Μεταφεμινίστριες αμαζόνες

Για το μυθιστόρημα της Μαριαλένας Σπυροπούλου «Τάισέ με» (εκδ. Μεταίχμιο).

Του Γιώργου Ν. Περαντωνάκη

Οι διεκδικήσεις των γυναικών σε μια φεμινιστική εποχή αφορούσαν και αφορούν όχι μόνο στο δικαίωμα ψήφου, αλλά και την πολιτική ισότητα, την απαλλαγή από τις ανδροκρατούμενες προκαταλήψεις, την παύση των σεξιστικών διακρίσεων στην εργασία και στην κοινωνία, ένα νομικό και ηθικό τείχος προστασίας από τις επιθέσεις, κυριολεκτικές και συμβολικές, την απάλειψη των έμφυλων στερεοτύπων κ.λπ. Σε έναν μεταφεμινιστικό κόσμο, όμως, ποιες διεκδικήσεις θα μπορούσαν να προκριθούν;

Είναι ο μέσος όρος των γυναικών σήμερα οι οποίες θέλουν να μην τίθενται στο περιθώριο, να μην εγκλωβιστούν σε μια μικροαστική ζωή και να ταφούν ζωντανές μέσα στην οικογένεια, αλλά από την άλλη δεν θέλγονται από την ατομοκεντρική ανεξαρτησία, πιστεύουν στην αγάπη και ζητούν ένα συντροφικό καταφύγιο έρωτα και αλληλοϋποστήριξης.

Στο τελευταίο ερώτημα απαντά το μυθιστόρημα μέσα στο μυθιστόρημα, που υποτίθεται έχει γράψει μια Γιαπωνέζα, ονόματι «Γιοσίμα κάτι», το οποίο διαβάζει η Μαρίνα, πρωταγωνίστρια του έργου της Μαριαλένας Σπυροπούλου. 

Επομένως, έχουμε ένα διπλό βιβλίο: από τη μία, η αφήγηση που αναφέρεται στη ζωή τής περίπου τριαντάχρονης ηρωίδας, η οποία δέχεται από τον σύντροφό της πρόταση γάμου. Η ίδια, χωρίς σταθερή δουλειά και πιεσμένη λόγω της οικονομικής κρίσης που έρχεται (είμαστε στα 2010), αμφιταλαντεύεται ανάμεσα στο ναι, που περιέχει δεσμεύσεις, και στο όχι, που δεν ταιριάζει στη παθιασμένη σχέση της μαζί του. Από την άλλη, στο εγκιβωτισμένο έργο που κινείται σε ένα μελλοντολογικό πλαίσιο, ο Παγκόσμιος Ηγέτης ανατρέπει την καθεστηκυία τάξη κι εγκαθιδρύει ένα γυναικοκρατούμενο καθεστώς, όπου οι γυναίκες εξουσιάζουν και καθορίζουν τη ζωή και την Ιστορία, ενώ οι άντρες περιθωριοποιούνται σε ρόλους οικονόμων, σεξουαλικών διασκεδαστών και ευνούχων συντρόφων ή εξόριστων.

Στο έργο της Μαριαλένας Σπυροπούλου συνυπάρχουν η γυναίκα του χθες, η γυναίκα του σήμερα κι η γυναίκα του πολύ... αύριο. Η πρώτη είναι βολεμένη και δεν ανησυχεί που βαρύνεται από παιδιά και υποχρεώσεις, ενώ έχει παραμερίσει λίγο πολύ εκούσια τη σεξουαλική της πλευρά. Η τρίτη είναι κυρίαρχη Αμαζόνα, που ορίζει το παρόν και το μέλλον της κοινωνίας της, ενώ έχει εξαλείψει εντελώς την ανάγκη-χρέος τής τεκνοποιίας, θεωρώντας την άγκιστρο κι άγκυρα, που τη δένει ως τώρα στο περιθώριο. Αυτές οι δύο κατηγορίες δεν έχουν διλήμματα κι ανησυχίες, ενώ η δεύτερη κατηγορία βιώνει την τραγικότητα των διλημμάτων της. Είναι ο μέσος όρος των γυναικών σήμερα οι οποίες θέλουν να μην τίθενται στο περιθώριο, να μην εγκλωβιστούν σε μια μικροαστική ζωή και να ταφούν ζωντανές μέσα στην οικογένεια, αλλά από την άλλη δεν θέλγονται από την ατομοκεντρική ανεξαρτησία, πιστεύουν στην αγάπη και ζητούν ένα συντροφικό καταφύγιο έρωτα και αλληλοϋποστήριξης.

Η Μαριαλένα Σπυροπούλου γεννήθηκε στην Αθήνα το 1977. Εργάζεται ιδιωτικά ως ψυχοθεραπεύτρια. Αρθρογραφεί στην «Καθηµερινή της Κυριακής» και στο περιοδικό «Vogue». Πρώτο της βιβλίο, η νουβέλα Ρου (εκδ. Μεταίχμιο).

Τελικά, όσο η ιστορία προχωρά, στο ενδοκειμενικό μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας αποδεικνύεται πόσο ένα πιθανό γυναικοκρατούμενο καθεστώς είναι εξίσου ολοκληρωτικό, συγκεντρωτικό, αυταρχικό, ακριβώς όπως ένα ανδροκρατούμενο, και μάλιστα σ’ αυτό δυστυχούν τόσο οι υποταγμένοι άνδρες όσο και οι «κυρίαρχες» γυναίκες. Η μοναδική πρωταγωνίστρια Μάγντα (διάβαζε: Μαγδαληνή) τολμά την επανάστασή της, αφού κάνει παιδί με τον Γιεσού (διάβαζε: Ιησού), κάτι που απαγορεύεται και τιμωρείται. Η μητρότητα σε μια τέτοια κοινωνία, η οποία σε άλλες εποχές θα ήταν φυσιολογική και αποδεκτή, θεωρείται παρέκκλιση και κηρύσσεται έκνομη, με αποτέλεσμα το φυσικό να αποβαίνει αντισυμβατικότητα και ηρωική πράξη.

Το έργο της Μαριαλένας Σπυροπούλου είναι ένα έργο φεμινιστικής λογικής που ωστόσο δεν αποβαίνει ακραία και ολοκληρωτική. Από τη μία, η Μαρίνα αμφιταλαντεύεται ανάμεσα στο οικογενειακό μοντέλο και στη γυναικεία ανεξαρτησία, ενώ το μυθιστόρημα της γιαπωνέζας ενδοδιηγητικής συγγραφέως αναδεικνύει την υπερβολή και τη μονομέρεια της γυναικοκρατίας.

Τόσο στο ρεαλιστικό επίπεδο όσο και στο μελλοντολογικό η οικογένεια τίθεται εν αμφιβόλω, αλλά καταδικάζεται και η ακραία μονομερής μεταφεμινιστική κατίσχυση του γυναικείου φύλου.

Τα δύο κείμενα κινούνται αντίστροφα: η ζωή της Μάγκντας ξεκινά από τη γυναικοκρατία και καταλήγει στην τεκνοποιία, ενώ η Μαρίνα ξεκινά από το δίλημμα και φτάνει έμμεσα στον κλονισμό της οικογενειακής ευτυχίας, όσο κι αν αυτό δεν είναι σίγουρο ότι θα την οδηγήσει στην απόρριψη της πρότασης του συντρόφου της. Έτσι, τόσο στο ρεαλιστικό επίπεδο όσο και στο μελλοντολογικό η οικογένεια τίθεται εν αμφιβόλω, αλλά καταδικάζεται και η ακραία μονομερής μεταφεμινιστική κατίσχυση του γυναικείου φύλου.

Ο τίτλος «Τάισέ με», που εμφανίζεται συχνά είτε ως σύνθημα ή ως παράκληση μέσα στο έργο, ορίζει πολύσημα το γυναικείο στήθος, το γάλα, τη μητέρα αλλά και τον πατέρα, δίνει προεκτάσεις στον έρωτα και στην αγάπη, μεταλλάσσει τον βιασμό σε θέληση για ζωή και τελικά ανάγει την τροφή σε πράξη διαπροσωπικών και έμφυλων σχέσεων.

Πρόκειται, επομένως, για ένα πολύ δυνατό μυθιστόρημα που δεν απευθύνεται μόνο στις επαναστατημένες γυναίκες, ούτε αφορά απλώς τον μέσο όρο του «ασθενούς» φύλου, που ταλαντεύεται μέσα στα διλήμματα και τις αβεβαιότητές του, αλλά εντέλει μπορεί να απασχολήσει, όπως κάθε καλή λογοτεχνία, και τον άνδρα, όταν θέλει να σκεφτεί ποια ισορροπία μπορεί να επιτευχθεί στη ρευστή εποχή μας.

ΠΗΓΗ  Book Press

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ Ν. ΠΕΡΑΝΤΩΝΑΚΗΣ είναι διδάκτορας Νεοελληνικής Φιλολογίας και κριτικός βιβλίου. 
Το πρώτο πεζογραφικό του βιβλίο, το μυθιστόρημα «Πυθαγόρας» (εκδ. Καστανιώτη) κυκλοφορεί στις 9 Ιουνίου.

---

Τάισέ με
Μαριαλένα Σπυροπούλου
Μεταίχμιο 2020
Σελ. 248, τιμή εκδότη €15,50

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ ΜΑΡΙΑΛΕΝΑΣ ΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΥ