγιγμα με το χώμα, την ίδια τη ζωή, τις γεύσεις και τη «νοσταλγική» επαφή και επιστροφή στην αίσθηση της διαδοχής των εποχών.
Ανάμεσα στα γνωστά καρποφόρα είδη που ευδοκιμούν στη χώρα μας και που είναι διαθέσιμα, αναφέρουμε στην λίστα που ακολουθεί μια σειρά από τα πιο «δημοφιλή» που θα μπορούσαν να φυτευτούν τούτο τον χειμώνα είτε «μοναχικά» είτε σε «ομάδες» και μέσα στον αστικό χώρο αναλόγως του γεωγραφικού διαμερίσματος της χώρας, χωρίς βέβαια να αποκλείονται και άλλα πολλά είδη και ποικιλίες, πάντοτε με μπάλα χώματος (σε γλάστρα). Υπάρχουν βέβαια και τα εσπεριδοειδή κήπου, αγρού και φυτοδοχείου, για τα οποία από μόνα τους δικαιούνται ειδική αναφορά, περιγραφές και μεταχείριση.
Είναι καλό πριν τις φυτεύσεις να γίνεται χρήση «πιστοποιημένων και εμβολιασμένων ποικιλιών δένδρων» από τον αρμόδιο φορέα φυτοϋγείας (ΥΠΑΑΤ) στην περιοχή αναπαραγωγής και προέλευσης, σύμφωνα με τους σε ισχύ Τεχνικούς Κανονισμός Ελέγχου και Πιστοποίησης πολλαπλασιαστικού υλικού οπωροφόρων φυτών και οπωροφόρων δένδρων που προορίζονται για την παραγωγή εδώδιμων καρπών, κατηγοριών ανώτερων της κατηγορίας CAC (Conformitas Agraria Communitatis – Ελαχίστων Κοινοτικών Προδιαγραφών). Επίσης για τα δένδρα που σταυρεπικονιάζονται, είναι χρήσιμο να ξέρουμε με ποιες ακριβώς «γυρεοδότριες» ποικιλίες μπορούν να συνυπάρχουν, εάν οι ποικιλίες αυτές γειτνιάζουν με τον δικό μας χώρο φύτευσης ή στον οπωρώνα μας, εάν ή όχι υπάρχουν μελίσσια στην περιοχή, τις εδαφικές, τις φυτοδιατροφικές και τις αρδευτικές τους απαιτήσεις, κλπ.
Mερικά που θα επιχειρούσαμε, ανάλογα με το που βρισκόμαστε….
- Ροδακινιά Prunus persica
- Νεκταρινιά Prunus Persica Nectarina
- Βερυκοκιά Prunus armeniaca
- Κερασιά Prunus avium
- Δαμασκηνιά Prunus domestica
- Συκιά Ficus carica
- Μουσμουλιά Eriobotrya japonica
- Αχλαδιά Pyrus communis
- Μηλιά Malus domestica
- Ροδιά Punica granatum
- Κυδωνιά Cydonia oblonga
- Λωτός Diospyros kaki
- Καρυδιά Juglans regia
- Φουντουκιά Corylus avellana
- Καστανιά (η Ευρωπαϊκή) Castanea sativa
- Πορτοκαλιά Citrus X sinensis
- Μανταρινιά Citrus reticulata
- Κλημεντίνη Citrus × clementina
- Λεμονιά Citrus × limon
- Γκρέιπφρουτ Citrus × paradisi
- Περγαμόντο Citrus bergamia
- Κιτριά Citrus medica
ΑΣΤΙΚΟΙ ΟΠΩΡΩΝΕΣ
Ο υπογράφων με μια ομάδα “ανήσυχων” φίλων και συναδέλφων, υπήρξε περίοδος όπου με επιμονή και πίστη “διαλαλούσαμε” την ανάγκη για περισσότερα οπωροφόρα δένδρα όχι μόνο ως “αγροτική δραστηριότητα” αλλά και μέσα στην πόλη. Συντάξαμε αμέτρητα άρθρα, μιλήσαμε για τα οφέλη των οπωροφόρων & καρποφόρων δένδρων και θάμνων (εδώδιμων και μη…) στους ανοικτούς χώρους, στα πάρκα, στους ιδιόκτητους και δημόσιους κήπους, σε containers, στα προκήπια και στις πρασιές, μιλήσαμε για την αισθητική τους, τις εποχιακές τους μεταμορφώσεις, την εντυπωσιακή τους καρποφορία, το αρωμάτισμα της βεβαρυμμένης ατμόσφαιρας, την προσέλκυση άγριας ζωής στην πόλη και κυρίως πτηνοπανίδας, τα είπαμε και τα ξανάπαμε σε υποψηφίους αλλά και σε εν ενεργεία Δημάρχους και Δημοτικούς Συμβούλους.
Προτείναμε Βοτανικούς Κήπους και Αρμπορέτα, περιγράψαμε σχέδια και πρακτικές για μια “καρποφόρα αστική δενδροκομία” που θα άλλαζε το περιβαλλοντικό “status” στις γειτονιές, αλλά σπάνια έως καθόλου εισακουστήκαμε στην πράξη… Ελάχιστες ήταν οι φορές που ακούστηκαν οι γνώμες της επιστημονικής κοινότητας.
Δυστυχώς το μεγάλο πρόβλημα με τους ΟΤΑ, αλλά και με την Κεντρική Πολιτική είναι η δυσκολία στην σύλληψη και στην κατανόηση απλών πραγμάτων που δεν καταφέρνουν να αντιλαμβάνονται πόσο ουσιαστικά θα ωφελήσουν τους πολίτες αλλά και τους ίδιους πολιτικά… Προτιμούν το γνωστό “επικοινωνιακό παραμύθι” προβολής με άχρηστες ενέργειες και δαπανηρές παρεμβάσεις και εξαγγελίες χωρίς τύχη να επιβιώσουν ή να γίνουν αποδεκτές.
Η διοίκηση στη χώρα μας τοπική και κεντρική είναι ανεπίδεκτη μαθήσεως, θεωρεί ότι γνωρίζει τα πάντα, κωφεύει και περιφρονεί τα σωστά, τα δημοφιλή και τα βιώσιμα…, ακούει και υπακούει λάθος ανθρώπους, κόμματα και παρατρεχάμενους, εφαρμόζει λανθασμένα σχέδια και επενδυτικές προτάσεις, περιφρονεί το περιβάλλον στην πόλη και περιαστικά με άγνοια, με αντιπαλότητα και ασέβεια, ενώ τα τραγικά αποτελέσματα τα βλέπουμε καθημερινά σε ολόκληρη την επικράτεια.
Όταν φτάνουμε να ομιλούμε για βιοποικιλότητα στην πόλη (πανίδας), απαιτείται η υπαρκτή και πλούσια βάση βιοποίκιλης χλωρίδας (βλ. καρποφόρα βλάστηση…) η οποία θα προσελκύει και θα δημιουργεί τις πρώτες αλυσίδες ενός αστικού οικοσυστήματος που θα αντιγράφει έστω και εν μέρει τον φυσικό χώρο.
Μια “νίκη” της βλάστησης στο πυκνοδομημένο αστικό περιβάλλον συμβάλλει στην καλύτερη ψυχική και σωματική υγεία των πολιτών, αναβαθμίζει την αξία της πόλης με πολλές θετικές κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις και την εξυψώνει στα μάτια του έξω κόσμου και διεθνώς.
Δεν θα ήθελα να ασχοληθώ ξανά με τον Μεγάλο Περίπατο της Αθήνας, αλλά σίγουρα, μία από τις πλέον επιτυχημένες παρεμβάσεις των Δημοτικών Αρχών θα ήταν αντί του περίπατου, μια μαζική “επιδρομή” στην πόλη, με νέες και βοτανικά επιλεγμένες φυτεύσεις “κάλυψης των πολυάριθμων αστικών κενών” με οπωροφόρα, θάμνους και εδαφοκαλύψεις που θα αντικαθιστούσαν μεγάλη μερίδα από τα τεράστια πλακόστρωτα, την απέραντη άσφαλτο και πολλές κενές γωνιές και επιφάνειες της πόλης, συμβουλευόμενοι Αρχιτέκτονες Τοπίου, Αρχιτέκτονες, Γεωπόνους, Δασολόγους, κλπ.
Τα γεμίσματα πόλης με καρποφόρα είδη θα ήταν περισσότερο εφικτά στη πράξη με μικρότερο κόστος από ότι π.χ. ο Μεγάλος Περίπατος και με πολύ περισσότερο ωφέλιμο και προσαρμοστικό πράσινο φυτογεωγραφικά (ελληνικά φυτά) και με καινούργια αισθητική πόλης από ενδημικά φυτικά υλικά… Δεν έχει σημασία πόσο πράσινο υπάρχει στην πόλη αλλά “τι πράσινο υπάρχει”.
Η χωροθέτηση καρποφόρων, εντυπωσιακής ανθοφορίας φυτεύσεων και εποχιακών αποχρώσεων θα βοηθούσαν ώστε να μην λερώνει η πόλη (βλ. πρόβλημα με νεραντζιές και ελιές σε πεζοδρόμια, ενώ θα μπορούσαν να φυτεύονται σε άλλους χώρους…).. Λόγω μικρότερου όγκου θα αντικαθιστούσαν γερασμένες, προσβεβλημένες και ασθενικές, συστάδες ή μοναχικά δένδρα, δύσκολα στη διαχείριση (άρρωστες μουριές, επικίνδυνα πεύκα, ηλικιωμένοι ευκάλυπτοι, βραχυχίτονες, κ.ά. σε επαφή με κτίρια, σε ακάλυπτους, σε κήπους και προκήπια, κλπ) τα οποία σε ακραίες καιρικές συνθήκες πέφτουν προκαλώντας σοβαρά ατυχήματα… Πολλά απ’ αυτά ήδη είναι προσβεβλημένα με παράσιτα (βλ. π.χ. τερμίτες…) και άρα αδύναμα και εκτεθειμένα σε φθορά και πτώση.
Ο αστικός οπωρώνας θα εκπαίδευε τον περαστικό, θα αναδείκνυε την παραδοσιακή ελληνική δενδροκομική παραγωγή η οποία στις νεότερες γενιές είναι τελείως άγνωστη, θα παρότρυνε περισσότερους πολίτες να ασχοληθούν με το εδώδιμο πράσινο στους δικούς τους χώρους αλλά και στη γειτονιά τους.
Η ιδέα των “πάρκων τσέπης” (pocket parks) περιλαμβάνει και την διάσταση των μικρών οπωρώνων και συστάδων σε πυκνοκατοικημένες περιοχές. Η ευδοκίμηση πολλών δένδρων καρποφόρων (μεγάλων και μικρών καρπών) ευνοείται σε προστατευμένα σημεία όπου οι άνεμοι είναι ελάχιστοι, οι θερμοκρασίες ευνοϊκές και αρκετός ο φωτισμός. Τέτοιοι χώροι ανάλογα με τον προσανατολισμό τους είναι τα “αστικά κενά” (ανάμεσα σε κτιριακά συγκροτήματα) αλλά και σε μεγάλα φυτοδοχεία σε εξώστες, σε αίθρια και σε κατάλληλες ταράτσες, όπου ακόμη και η φύτευση θερμόφιλων και υποτροπικών δένδρων θα μπορούσε να είναι επιτυχημένη (π.χ. όλα τα εσπεριδοειδή, μπανανιές, χουρμαδιές, αβοκάντο, κουμ κουάτ, παπάγια, μάνγκο, κλπ).
