Κυπριακή Ακαδημία Επιστημών, Γραμμάτων και Τεχνών

του Άντη Ροδίτη

Μερικοί ήδη γνωρίζουν για την Κυπριακή Ακαδημία Επιστημών, Γραμμάτων και Τεχνών. Την περασμένη Πέμπτη έγινε μια διαβούλευση για τους κανονισμούς της. Παραβρέθηκαν περί τους 20 ενδιαφερόμενους πολίτες  και 2 από τα μέλη της τετραμελούς Ιδρυτικής της Επιτροπής.  

Ο κόσμος όλος το ξέρει πως ο Κόσμος μας δεν πάει καθόλου καλά. Έχουμε τόσο συνηθίσει την καταστροφική πορεία του πλανήτη είτε με τρόπο αστραπιαίο (πυρηνικό) είτε ως θέμα χρόνου (περιβαλλοντικό), ώστε δεν κάνουμε απολύτως τίποτε γι’ αυτό. Στην πραγματικότητα δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτε γιατί αυτή η άσκημη λειτουργία/πορεία του κόσμου έχει αυτονομηθεί. Κι έχει αυτονομηθεί επειδή ο πολιτισμός που κυριαρχεί είναι εκείνος του ατομικού οφέλους και όχι του συλλογικού.

 

Ο κυρίαρχος, παγκόσμιος πολιτισμός, οδεύει σε λάθος κατεύθυνση. Δεν φαίνεται δυνατή μια αργή, παρατεταμένη, προσεχτική αναστροφή του στην πορεία του. Όλα δείχνουν πως θα χρειαστεί μια πολύ μεγάλη  καταστροφή, που είναι ήδη στον δρόμο μας.

 

Στη διαβούλευση για την Κυπριακή Ακαδημία προσπάθησα να περάσω την ιδέα ότι πρέπει να λέγεται Ακαδημία Γραμμάτων, Τεχνών και Επιστημών, επειδή τα Γράμματα και οι Τέχνες κατέχουν την πρώτη θέση στον δικό μας πολιτισμό (ένας ποιητής, ο Όμηρος, υπηρέτησε ως ο κυριότερός μας δάσκαλος για δυόμιση χιλιάδες χρόνια) κι ύστερα ν’ ακολουθήσουν οι Επιστήμες, τις οποίες αντιλαμβανόμαστε συνήθως μόνο ως «θετικές». Η κακή χρήση αυτών των επιστημών μάς έφερε στην οδό μιας τόσο ορμητικής τεχνολογικής «προόδου», που τραντάζεται η ίδια από την ταχύτητα και τη δύναμή της, δίνοντας την εντύπωση πως δεν θ’ αντέξει μα θ’ ανατιναχτεί μόνη της από στιγμή σε στιγμή. Τα Γράμματα και οι Τέχνες, αντίθετα, προσπαθούν να περιγράψουν την κατάσταση, να ηρεμήσουν τα πράγματα, να σταματήσουν, αν μπορέσουν, το κακό.

 

Δεν το περίμενα να βρω υποστήριξη εκεί στη διαβούλευση για τους κανονισμούς της Ακαδημίας, αφού όπως ήδη το είπαμε και το ξέρουμε, ο κόσμος μας δεν πάει καθόλου καλά. Και όμως βρήκα, από έναν άνθρωπο μεγάλης ηλικίας, που είναι στον δρόμο προς την έξοδο από αυτόν τον κόσμο. Πρόκειται για τον αρχαιολόγο Βάσο Καραγιώργη, που είπε πως τον προβλημάτιζε και τον ίδιο το θέμα. Δεν ξέρω αν αυτό αποτελεί ελπίδα· όπως δεν ξέρω αν αποτελεί ελπίδα αυτό το κείμενο και η εισήγησή μου προς την Επιτροπή.

 

Ένας, ίσως ο πρώτος, από τους προβληματισμούς μου ως λογοτέχνη, είναι ο Τρόμος που προκαλεί ο άνθρωπος στον άνθρωπο. Ο τρόμος των ειδεχθών βασανιστηρίων μέχρι θανάτου σε βάρος ανθρώπων από ανθρώπους, τα μαζικά εγκλήματα διαμιάς ή οι σε διάρκεια χρόνου, γενοκτονίες σε βάρος εκατομμυρίων ανθρώπων… Όλος αυτός ο τρόμος, διερωτώμαι συχνά, πώς είναι δυνατόν να χάνεται, να εξαφανίζεται, να είναι σαν να μην υπήρξε ποτέ. Δεν θα έπρεπε κάπου να καταγράφεται, να συντηρείται, να αποθηκεύεται, να υπολογίζεται, ώστε -παράλογη σκέψη;- με το πλήρωμα του χρόνου και του χώρου όπου στοιβάζεται και αποθηκεύεται ν’ αποδίδει επιτέλους καρπό, ώστε να δικαιώνονται όσοι υπέστησαν τον τόσο απίστευτο, αφάνταστο και αδιανόητο Τρόμο;

 

Τι έγινε με τον τρόμο του ζευγαριού που δολοφονήθηκε με 26 κτυπήματα από ξίφος ο άνδρας, και εννέα η γυναίκα, ανύποπτοι μέσα στην ασφάλεια του σπιτιού τους; Πώς τόσο εγκληματικά (από μας) αφέθηκε όλος αυτός ο τρόμος στην φαντασία του κάθε πολίτη να τον νιώσει; Και σε ποια «φαντασία», ποιου «πολίτη», αν οι πολίτες μας έχουν αυτή τη φαντασία, αυτές τις γνώσεις, αυτές τις ιδέες για τον εαυτό τους, όπως καθημερινά (και ανεπίγνωστα για το έργο που επιτελεί) μας τους παρουσιάζει το γνωστό τηλεοπτικό πρόγραμμα του επίσημου τηλεοπτικού σταθμού του τόπου;

 

Ο απερίγραπτος, αστραπιαίος, ανύποπτος και απροσμέτρητος τρόμος των δύο άγρια δολοφονημένων εκείνων ανθρώπων από συνάνθρωπό τους, αν μπορούσε να μας διοχετευθεί με άξιο τρόπο, κανείς δεν μπορεί να υπολογίσει πόσο θα συνέβαλλε αυτό στην αλλαγή των νοοτροπιών, των τρόπων ζωής μας, του «πολιτισμού» μας, ώστε να μπούμε σταδιακά σε οδό απομάκρυνσης από την καθημερινή μας ζωή τέτοιων εγκλημάτων.

 

Ποιοι ανέλαβαν ν’ αναμεταδώσουν τον απερίγραπτο, αστραπιαίο και απροσμέτρητο τρόμο; Ποιοι ανέλαβαν να μετατρέψουν σε ελπίδα απομάκρυνσης του φόνου την άξια λόγου περιγραφή του; Όχι, βέβαια, οι δημοσιογράφοι, που από τότε που καταργήσαμε τον Όμηρο μειώθηκε δραματικά και η φαντασία τους και η γνώση της γλώσσας τους. Ούτε, βέβαια, το περίπου εξίσου «αγράμματο» αστυνομικό σώμα, το εξιλαστήριο θύμα μιας απελέκητης -ελλείψει γραμμάτων- κοινωνίας, που διαθέτει τους αντίστοιχούς της «δημοσιογράφους», οι οποίοι αδυνατούν να ξεχωρίσουν το σημείο που η προσοδοφόρα τηλεθέαση διαχωρίζεται  από την αναγκαία πληροφόρηση. Άλλωστε κανένας από αυτούς δεν συλλαμβάνει την «ιδέα» μιας άξιας λόγου περιγραφής του τρόμου ως του «φαρμάκου» καταπολέμησης του τρόμου. Δεν υπάρχει επισήμως αναγνωρισμένη πηγή που θα τους προμηθεύσει αυτή τη γνώση. Θα πρέπει να την ψάξει κανείς μόνος του για να την βρει. Και αυτός ο πολιτισμός δεν ενθαρρύνει κανέναν να ψάχνει μόνος του για τέτοια γνώση. Δεν τον συμφέρει.

 

Γι’ αυτό, αν ίσως η Ακαδημία μας έδινε μια προτεραιότητα στα Γράμματα και τις Τέχνες, βάζοντας δεύτερες τις τρομερές μας Επιστήμες, «δεινές» θα τις έλεγε ο Σοφοκλής, ο χριστιανικότερος των αρχαίων Ελλήνων ποιητών μας, ίσως να ήταν μια ένδειξη ότι δεν έχει ακόμα εκλείψει πάσα ελπίδα.

 

 

12 Μαΐου 2018