Το καρποφόρο φυτό, διαφοροποιείται από τα υπόλοιπα φυτά (όλα είναι καρποφόρα αλλά όχι όλα εμφανώς, όχι όλα εδώδιμα και με έντονη την παρουσία καρπού…), επιφυλάσσει πολλές εκπλήξεις όπως η παρακολούθηση της ανθοφορίας και της καρποφορίας του, η συγκομιδή, η διατροφική χρήση και επεξεργασία του καρπού, η σωματική άσκηση της συντήρησης και περιποίησης, η μάθηση και το θεραπευτικό σωματικά και ψυχικά πλεονέκτημα της ασχολίας μ’ αυτό, σε όλες τις εποχές του χρόνου.
Οι δημοτικές αρχές, είναι καιρός να ξεφύγουν από τα τετριμμένα (συντηρήσεις υπάρχοντος καλού ή κακού πρασίνου), από το “επικοινωνιακό” κυνήγι εντυπωσιασμού με δράσεις που γρήγορα χάνονται στον χρόνο και ουδέποτε αγγίζουν την συνείδηση των δημοτών ώστε να προχωρήσουν με νέες ιδέες για την πόλη και για τους πολίτες, ιδέες που θα εκπλήσσουν, θα εκπαιδεύουν και συγχρόνως θα ομορφαίνουν και θα προστατεύουν τις πόλεις τους και τα τοπία τους με φυτευτικές επεμβάσεις και με φυτικό υλικό σε ρόλους αντιδιαβρωτικούς, αντιπλημμυρικούς, μικροκλιματικούς, ελκυστικούς και γευστικούς, προσελκύοντας και εμπλέκοντας τους ίδιους τους πολίτες ατομικά, συλλογικά και με ενθουσιασμό… Καιρός για σοβαρή προσέγγιση της φύσης, την δημιουργία νέων φυτεύσεων, βοτανικών κήπων και arboretums, αναδιοργάνωση και αναπροσανατολισμό των Γεωπονικών Υπηρεσιών και στροφή των πάντων προς την “οικολογική προσέγγιση” διαμόρφωσης αστικού τοπίου.
Η φύση επιβάλλεται να της επιτραπεί να διεισδύει σε όλα τα περιθώρια ανοικτού χώρου της πόλης, να ενθαρρύνεται και να ενισχύεται, προς όφελος των πολιτών και κυρίως εκείνων που διαμένουν σε πυκνοδομημένες και πυκνοκατοικημένες περιοχές όπου οι ευκαιρίες εξόδου, περιπάτου και άσκησης είναι χωρικά περιορισμένες ή απόμακρες και δύσκολα προσπελάσιμες για όλες τις ηλικίες και όλα τα γούστα.
Οι Έλληνες φυτωριούχοι αποτελούν έναν σημαντικό, παραγωγικό και αξιέπαινο κλάδο του πρωτογενούς τομέα που μπορούν να συνεισφέρουν στον σκοπό αυτό… Ο κλάδος αυτός ανταποκρίνεται σε όλες σχεδόν τις απαιτήσεις του Έλληνα καταναλωτή, αλλά και του αγρότη δενδροκόμου. Σήμερα η χώρα μας διαθέτει σύγχρονα φυτώρια όπου διατίθενται όλες οι σύγχρονες και βελτιωμένες ποικιλίες οπωροφόρων, μέχρι και νάνες ποικιλίες οπωροφόρων για εξώστες, κήπους και εργασιακούς χώρους, αλλά και όλες οι ντόπιες παραδοσιακές ποικιλίες με πιστοποιητικά φυτοϋγείας και με επιστημονικού επιπέδου οδηγίες φύτευσης, διατήρησης και μεταχείρισης.
Σ. Σεκλιζιώτης
* Το κείμενο δημοσιεύτηκε στο facebook στη προσωπική σελίδα του κ. Σεκλιζιώτη.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου