Γιὰ τὸ 8ο Δι­ε­θνὲς Συ­νέ­δριο Μι­κρο­μυ­θο­πλα­σί­ας (2014) καὶ τὰ Πρα­κτι­κά του (2017)

της Δήμητρας Ι.Χριστοδούλου

O ΣΥΛΛΟΓΙΚΟΣ ΤΟΜΟΣ κρι­τι­κῶν κει­μέ­νων μὲ τί­τλο Mi­ni­fic­ción y na­no­fi­lo­lo­gia. La­ti­tu­des de la hi­per­bre­ve­dad (Μι­κρο­μυ­θο­πλα­σί­α καὶ να­νο­φι­λο­λο­γί­α. Γε­ω­γρα­φι­κὰ πλά­τη τῆς ὑ­πέρ­μι­κρης ἀ­φή­γη­σης[1]) κυ­κλο­φό­ρη­σε τὸν Μάρ­τιο τοῦ 2017 σὲ ἐ­πι­μέ­λεια τῆς Ana Rueda, σὲ συ­νέ­χεια τοῦ 8ου Δι­ε­θνοῦς Συ­νε­δρί­ου Μι­κρο­μυ­θο­πλα­σί­ας ποὺ πραγ­μα­το­ποι­ή­θη­κε τὸ 2014 στὸ Kentucky. Ἀ­πο­τε­λεῖ τὴν πρώ­τη συλ­λο­γι­κὴ προ­σπά­θεια σὲ δι­ε­θνὲς ἐ­πί­πε­δο νὰ πα­ρου­σια­στεῖ ὁ ἐ­πι­στη­μο­νι­κὸς δι­ά­λο­γος ποὺ ἔ­χει ἀ­να­πτυ­χθεῖ τὰ τε­λευ­ταῖ­α χρό­νια γύ­ρω ἀ­πὸ τὸ ὑ­πὸ δι­ε­ρεύ­νη­ση λο­γο­τε­χνι­κὸ εἶ­δος καὶ πο­λι­τι­σμι­κὸ φαι­νό­με­νο γνω­στὸ κυ­ρί­ως ὡς microfiction καὶ minificción, στὴν ἀγ­γλο­σα­ξω­νι­κὴ καὶ ἰ­σπα­νό­φω­νη κρι­τι­κή, ἀν­τί­στοι­χα.

            Ὁ τό­μος ἑ­στιά­ζει κυ­ρί­ως στὴ δεύ­τε­ρη καὶ χω­ρί­ζε­ται σὲ ἕ­ξι ἑ­νό­τη­τες μὲ τί­τλο: «Δη­μι­ουρ­γί­α», «Θε­ω­ρη­τι­κοὶ καὶ τυ­πο­λο­γι­κοὶ στο­χα­σμοί», «Πλατ­φόρ­μες πα­ρα­γω­γῆς καὶ δι­ά­δο­σης», «Πε­ρι­γράμ­μα­τα μι­κρο­μυ­θο­πλα­σί­ας (I. Hispanoamerica καὶ II. Europa)», «Σύν­το­μος ἄ­τλαν­τας τῆς μι­κρο­μυ­θο­πλα­σί­ας», καὶ «Τὸ μέλ­λον τῆς μι­κρο­μυ­θο­πλα­σί­ας». Πε­ρι­λαμ­βά­νει τριά­ντα ἑ­πτὰ κεί­με­να στὰ ὁ­ποῖ­α προ­σεγ­γί­ζε­ται δι­ε­πι­στη­μο­νι­κὰ ἡ ἀ­συ­νή­θι­στα με­γά­λη πα­ρα­γω­γὴ τῆς ὑ­πέρ­μι­κρης ἀ­φή­γη­σης ποὺ πα­ρα­τη­ρεῖ­ται ἀ­πὸ τὴ δε­κα­ε­τί­α τοῦ ’80. Ἕ­νας τρό­πος πα­ρου­σί­α­σης αὐ­τοῦ τοῦ τό­μου θὰ μπο­ροῦ­σε νὰ εἶναι τὸ σύν­το­μο πέ­ρα­σμα ἀ­πὸ τὶς θέ­σεις τῶν με­λε­τη­τῶν ἀ­νὰ ἑ­νό­τη­τα, ἀ­κο­λου­θών­τας τὴ σει­ρὰ τοῦ βι­βλί­ου καὶ μιὰ ἀ­να­λυ­τι­κὴ λο­γι­κή. Ἔ­τσι, θὰ ἐ­πα­λη­θευ­ό­ταν ἡ ἐ­πι­στη­μο­νι­κὴ ὑ­πό­θε­ση πολ­λῶν ἀ­πὸ τοὺς πα­ρα­πά­νω ὅ­τι ἡ μι­κρο­μυ­θο­πλα­σί­α γεν­νή­θη­κε στοὺς κόλ­πους τῶν κυ­ρί­αρ­χων λο­γο­τε­χνι­κῶν εἰ­δῶν (ἔ­πος, λυ­ρι­κὴ ποί­η­ση, μυ­θι­στό­ρη­μα, δι­ή­γη­μα), ἐ­πι­βί­ω­σε στὸ πε­ρι­θώ­ριο τῶν πε­ρισ­σό­τε­ρων ἐ­θνι­κῶν λο­γο­τε­χνι­ῶν κι ἐμ­φα­νί­ζει ἀ­πὸ τὴ δε­κα­ε­τί­α τοῦ ’80 ἀμ­φι­λε­γό­με­να γιὰ με­ρι­κούς, νέ­α γιὰ ἄλ­λους, εἰ­δο­λο­γι­κὰ χα­ρα­κτη­ρι­στι­κὰ κι ἔν­το­νες τά­σεις αὐ­το­δι­ά­θε­σης: δύ­ο πρό­σφα­τα δε­δο­μέ­να ποὺ εὐ­θύ­νον­ται γιὰ τὴν ἔν­τα­ση ἡ ὁ­ποία κα­τα­γρά­φε­ται στὸ δι­ε­θνῆ ἐ­πι­στη­μο­νι­κὸ δι­ά­λο­γο.

Ὅ­μως, εἶ­ναι ἀ­κρι­βῶς αὐ­τὴ ἡ ἔν­τα­ση καὶ ἡ αἴ­σθη­ση δι­α­νο­η­τι­κῆς ἀ­τα­ξί­ας καὶ ἀ­να­γνω­στι­κῆς ἀ­να­κά­λυ­ψης ποὺ ἀ­πε­λευ­θε­ρώ­νον­ται σὲ ὅ­λο τὸν τό­μο καὶ ἐ­πι­βάλ­λουν μί­α συ­στη­μι­κὴ πα­ρου­σί­α­σή του, δη­λα­δὴ ἑ­στί­α­ση στοὺς συ­σχε­τι­σμοὺς τῶν θέ­σε­ων ποὺ πα­ρου­σι­ά­ζον­ται.

            Ἀ­νάγ­κη ποὺ ἐ­νι­σχύ­ε­ται καὶ ἀ­πὸ τὴν πο­λυ­φω­νί­α ὡς πρὸς τὸν ὅ­ρο ποὺ πρέ­πει νὰ χρη­σι­μο­ποι­οῦ­με γιὰ αὐ­τὰ τὰ κεί­με­να, τὴν ὁ­ποί­α ἀ­να­δει­κνύ­ουν ἡ ἐ­πι­με­λή­τρια, Ana Rueda, στὴν ἐ­κτε­νῆ εἰ­σα­γω­γή της, ἀλ­λὰ καὶ ἡ Julia Johnson. Ἡ τε­λευ­ταί­α, κα­τα­λή­γει στὸν ὄ­ρο microficción (μι­κρο­μυ­θο­πλα­σί­α[2]), ἐ­φό­σον θε­ω­ρεῖ ὅ­τι αὐ­τὸς ὁ ὅ­ρος ἐμ­πε­ρι­έ­χει τὴν οὐ­σί­α τῆς μι­κρο­μυ­θο­πλα­σί­ας: δη­λα­δὴ τὴ δια­ρκῆ αἴ­σθη­ση τοῦ φευ­γα­λέ­ου σὲ συν­δυα­σμὸ μὲ τὴν ἀ­φη­γη­μα­τι­κὴ ἀρ­τι­ό­τη­τα καὶ τὴ συν­το­μία.

            Ἡ ἑ­τε­ρο­γέ­νεια τῶν δι­α­φο­ρε­τι­κῶν θέ­σε­ων καὶ προ­σεγ­γί­σε­ων τοῦ ζη­τή­μα­τος «μι­κρο­μυ­θο­πλα­σί­α» λει­τουρ­γεῖ σὰν ἕ­να φυ­σι­κὸ ἐκ­κρε­μὲς ἐ­πά­νω ἀ­πὸ τὶς χῶ­ρες ποὺ χαρ­το­γρα­φοῦν­ται καὶ τὶς χρο­νι­κὲς πε­ρι­ό­δους ποὺ φω­τί­ζον­ται, τὸ ὁ­ποῖ­ο τα­λαν­τώ­νε­ται ἀ­νά­με­σα σὲ δύ­ο ἄ­κρα μὲ πολ­λὲς ἐν­δι­ά­με­σες στά­σεις, ἀ­νά­λο­γα μὲ τὴ ρο­πὴ(3) ποὺ ἀ­σκεῖ­ται στὴ ση­μεια­κὴ μά­ζα, ἐν προ­κει­μέ­νῳ τὴ μι­κρο­μυ­θο­πλα­σί­α.

            Στὸ ἕ­να ἄ­κρο βρί­σκε­ται ἡ πε­ρισ­σό­τε­ρο ἀ­να­λυ­τι­κὴ πα­ρὰ θε­ω­ρη­τι­κὴ θέ­ση τοῦ Ἰ­σπα­νοῦ David Roas, ποὺ χρη­σι­μο­ποι­εῖ τὸν ὅ­ρο microstory (μι­κρο­ϊ­στο­ρί­α) καὶ θε­ω­ρεῖ τὴ μι­κρο­μυ­θο­πλα­σί­α ὑ­πο­εῖ­δος τοῦ δι­η­γή­μα­τος (short story). Ἡ ἐ­κτε­νὴς ἐ­πι­χει­ρη­μα­το­λο­γί­α του στη­ρί­ζει σθε­να­ρὰ τὴν το­πο­θέ­τη­σή του σὲ αὐ­τὸ τὸ ἄ­κρο καὶ ἀ­να­πτύσ­σε­ται γύ­ρω ἀ­πὸ τὸ γε­γο­νὸς ὅ­τι «οἱ κρι­τι­κοὶ δὲν ἔ­χουν κα­τα­φέ­ρει νὰ ἀ­πο­δεί­ξουν ὅ­τι πρό­κει­ται γιὰ νέ­ο εἶ­δος καὶ κα­τα­λή­γουν νὰ δί­νουν πε­ρισ­σό­τε­ρο βά­ρος στὶς πι­έ­σεις τοῦ πα­ρα­κει­μέ­νου». Δὲν πα­ρα­γνω­ρί­ζει τὴν ἐγ­κυ­ρό­τη­τα καὶ τὴν ἰ­σχὺ τῆς μι­κρο­ϊ­στο­ρί­ας, ἀν­τι­θέ­τως, προ­βαί­νει στὴν αἰ­σθη­τι­κή της ἀ­πο­τί­μη­ση, ὑ­περ­το­νί­ζει τὴ δυ­να­μι­κὴ καὶ τὴ δυ­σκο­λί­α συγ­γρα­φῆς της. Ὡ­στό­σο, ἐκ­φρά­ζει τὴν ἔν­το­νη ἀ­νη­συ­χί­α του νὰ με­τα­τρα­πεῖ σὲ μό­δα. Εὔ­λο­γα, ὅ­μως, θὰ μπο­ροῦ­σε νὰ ἀ­να­κα­λέ­σει κα­νεὶς ἐ­δῶ τὸν ἰ­σχυ­ρι­σμὸ τοῦ Ralph Waldo Emerson ὅ­τι «κά­θε γε­νε­ὰ πρέ­πει νὰ γρά­ψει τὰ δι­κά της βι­βλί­α» (Ταί­η­λορ, 2010:59). Ἐ­νῶ θε­ω­ρη­τι­κὰ ἐ­πι­μέ­νει στὴν κει­με­νο­κεν­τρι­κὴ ἀ­νά­λυ­ση, πρα­κτι­κὰ ὁ Roas ἀν­τλεῖ ἐ­πι­χει­ρή­μα­τα καὶ ἀ­πὸ τὸ γε­γο­νὸς ὅ­τι ἡ μι­κρο­μυ­θο­πλα­σί­α ἀ­πο­τε­λεῖ καὶ κοι­νω­νι­κὸ φαι­νό­με­νο. Τὰ κοι­νω­νι­κὰ φαι­νό­με­να, ὅ­μως, ἔ­χουν πάν­τα καὶ μιὰ πο­λι­τι­σμι­κὴ δι­ά­στα­ση, για­τὶ εἶ­ναι ταυ­τό­χρο­να καὶ συμ­βο­λι­κὰ καὶ συ­νε­πῶς τὸ ζή­τη­μα εἶ­ναι σύν­θε­το. Πα­ρό­λα αὐ­τά, τὸ ἐ­πι­χεί­ρη­μά του ὅ­τι ἐ­ξα­κο­λου­θοῦν νὰ εἶ­ναι ἐ­λά­χι­στα τὰ κα­λὰ δείγ­μα­τα, συγ­κρι­τι­κὰ μὲ τὴν πρω­το­φα­νῆ μα­ζι­κὴ πα­ρα­γω­γή της γιὰ τὰ μέ­χρι τώ­ρα γνω­στὰ δε­δο­μέ­να τῆς ἱ­στο­ρί­ας τῆς λο­γο­τε­χνί­ας, ὥ­στε νὰ ὑ­φί­στα­ται ἀλ­λα­γὴ Πα­ρα­δείγ­μα­τος, δὲν ἀν­τι­κρού­ε­ται εὔ­κο­λα. Δι­καί­ως θε­ω­ρεῖ ὅ­τι πρέ­πει νὰ ὑ­πάρ­χει με­θο­δο­λο­γί­α, τα­ξι­νο­μη­τι­κὸς ὁ­δη­γὸς καὶ μέ­τρο στὴν πα­ρα­γω­γή, στὴν κα­τα­νά­λω­ση καὶ στὴ συγ­κρό­τη­ση τῆς κοι­νω­νι­κῆς ὑ­πό­στα­σης αὐ­τοῦ του τύ­που κει­μέ­νων (δι­ά­χυ­ση μέ­σῳ δι­α­δι­κτύ­ου, ἐ­πι­στη­μο­νι­κὴ ἔ­ρευ­να, συ­νέ­δρια, πα­νε­πι­στη­μια­κὲς με­λέ­τες κι ἐκ­δό­σεις, συλ­λο­γές, ἀν­θο­λο­γί­ες, κλπ.), δι­ό­τι δι­α­βλέ­πει ὅ­τι στὴν ψη­φια­κὴ ἐ­πο­χή μας κιν­δυ­νεύ­ου­με νὰ μᾶς «κα­τα­βρο­χθί­σει ὁ δει­νό­σαυ­ρος τοῦ Μον­τερ­ρό­σο».

            Το­πο­θέ­τη­ση ποὺ δι­ευ­κο­λύ­νουν οἱ Ἀρ­γεν­τι­νοὶ συγ­γρα­φεῖς Ana Maria Shua καὶ Raúl Brasca. Ἡ πρώ­τη, δι­α­κρί­νει τὴν ἰ­σπα­νό­φω­νη ἀ­πὸ τὴν ἀγγλό­φω­νη μι­κρο­μυ­θο­πλα­σί­α, χρη­σι­μο­ποι­ών­τας τοὺς ὅ­ρους microrrelato καὶ micro(s), ἀν­τί­στοι­χα. Πα­ρου­σιά­ζει μί­α πο­λὺ ἑλ­κυ­στι­κὴ σει­ρὰ συμ­βου­λῶν καὶ γιὰ ἐ­πί­δο­ξους συγ­γρα­φεῖς μι­κρο­μυ­θο­πλα­σί­ας, στὶς ὁ­ποῖ­ες ἐ­ξε­τά­ζει ἐν­δε­λε­χῶς τὶς δι­α­φο­ρε­τι­κὲς ἐκ­δο­χὲς αὐ­τοῦ του εἴ­δους ἀ­πὸ τὴν πλευ­ρὰ τοῦ δη­μι­ουρ­γοῦ. Ὁ δεύ­τε­ρος, ποὺ χρη­σι­μο­ποι­εῖ τὸν ὄ­ρο microficción, μό­λις στὸ πρῶ­το κεί­με­νο τοῦ τό­μου, συμ­πυ­κνώ­νει τὴν ποι­η­τι­κή του σὲ πέν­τε σε­λί­δες καὶ πε­τυ­χαί­νει ὅ,τι καὶ ἡ ἴ­δια ἡ μι­κρο­μυ­θο­πλα­σί­α: πα­ρα­μέ­νει ἀ­μέ­το­χος πα­ρα­τη­ρη­τὴς τῶν τα­λαν­τώ­σεων τοῦ ἐκ­κρε­μοῦς. Θε­ω­ρεῖ τὴ μι­κρο­μυ­θο­πλα­σί­α ἰ­δι­αί­τε­ρα ἀ­παι­τη­τι­κὸ εἶ­δος, τὴ δι­α­κρί­νει ἀ­πὸ τὸ μι­κρο­δι­ή­γη­μα (mi­cro­cu­ento/mi­cror­re­la­to) καὶ γιὰ νὰ τὴν ἑρ­μη­νεύ­σει θε­ω­ρεῖ ὅ­τι ἡ πύ­κνω­ση, τὸ κύ­ριο χα­ρα­κτη­ρι­στι­κό της, ὀ­φεί­λε­ται στὴ σι­ω­πὴ ὡς δο­μι­κὸ στοι­χεῖ­ο της, ὡς ἀ­κρο­γω­νια­ῖος λί­θος τοῦ γλωσ­σι­κοῦ μη­χα­νι­σμοῦ της, τῆς ἐ­πι­κοι­νω­νια­κῆς πρα­κτι­κῆς της καὶ τῆς χρή­σης της. Το­πο­θέ­τη­ση μὲ ἄρ­ρη­τες ἀλ­λὰ σα­φεῖς ἀ­να­γω­γὲς στὴν ἀ­φη­γη­μα­τι­κὴ ἀ­ρι­στο­τε­λι­κὴ οἰ­κο­νο­μί­α, δη­λα­δὴ τὴ σω­στὴ δι­α­χεί­ρι­ση τοῦ ἀ­φη­γη­μα­τι­κοῦ ὑ­λι­κοῦ, τὸ συ­νο­λι­κὸ φι­λο­σο­φι­κὸ corpus τοῦ Ludwig Wittgenstein, τὴ γλωσ­σι­κὴ στρο­φὴ καὶ τὴ δυ­να­μι­κὴ τῆς μι­κρο­μυ­θο­πλα­σί­ας νὰ συ­νά­πτει ἐ­ξω­τε­ρι­κὲς κι ἐ­σω­τε­ρι­κὲς σχέ­σεις μὲ τὴ φι­λο­σο­φί­α(4), πα­ρὰ τὴν πε­ρι­ο­ρι­σμέ­νη ἔ­κτα­σή­ της. Φω­τί­ζον­τας αὐ­τὴ τὴ δι­ά­στα­ση τῆς μι­κρο­μυ­θο­πλα­σί­ας, θὰ μπο­ροῦ­σε νὰ το­πο­θε­τη­θεῖ ἐκ δι­α­μέ­τρου ἀν­τί­θε­τα μὲ τὸν Roas, ὅ­μως τὸν πα­ρου­σι­ά­ζου­με ἐ­δῶ, ἐ­πει­δὴ στὸ δεύ­τε­ρο κεί­με­νό του, τὸ προ­τε­λευ­ταῖ­ο τοῦ τό­μου, ἐκ­θέ­τει τὴν ὑ­περ­τρο­φι­κὴ συγ­γρα­φι­κὴ δρα­στη­ρι­ό­τη­τα καὶ πα­ρα­γω­γὴ ἀν­θο­λο­γι­ῶν καὶ τοὺς θε­ω­ρη­τι­κούς, πρα­κτι­κοὺς καὶ προ­σω­πι­κοὺς λό­γους ποὺ ὑ­πο­κι­νοῦν τοὺς ἀν­θο­λό­γους νὰ συ­νε­νώ­σουν συγ­κε­κρι­μέ­να κεί­με­να ὑ­πὸ τὴ σκέ­πη ἑ­νὸς ὁ­λο­κλη­ρω­μέ­νου ἔρ­γου καὶ νὰ ἐ­πι­λέ­ξουν μιὰ συγ­κε­κρι­μέ­νη ἀ­κο­λου­θί­α. Ἔ­τσι, ἐκ­φρά­ζει τὴν ἀν­τί­θε­σή του στὸ ἐν­δε­χό­με­νο τὸ μι­κρο­δι­ή­γη­μα ποὺ καλ­λι­ερ­γεῖ­ται μα­ζι­κό­τε­ρα ἀ­πὸ τὴ μι­κρο­μυ­θο­πλα­σί­α, νὰ κα­τα­λή­ξει στὴν πλά­νη τῆς «πα­νί­ε­ρης ἀ­φη­γη­μα­τι­κῆς φόρ­μας» τῆς ἐ­πο­χῆς μας, ὅ­πως ἀ­να­φέ­ρει ὁ Ro­as.

            Πρὸς τὴν ἴ­δια κα­τεύ­θυν­ση κα­τα­γρα­φῆς τῆς πα­ρα­γω­γῆς τῆς (ὑ­περ)σύν­το­μης ἀ­φή­γη­σης κι­νοῦν­ται καὶ ἡ Stella Maris Pog­gian μὲ τὸν Ri­car­do Ha­ye, ὁ Ja­vier Os­wal­do Mo­re­no Ca­ro καὶ ὁ Ra­úl Mi­ra­nda στὴν τρί­τη ἑ­νό­τη­τα, «Πλατ­φόρ­μες πα­ρα­γω­γῆς καὶ δι­ά­χυ­σης», οἱ ὁ­ποῖ­οι ἐν­το­πί­ζουν καὶ ἀ­να­λύ­ουν τὴν πλη­θώ­ρα (ὑ­περ)σύν­το­μων ἀ­φη­γη­μα­τι­κῶν δο­μῶν στὸ σύγ­χρο­νο κι­νη­μα­το­γρά­φο, τὰ κι­νού­με­να σχέ­δια καὶ τὸ ντο­κι­μαν­τέρ, ἀν­τί­στοι­χα. Ὁ­μοί­ως καὶ ὁ Ba­si­lio Pu­ja­nte ποὺ ἑ­στιά­ζει στὴ σχέ­ση με­τα­ξὺ ἱ­στο­λο­γί­ων καὶ μι­κρο­μυ­θο­πλα­σί­ας, ἀλ­λὰ θε­ω­ρεῖ τὴ συν­το­μί­α καὶ τὴ φαι­νο­με­νι­κὴ ἁ­πλό­τη­τα τῶν κει­μέ­νων ποὺ προ­κύ­πτουν ἀ­πὸ αὐ­τὴ τὴν ὁ­λο­έ­να καὶ στε­νό­τε­ρη σχέ­ση πα­ρά­γον­τες ποὺ βελ­τι­ώ­νουν τὴν ποι­ό­τη­τα ρη­μα­τι­κῆς ἔκ­φρα­σης κι εὐ­νο­οῦν τὴν προ­σω­πι­κή, ἐκ­δη­μο­κρα­τίζο­ντάς τη σὲ εὐ­ρεί­α κλί­μα­κα. Ἐ­νι­σχυ­τι­κὰ λει­τουρ­γεῖ καὶ ἡ το­πο­θέ­τη­ση τοῦ Ἀ­με­ρι­κα­νοῦ John Patrick Allen, ποὺ πα­ρου­σιά­ζει πα­νο­ρα­μι­κὰ τὴν ὑ­περ­μι­κρὴ ἀ­φή­γη­ση 140 χα­ρα­κτή­ρων τοῦ Twitter καὶ στο­χά­ζε­ται γιὰ τὰ ἀ­πα­ραί­τη­τα ὅ­ρια τοῦ λο­γο­τε­χνι­κοῦ κει­μέ­νου ποὺ καλ­λι­ερ­γεῖ­ται ἀ­νε­ξέ­λεγ­κτα στὰ μέ­σα κοι­νω­νι­κῆς δι­κτύ­ω­σης.

            Ξε­περ­νών­τας αὐ­τὰ τὰ λο­γο­τε­χνι­κὰ ὅ­ρια, ὁ ἐ­πί­σης Ἀ­με­ρι­κα­νὸς John Proctor, πα­ρου­σιά­ζει τὶς ἀ­πε­ρι­ό­ρι­στες δυ­να­τό­τη­τες ποὺ προ­σφέ­ρει ἡ (ὑ­περ) συν­το­μί­α καὶ στὸ δο­κι­μια­κὸ λό­γο. Αὐ­τὲς κα­τα­γρά­φει μέ­σα ἀ­πὸ τὸ δι­α­δι­κτυα­κὸ ἐ­ρευ­νη­τι­κὸ πρό­γραμ­μά του The beginning and the end (Ἡ ἀρ­χὴ καὶ τὸ τέ­λος), ὀρ­γα­νι­κὸ τμῆ­μα τοῦ πο­λυ­ε­τοῦς προ­γράμ­μα­τος The List and the Story (Ἡ λί­στα καὶ ἡ ἱ­στο­ρί­α) στὸ ἱ­στο­λό­γιό του, ποὺ ἀ­πο­τε­λεῖ ἕ­να πα­λίμ­ψη­στο ἡ­με­ρο­λο­για­κῆς γρα­φῆς, ἀ­φο­ρι­σμῶν, πο­λι­τι­σμι­κῆς/λο­γο­τε­χνι­κῆς/μου­σι­κῆς κρι­τι­κῆς καὶ με­τα­λό­γου.

            Οἱ πα­ρα­πά­νω ἀ­πα­ραί­τη­τες το­πο­θε­τή­σεις γιὰ τὴν ἐμ­βά­θυν­ση τῆς ἔ­ρευ­νας, ἀ­πο­δυ­να­μώ­νουν με­ρι­κῶς τὴν κει­με­νο­κεν­τρι­κὴ καὶ ὁ­λι­στι­κὴ προ­σέγ­γι­ση τοῦ Roas, ἂν σκε­φτεῖ κα­νεὶς ὅ­τι ἀ­φο­ροῦν προ­βλη­μα­τι­σμοὺς ποὺ ἐ­γεί­ρον­ται γε­νι­κὰ γιὰ τὴ χρή­ση καὶ τὸ ρό­λο τοῦ δι­α­δι­κτύ­ου στὴν ψη­φια­κὴ ἐ­πο­χή μας. Τὰ ἠ­θι­κὰ ζη­τή­μα­τα ποὺ θί­γον­ται δι­ε­ρευ­νῶν­ται καὶ στὸ πλαί­σιο τῶν σύγ­χρο­νων Κοι­νω­νι­κῶν Ἐ­πι­στη­μῶν ποὺ κα­τα­γρά­φουν τὶς με­τα­βαλ­λό­με­νες πτυ­χὲς τῆς συμ­βο­λι­κῆς τά­ξης, τοῦ με­ταν­θρω­πι­σμοῦ, τῶν θε­ω­ρί­ων τοῦ χά­ους καὶ τῶν δι­κτύ­ων, τῆς πο­λυ­πλο­κό­τη­τας, ὑ­λι­κό­τη­τας καὶ πο­λυ­ση­μί­ας τῆς ἔν­νοι­ας τοῦ κό­σμου. Τί­θεν­ται με­θο­δο­λο­γι­κὰ ζη­τή­μα­τα ποὺ ἀ­πο­τε­λοῦν ἐ­ρευ­νη­τι­κὰ ἀν­τι­κεί­με­να γιὰ τὴ με­τα-κλα­σι­κὴ Ἀ­φη­γη­μα­το­λο­γί­α καὶ τὴ με­τά­βα­ση ἀ­πὸ τὴν ἀ­φή­γη­ση ὡς ἀν­τι­κεί­με­νο στὴν ἀ­φη­γη­μα­τι­κό­τη­τα ὡς κα­τά­στα­ση. Ἀ­να­φέ­ρον­ται ἐ­πι­στη­μο­νι­κὲς προ­κλή­σεις ποὺ ἀ­πα­σχο­λοῦν τὶς Ψη­φια­κὲς Ἀν­θρω­πι­στι­κὲς Σπου­δὲς ἢ/καὶ τὶς Πο­λι­τι­σμι­κές, ποὺ με­λε­τοῦν νέ­ες μορ­φὲς συλ­λο­γι­κό­τη­τας καὶ τὴν ἀ­ξί­α τῆς χρή­σης τῆς λο­γο­τε­χνί­ας στὴν κα­θη­με­ρι­νή μας ζω­ή, ἢ ἑρ­μη­νεύ­ον­ται στὸ πλαί­σιο ρευ­μά­των ὅ­πως ὁ νέ­ος ἱ­στο­ρι­σμός, ποὺ ἐ­ξε­τά­ζει κά­θε πο­λι­τι­σμι­κὸ γε­γο­νὸς ὡς «προ­ϊ­όν της κουλ­τού­ρας του ποὺ ἐ­πη­ρε­ά­ζει μὲ τὴ σει­ρά του αὐ­τὴ τὴν κουλ­τού­ρα» (Τζι­ό­βας, 2017: 3, 19, 547). Ἑ­πο­μέ­νως, οἱ ἐ­πι­στη­μο­νι­κὲς ὑ­πο­θέ­σεις τοῦ Roas, δὲν ἐ­πα­λη­θεύ­ον­ται πλή­ρως, μὲ ἀ­πο­τέ­λε­σμα τὸ ζή­τη­μα «μι­κρο­μυ­θο­πλα­σί­α» νὰ χρί­ζει πε­ραι­τέ­ρω δι­ε­ρεύ­νη­σης.

            Ἡ το­πο­θέ­τη­ση τοῦ Ottmar Ette, ἱ­δρυ­τῆ τοῦ τμή­μα­τος Να­νο­φι­λο­λο­γί­ας στὸ Πα­νε­πι­στή­μιο τοῦ Potsdam, φαί­νε­ται νὰ ἀ­παν­τά­ει ἐκ πρώ­της στὴν ἄ­πο­ψη τοῦ Roas. Ο Ette χρη­σι­μο­ποι­εῖ πλη­θώ­ρα πα­ρεμ­φε­ρῶν ὅ­ρων γιὰ τὴ μι­κρο­μυ­θο­πλα­σί­α(5). Δι­αρ­θρώ­νει ἕ­να πα­νό­ρα­μα ἀ­πὸ ἐκ­φρα­στι­κὰ μέ­σα, θε­μα­το­λο­γί­α καὶ ἀ­φη­γη­μα­τι­κὲς τε­χνι­κὲς ποὺ συλ­λέ­γει ἀ­πὸ τὴν ἀ­παρ­χὴ τοῦ ἔν­τε­χνου λό­γου μὲ κρι­τή­ριο τὸ βαθ­μὸ ἀ­φη­γη­μα­τι­κῆς οἰ­κο­νο­μί­ας (Ἔ­πος τοῦ Γκιλ­γκα­μές, Ἴ Τσίνγκ ἢ Βι­βλί­ο τῶν ἀλ­λα­γῶν, Ὁ­μη­ρι­κὰ Ἔ­πη, Βί­βλος, ρω­σι­κὴ μυ­θι­στο­ρί­α, συλ­λο­γὴ μι­κρο­μυ­θο­πλα­σι­ῶν τοῦ Ἐλ­βε­τοῦ Martin Suter[6]). Θε­ω­ρη­τι­κο­ποι­εῖ τὴ σχέ­ση τῆς πο­λὺ σύν­το­μης ἀ­φή­γη­σης μὲ τὴν ἔν­νοι­α τῆς ἀ­έ­να­ης κί­νη­σης προ­τεί­νον­τας ἕ­να σύν­θε­το ἑρ­μη­νευ­τι­κὸ σχῆ­μα moción – emoción (κί­νη­ση –συ­ναί­σθη­μα), ἐ­φό­σον θε­ω­ρεῖ ὅ­τι τὸ ἕ­να κι­νη­το­ποι­εῖ τὸ ἄλ­λο καὶ εἶ­ναι ἀλ­λη­λέν­δε­τα στὸ σύ­νο­λο τῶν πο­λὺ σύν­το­μων ἀ­φη­γή­σε­ων δι­α­χρο­νι­κὰ καὶ οἰ­κου­με­νι­κά. Σύμ­φω­να μὲ τὸν Ette, ἡ μι­κρο­μυ­θο­πλα­σί­α προ­σφέ­ρει αἰ­σθη­τι­κὴ ἀ­πό­λαυ­ση, ρέ­πει πρὸς τὴν αἰ­σθη­τι­κή του bricolage (τὴν ὁ­ποί­α θε­ω­ρεῖ ὡς πο­λι­τι­σμι­κὴ τε­χνι­κὴ) καὶ τοῦ modèle rèduit ὅ­πως τὰ ὅ­ρι­σε ὁ Claude Levi-Strauss(7) καὶ τὰ ἐ­πα­νε­ξε­τά­ζει ὁ Ette, ἀ­παν­τών­τας θε­τι­κὰ στὸ ἐ­ρώ­τη­μα ἐ­ὰν «τὸ μι­κρὸ εἶ­ναι ὡ­ραῖ­ο». Στὸ ση­μεῖ­ο αὐ­τὸ συμ­φω­νεῖ οὐ­σι­α­στι­κὰ μὲ τὸν Με­ξι­κα­νὸ Lauro Zavala, ποὺ ἤ­δη ἀ­πὸ τὶς πρῶ­τες δι­ε­θνεῖς δη­μο­σι­εύ­σεις του εἶ­χε ἐ­πι­στή­σει τὴν προ­σο­χὴ ὅ­τι ὀ­φεί­λου­με νὰ ἐ­λέγ­ξου­με καὶ κα­τὰ πό­σο τὸ ζή­τη­μα «μι­κρο­μυ­θο­πλα­σί­α» εἶ­ναι καὶ ζή­τη­μα αἰ­σθη­τι­κῆς(8). Ὡ­στό­σο, ὁ Ette, προ­βλη­μα­τί­ζε­ται μὲ τὰ ἐ­πι­στη­μο­νι­κὰ ἀ­δι­έ­ξο­δα ποὺ ὑ­φί­σταν­ται καὶ ἀ­να­γνω­ρί­ζει τὴ σύγ­χυ­ση ποὺ προ­κα­λεῖ ἡ ἐ­φαρ­μο­γὴ τῆς ὑ­πάρ­χου­σας τυ­πο­λο­γί­ας καὶ με­θο­δο­λο­γί­ας. Ἔ­τσι, ἀ­πο­βλέ­πει στὸν κρί­σι­μο ρό­λο ποὺ μπο­ρεῖ νὰ ἀ­να­λά­βει ἡ να­νο­φι­λο­λο­γί­α ὡς πο­λι­τι­σμι­κὴ θε­ω­ρί­α. Δι­α­τεί­νε­ται ὅ­τι σὲ ἕ­να ἀ­νοι­κτὸ σύ­στη­μα, ὅ­πως ἡ λο­γο­τε­χνί­α, εἶ­ναι θε­μι­τὴ ἡ ἀ­τα­ξί­α καὶ τεκ­μη­ρι­ώ­νει ὅ­τι ἡ «ἄ­τα­κτη καὶ ἀ­νή­συ­χη» microficción (μι­κρο­μυ­θο­πλα­σί­α) ἀ­πο­τε­λεῖ τὸ ἐρ­γα­στή­ριο μελ­λον­τι­κῶν λο­γο­τε­χνι­κῶν εἰ­δῶν.

            Ὁ Ary Malaver κι­νεῖ­ται πα­ράλ­λη­λα μὲ τὸν Ette. Συν­δέ­ει τὴ μι­κρο­μυ­θο­πλα­σί­α μὲ τὴ να­νο­τε­χνο­λο­γί­α καὶ προ­τεί­νει δύ­ο προ­σεγ­γί­σεις «να­νο(τε­χνο)φι­λο­λο­γι­κὲς» —μί­α φθί­νου­σα καὶ μιὰ ἀ­νο­δι­κὴ— γιὰ νὰ κα­τα­νο­ή­σου­με τὸ σχη­μα­τι­σμὸ αὐ­τοῦ του εἴ­δους κει­μέ­νων. Ἡ πρώ­τη πλη­σιά­ζει στὸν πυ­ρή­να τοῦ ἐ­λά­χι­στου μέ­σω τῆς μεί­ω­σης ἢ ἀ­φαί­ρε­σης, ἐ­νῶ ἡ δεύ­τε­ρη ἐ­πι­κεν­τρώ­νε­ται στὴ σύν­θε­ση σύν­το­μων ρη­μα­τι­κῶν κα­τα­σκευ­ῶν. Καὶ οἱ δύ­ο προ­ω­θοῦν ἐ­νερ­γὰ τὴ συ­ζή­τη­ση σχε­τι­κὰ μὲ τὴν αὐ­το­δι­ά­θε­σή της.

            Στὸ ἄλ­λο ἄ­κρο τοῦ ἐκ­κρε­μοῦς, βρί­σκε­ται ἡ ὑ­πό­θε­ση τοῦ Lauro Zavala ὅ­τι ἡ μι­κρο­μυ­θο­πλα­σί­α (χρη­σι­μο­ποι­εῖ τὸν ὄ­ρο minificción) εἶ­ναι τὸ νέ­ο λο­γο­τε­χνι­κὸ εἶ­δος ποὺ θὰ χα­ρα­κτη­ρί­σει τὸν 21ο αἰ. Ἡ πα­ρου­σί­α­σή του λαμ­βά­νει ὡς δε­δο­μέ­νη τὴν ἀλ­λα­γὴ πα­ρα­δείγ­μα­τος ποὺ ἔ­χει ἀ­πο­δεί­ξει στὴ γνω­στό­τε­ρη με­λέ­τη του συλ­λο­γῆς, κα­τα­γρα­φῆς καὶ τα­ξι­νό­μη­σης κει­μέ­νων ἀ­πὸ τὴ σύγ­χρο­νη με­ξι­κα­νι­κὴ λο­γο­τε­χνί­α(9), ἂν καὶ ἡ με­θο­δο­λο­γί­α του δι­χά­ζει καὶ ἡ τυ­πο­λο­γί­α του ἀ­πο­τε­λεῖ ἕ­να ἀ­πὸ τὰ ἕ­ξι κύ­ρια ἄ­λυ­τα θε­ω­ρη­τι­κὰ κι ἑρ­μη­νευ­τι­κὰ προ­βλή­μα­τα τῆς μι­κρο­μυ­θο­πλα­σί­ας ποὺ ὁ ἴ­διος ἔ­χει ἀ­να­δεί­ξει. Στὸν τό­μο ποὺ πα­ρου­σι­ά­ζου­με ἐ­δῶ, ἑ­στιά­ζει στὸ στρα­τη­γι­κὸ χῶ­ρο ποὺ κα­τα­λαμ­βά­νει τὸ στοι­χεῖ­ο τοῦ φαν­τα­στι­κοῦ στὴν πλει­ο­ψη­φία τῶν κει­μέ­νων μι­κρο­μυ­θο­πλα­σί­ας ποὺ κα­λύ­πτουν τὸ με­γα­λύ­τε­ρο μέ­ρος τῆς με­ξι­κα­νι­κῆς καὶ ἰ­σπα­νό­φω­νης πα­ρα­γω­γῆς τὰ τε­λευ­ταῖ­α χρό­νια. Ἐ­πι­πλέ­ον, ἀ­να­λύ­ει τοὺς λό­γους γιὰ τοὺς ὁ­ποί­ους θε­ω­ρεῖ ὅ­τι ἡ ἔ­ρευ­να πρέ­πει νὰ στρα­φεῖ καὶ πέ­ρα ἀ­πὸ τὴν ἰ­σπα­νι­κὴ γλώσ­σα, τὴν ἔν­τυ­πη μορ­φὴ καὶ τὴ ρη­μα­τι­κὴ ἔκ­φρα­ση προ­κει­μέ­νου νὰ κα­τα­νο­ή­σου­με τὴ μι­κρο­μυ­θο­πλα­σί­α, το­πο­θέ­τη­ση τὴν ὁ­ποία θε­ω­ροῦ­με κρί­σι­μη προ­κει­μέ­νου νὰ πε­ρι­ο­ρι­στεῖ ὁ σχε­τι­κι­σμὸς καὶ τὰ θε­ω­ρη­τι­κὰ ἀ­δι­έ­ξο­δα.

            Στὴν ἴ­δια πλευ­ρά, τῆς δε­δο­μέ­νης ἀλ­λα­γῆς Πα­ρα­δείγ­μα­τος, το­πο­θε­τοῦν­ται ἡ Adriana Azucena Rodríguez καὶ ὁ Juan Αrmando Epple. Ἡ Rodríguez ὑ­πο­στη­ρί­ζει ὅ­τι τὸ ὑ­περ­φυ­σι­κὸ ἀ­πο­τε­λεῖ δο­μι­κὸ στοι­χεῖ­ο στὴν ἰ­σπα­νο­α­με­ρι­κα­νι­κὴ μι­κρο­μυ­θο­πλα­σί­α καὶ ἀ­να­δει­κνύ­ει τὴν πρω­το­φα­νῆ ἱ­κα­νό­τη­τά της νὰ ὑ­περ­βαί­νει τὰ ὅ­ρια τῆς πραγ­μα­τι­κό­τη­τας, πα­ρὰ τὴν πε­ρι­ο­ρι­σμέ­νη ἔ­κτα­σή της. Ὁ Epple, ἑ­στιά­ζει στὴν ἱ­σπα­νό­φω­νη ἀ­στυ­νο­μι­κὴ μι­κρο­μυ­θο­πλα­σί­α, μὲ βά­ση τὴν τυ­πο­λο­γι­κὴ ἀ­νά­λυ­ση τοῦ ἀ­στυ­νο­μι­κοῦ μυ­θι­στο­ρή­μα­τος τοῦ Tzvetan Todorov, καὶ στὸ κα­τὰ πό­σο ἱ­κα­νο­ποι­εῖ τὴν αὐ­ξα­νό­με­νη προ­τί­μη­ση τῶν ἀ­να­γνω­στῶν στὴν ἀ­στυ­νο­μι­κὴ λο­γο­τε­χνί­α.

            Πα­ράλ­λη­λα κι­νοῦν­ται καὶ οἱ Gonzalo Baptista, Natalia Cadillo Alonso, Óscar Gallegos καὶ Karina Elizabeth Vázquez οἱ ὁ­ποῖ­οι με­λε­τοῦν δι­α­φο­ρε­τι­κὲς πτυ­χὲς τῆς μι­κρο­μυ­θο­πλα­σί­ας μέ­σα ἀ­πὸ τὸν ἐλ­λει­πτι­κὸ λό­γο ἰ­σπα­νο­α­με­ρι­κα­νῶν συγ­γρα­φέ­ων, με­τα­ξύ των ὁ­ποί­ων ξε­χω­ρί­ζουν οἱ José de la Colina, Luisa Josefina Hernández καὶ ὁ Luis Loayza. Ἡ Gloria Ramirez Fermín ἀ­να­λύ­ει τὸ ρό­λο τοῦ ἀ­φη­γη­τῆ καὶ τῆς ἀ­φη­γη­μα­τι­κῆς δο­μῆς τοῦ ἔρ­γου τοῦ Max Aub μὲ τί­τλο Crímenes ejemplares(10) ποὺ θε­ω­ρεῖ­ται ἀ­ρι­στούρ­γη­μα τῆς ἱ­σπα­νό­φω­νης μι­κρο­μυ­θο­πλα­σί­ας.

            Δι­α­φω­τι­στι­κό, καὶ σὲ πα­ρεμ­φε­ρὲς πλαί­σιο ἐ­λέγ­χου ἀλ­λα­γῆς Πα­ρα­δείγ­μα­τος, εἶ­ναι τὸ πα­νό­ρα­μα τῆς εὐ­ρω­πα­ϊ­κῆς μι­κρο­μυ­θο­πλα­σί­ας ποὺ ἐ­πι­χει­ρεῖ νὰ πα­ρου­σιά­σει ἡ Barbara Fraticelli στὴν τέ­ταρ­τη ἑ­νό­τη­τα, ὅ­που χαρ­το­γρα­φοῦν­ται ἔρ­γα, συγ­γρα­φεῖς καὶ ἱ­στο­ρι­κὲς πε­ρί­ο­δοι ἀκ­μῆς καὶ πα­ρακ­μῆς τοῦ εἴ­δους. Δί­νε­ται μιὰ ἐ­ξαι­ρε­τι­κὰ χρή­σι­μη βά­ση δε­δο­μέ­νων σὲ δι­α­χρο­νι­κὴ κλί­μα­κα, μὲ με­ρι­κὴ ἑ­στί­α­ση στὸ ἔρ­γο συγ­γρα­φέ­ων ὅ­πως τοῦ Italo Calvino, τῆς Eliana Elia, τῆς Eugenia Serafini, κ.ἄ. Πιὸ ἐ­ξει­δι­κευ­μέ­νες, χρο­νι­κὰ καὶ γε­ω­γρα­φι­κὰ στο­χευ­μέ­νες, εἶ­ναι οἱ με­λέ­τες τῶν Julio María Fernández Meza, Bruno Silva Rodríguez καὶ Margaret Stefanski. Ὁ πρῶ­τος ἐ­ξε­τά­ζει τὴ δο­μὴ καὶ τὴ λει­τουρ­γί­α τῶν ἀ­φο­ρι­σμῶν τοῦ Γερ­μα­νοῦ φυ­σι­κοῦ Georg Lichtenberg (1742-1799), μὲ χρή­σι­μες συγ­κρί­σεις μὲ πα­ρα­δείγ­μα­τα καὶ ἀ­πὸ τὴν ἀρ­χαί­α ἑλ­λη­νι­κὴ γραμ­μα­τεί­α (π.χ. Ἱπ­πο­κρά­της). Ὁ δεύ­τε­ρος δι­ε­ρευ­νᾶ τὰ ἰ­δι­αί­τε­ρα χα­ρα­κτη­ρι­στι­κὰ τῆς πο­λὺ σύν­το­μης πε­ζο­γρα­φι­κῆς φόρ­μας τοῦ Μον­τερ­νι­σμοῦ στὴν Πορ­το­γα­λί­α, πε­ρί­ο­δος ποὺ ἔ­χει ἰ­δι­αί­τε­ρο ἐ­πι­στη­μο­νι­κὸ ἐν­δι­α­φέ­ρον. Ἡ Stefanski, μᾶς συ­στή­νει τὴν πο­λω­νι­κὴ μι­κρο­μυ­θο­πλα­σί­α ποὺ δὲν ἔ­χει με­λε­τη­θεῖ σὲ βά­θος, πα­ρὰ τὸν ἀ­φη­γη­μα­τι­κὸ πλοῦ­το της, καὶ ἀ­να­λύ­ει τὸ ἔρ­γο δύ­ο Πο­λω­νῶν συγ­γρα­φέ­ων: τοῦ Stanisław Stachura καὶ τοῦ Sławomir Mrożek, πα­ρου­σι­ά­ζον­τας τὴν ποι­η­τι­κή τους ποὺ δι­α­τέ­μνε­ται ἀ­πὸ τὴν ἰ­δέ­α τῆς συν­το­μί­ας.

            Ἡ πέμ­πτη ἑ­νό­τη­τα, μὲ γε­νι­κὸ τί­τλο Σύν­το­μος ἄ­τλαν­τας τῆς μι­κρο­μυ­θο­πλα­σί­ας κι­νεῖ­ται ἐ­πί­σης πα­ράλ­λη­λα μὲ τὴ θέ­ση τοῦ Zavala, ἐ­φό­σον ἐ­ξε­τά­ζον­ται ἐ­θνι­κὲς λο­γο­τε­χνί­ες στὶς ὁ­ποῖ­ες κα­τα­γρά­φον­ται ἀρ­χι­κὰ ἐν­δεί­ξεις ἀλ­λα­γῆς Πα­ρα­δείγ­μα­τος καὶ ἡ πε­ραι­τέ­ρω δι­ε­ρεύ­νη­ση ἴ­σως ἐ­πι­λύ­σει κά­ποι­α ἀ­πὸ τὰ προ­α­να­φερ­θέν­τα με­θο­δο­λο­γι­κὰ καὶ τυ­πο­λο­γι­κὰ προ­βλή­μα­τα καὶ νὰ ἄ­ρει ἑρ­μη­νευ­τι­κὰ ἀ­δι­έ­ξο­δα. Ἀ­πο­τε­λεῖ­ται ἀ­πὸ τὶς με­λέ­τες ἕ­ξι ἐ­ρευ­νη­τρι­ῶν: Ana Sofía Marques Viana Ferreira, M.J. Fievre, Barbara Fraticelli, Dóra Bakucz, Δήμητρα Ἰ. Χριστοδούλου καὶ Kristín Guôrún Jónsdóttir ποὺ πε­ρι­η­γοῦν­ται σὲ ἐ­ρευ­νη­τι­κὰ ἀ­χαρ­το­γρά­φη­τες γε­ω­γρα­φι­κὲς πε­ρι­ο­χὲς ὅ­πως ἡ Πορ­το­γα­λί­α καὶ ἡ Βρα­ζι­λί­α, ἡ Ἀ­ϊ­τὴ καὶ οἱ Γαλ­λι­κὲς Ἀν­τίλ­λες, ἡ Ἰ­τα­λί­α καὶ ἡ Ρου­μα­νί­α, ἡ Οὐγ­γα­ρί­α, ἡ Ἑλ­λά­δα καὶ ἡ Ἰσ­λαν­δί­α, ἀν­τί­στοι­χα, καὶ πα­ρου­σιά­ζουν τὰ ἰ­δι­αί­τε­ρα τυ­πο­λο­γι­κὰ χα­ρα­κτη­ρι­στι­κὰ κά­θε πε­ρί­πτω­σης, ἀν­τι­προ­σω­πευ­τι­κοὺς συγ­γρα­φεῖς καὶ λο­γο­τε­χνι­κὲς ἐ­ξε­λί­ξεις ποὺ φέ­ρουν ση­μά­δια ρή­ξης μὲ τὴν πα­ρα­δο­σια­κὴ λο­γο­τε­χνι­κὴ κρι­τι­κή. Αὐ­τὴ ἡ ἐ­ρε­θι­στι­κὴ πε­ρι­πλά­νη­ση ἀ­πο­πνέ­ει τὴν πιὸ φι­λό­δο­ξη πλευ­ρὰ τοῦ συ­νο­λι­κοῦ ἐγ­χει­ρή­μα­τος τοῦ τό­μου δι­ό­τι ἐν­τεί­νει τὴν ἀ­τα­ξί­α τοῦ δι­ε­θνοῦς δι­α­λό­γου, ἐ­φό­σον συμ­πυ­κνώ­νει σὲ λι­γό­τε­ρο ἀ­πὸ ἑ­κα­τὸ σε­λί­δες μιὰ τε­ρά­στια ἔ­κτα­ση πε­ρι­ε­χο­μέ­νου ποὺ ἀ­φο­ρᾶ στὴ δι­α­χρο­νι­κὴ καὶ συγ­χρο­νι­κὴ ἐ­ξέ­λι­ξη τῆς μι­κρο­μυ­θο­πλα­σί­ας, αὐ­ξά­νον­τας τὴ δυ­να­μι­κὴ τῆς δι­ε­ρεύ­νη­σής της. Ὑ­πόρ­ρη­τα φι­λο­δο­ξεῖ νὰ με­τριά­σει τὸν θε­ω­ρη­τι­κὸ καὶ πο­λι­τι­σμι­κὸ σχε­τι­κι­σμὸ ποὺ εὐ­νο­εῖ­ται ἀ­πὸ τὴν ἕ­ως τώ­ρα θε­ω­ρη­τι­κὴ πο­λυ­φω­νί­α καὶ ἀ­νη­συ­χεῖ ἰ­δι­αί­τε­ρα τὸν Zavala. Ἀ­ξί­ζει νὰ ση­μει­ω­θεῖ ὅ­τι σὲ αὐ­τὸ τὸ τμῆ­μα συγ­κεν­τρώ­νον­ται πολ­λὰ ἀν­τι­προ­σω­πευ­τι­κὰ κεί­με­να τῶν χω­ρῶν αὐ­τῶν με­τα­φρα­σμέ­να γιὰ πρώ­τη φο­ρὰ στὴν ἀγ­γλι­κὴ ἢ ἰ­σπα­νι­κὴ γλώσ­σα.

            Ἂν καὶ εἶ­ναι ἰ­δι­αί­τε­ρα αἰ­σθη­τὴ ἡ ἔλ­λει­ψη το­πο­θέ­τη­σης ἐ­ρευ­νη­τῶν ἀ­πὸ τὴν Ἀ­σί­α καὶ τὴν Ἀ­φρι­κή, ὅ­πως καὶ ἀ­πὸ ἄλ­λες χῶ­ρες μὲ με­γά­λη λο­γο­τε­χνι­κὴ πα­ρά­δο­ση (π.χ. Γαλ­λί­α, Η.Π.Α., Μ. Βρε­τα­νί­α καὶ Ρω­σί­α) τῶν ἡ­πεί­ρων ποὺ ἐκ­προ­σω­ποῦν­ται ἤ­δη στὸν τό­μο (Εὐ­ρώ­πη, Βό­ρεια καὶ Νό­τια Ἀ­με­ρι­κή), τὸ ὅ­λο ἐγ­χεί­ρη­μα τοῦ τό­μου εἶ­ναι κομ­βι­κό: συγ­κεν­τρώ­νει με­γά­λο τμῆ­μα τῶν τε­λευ­ταί­ων ἐ­πι­στη­μο­νι­κῶν ἐ­ξε­λί­ξε­ων, χαρ­το­γρα­φεῖ ἀ­νε­ξε­ρεύ­νη­τα πε­δί­α καὶ θέ­τει νέ­α ζη­τή­μα­τα ἐ­πα­λη­θεύ­ον­τας τὴν ἄ­πο­ψη τῆς πλει­ο­ψη­φί­ας τῶν με­λε­τη­τῶν ὅ­τι ἡ μι­κρο­μυ­θο­πλα­σί­α δὲν ἀ­πο­τε­λεῖ ἐ­φή­με­ρη τά­ση, ἀλ­λὰ τρό­πο σκέ­ψης ποὺ θὰ ἀ­πα­σχο­λεῖ γιὰ και­ρὸ τὴ δι­ε­πι­στη­μο­νι­κὴ ἔ­ρευ­να καὶ πα­ράλ­λη­λα θὰ ἀ­να­νε­ώ­νε­ται ἡ λο­γο­τε­χνί­α καὶ ὅ­λα τὰ κα­θι­ε­ρω­μέ­να εἴ­δη.

            Αὐ­τὸ προ­κύ­πτει καὶ ἀ­πὸ τὴν ἕ­κτη καὶ τε­λευ­ταί­α ἑ­νό­τη­τα τοῦ τό­μου, Τὸ μέλ­λον τῆς μι­κρο­μυ­θο­πλα­σί­ας, ποὺ πε­ρι­λαμ­βά­νει σύν­το­μες πα­ρεμ­βά­σεις τῶν Lauro Zavala, Ana María Shua, Raúl Miranda, David Roas, Raúl Brasca καὶ Ottmar Ette —με­ρι­κὲς ἀ­πὸ αὐ­τὲς δὲν ξε­περ­νοῦν τὴ μί­α σε­λί­δα— ἐν εἴ­δει ἐ­πι­πλέ­ον ζη­τη­μά­των πρὸς πε­ραι­τέ­ρω δι­ε­ρεύ­νη­ση καὶ πο­λυ­πα­ρα­γον­τι­κὴ προ­σέγ­γι­ση.

            Ὅ­λα τα πα­ρα­πά­νω ἐλ­πί­ζου­με νὰ ἐ­πα­νε­ξε­τα­στοῦν στὸ 10ο Δι­ε­θνὲς Συ­νέ­δριο Μι­κρο­μυ­θο­πλα­σί­ας ποὺ θὰ δι­ε­ξα­χθεῖ 21-23 Ἰ­ου­νί­ου 2018 στὸ Πα­νε­πι­στή­μιο τοῦ St. Gallen(11) τῆς Ἐλ­βε­τί­ας μὲ θέ­μα Vivir lo breve: nanofilologia y microformatos en obras de arte (Βι­ώ­νον­τας τὴ συν­το­μί­α: να­νο­φι­λο­λο­γί­α καὶ μι­κρὲς φόρ­μες σὲ ἔρ­γα τέ­χνης).

Μά­ϊος, 2018

Ση­μει­ώ­σεις

            (1) Ὁ τό­μος Minificción y nanofilologia. Latitudes de la hiperbrevedad, ed. Ana Rueda, I­be­ro­a­me­ri­ca­na Vervuert, Madrid, 2017, δὲν κυ­κλο­φο­ρεῖ σὲ ἑλ­λη­νι­κὴ με­τά­φρα­ση. Γιὰ τὴν κρι­τι­κὴ του πα­ρου­σί­α­ση ἐ­δῶ οἱ με­τα­φρά­σεις εἶ­ναι δι­κές μου.

            (2) Προ­τεί­νω τὸν σύν­θε­το ὅ­ρο «μι­κρο­μυ­θο­πλα­σί­α», ὡς πλη­σι­έ­στε­ρο στὸν ἀν­τί­στοι­χο ἀγ­γλι­κὸ καὶ ἰ­σπα­νι­κὸ microfiction–mi­ni­fic­ción, τοὺς ὁ­ποί­ους θε­ω­ρῶ πι­θα­νό­τε­ρους νὰ ἐ­πι­κρα­τή­σουν καὶ ὡς πλη­ρέ­στε­ρο γιὰ τὸν τύ­πο αὐ­τῶν τῶν κει­μέ­νων.

            (3) Ἀ­νά­λο­γα μὲ τὴ βα­ρύ­τη­τα ποὺ δί­νε­ται στὴ γλωσ­σα­να­λυ­τι­κὴ προ­σέγ­γι­ση, στὴ γε­νε­α­λο­γί­α τῆς πο­λὺ σύν­το­μης πε­ζο­γρα­φι­κῆς φόρ­μας, στὴν ὁ­ρο­λο­γί­α, στὴ δη­μι­ουρ­γι­κὴ δι­α­δι­κα­σί­α, στὴν πρόσ­λη­ψη, στὴν πο­λι­τι­σμι­κὴ κρι­τι­κή, στὸ ρό­λο τῶν Νέ­ων Μέ­σων, κ.ἄ.

            (4) Ἡ σχέ­ση αὐ­τὴ ἐ­λέγ­χε­ται μὲ βά­ση τὴν ἑ­στί­α­ση στὸ μυ­θο­πλα­στι­κὸ λό­γο, τὴν πρώ­τη ὕ­λη τοῦ λο­γο­τε­χνι­κοῦ κει­μέ­νου, ἡ ὁ­ποί­α στὴν πε­ρί­πτω­ση ἐ­ξω­τε­ρι­κῆς σχέ­σης μὲ τὴ φι­λο­σο­φί­α ἀ­πο­τε­λεῖ δε­ξα­με­νὴ ἰ­δε­ῶν, θε­μα­τι­κῶν ἐν­νοι­ῶν, χα­ρα­κτή­ρων, πρά­ξε­ων, νο­η­τι­κῶν πει­ρα­μά­των, κ.ἄ., καὶ δι­ευ­κο­λύ­νει πολ­λα­πλῶς τὴ φι­λο­σο­φι­κὴ προ­βλη­μα­τι­κή. Στὴν πε­ρί­πτω­ση ἐ­σω­τε­ρι­κῆς σχέ­σης ὁ μυ­θο­πλα­στι­κὸς λό­γος μπο­ρεῖ νὰ ἀ­πο­τε­λεῖ πη­γὴ ὅ­λων τῶν πα­ρα­πά­νω καὶ νὰ ἐμ­πλου­τί­ζει τὴ φι­λο­σο­φι­κὴ προ­βλη­μα­τι­κή: τὸ λο­γο­τε­χνι­κὸ κεί­με­νο νὰ βα­σί­ζε­ται σὲ κά­ποι­ο συ­στη­μα­τι­κὸ φι­λο­σο­φι­κὸ στο­χα­σμὸ τὸν ὁ­ποῖ­ο ἐν­σω­μα­τώ­νει, ἐν­στερ­νί­ζε­ται ἢ μὲ τὸν ὁ­ποῖ­ο συν­δι­α­λέ­γε­ται κρι­τι­κὰ μα­ζί του. Ἕ­να χα­ρα­κτη­ρι­στι­κὸ πα­ρά­δειγ­μα ποὺ δί­νει ὁ Κούν­τε­ρα εἶ­ναι ἡ «Με­τα­μόρ­φω­ση» τοῦ Κάφ­κα, ἕ­ναν ἀπὸ τοὺς προ­δρό­μους τῆς μι­κρο­μυ­θο­πλα­σί­ας: «συλ­λαμ­βά­νει μί­α δυ­να­τό­τη­τα τῆς ὕ­παρ­ξης (δυ­να­τό­τη­τα τοῦ ἀν­θρώ­που καὶ τοῦ κό­σμου του) καὶ μᾶς κά­νει νὰ βλέ­που­με τί εἴ­μα­στε, γιὰ ποι­ές πρά­ξεις εἴ­μα­στε ἱ­κα­νοί.»

            (5) Με­ρι­κοὶ μό­νο ἀ­πὸ αὐ­τοὺς εἶ­ναι οἱ microrrelato, microcuento, minificción, micronarración, mi­cro­tex­to, prosa breve, narración corto, miniaturas, τοὺς ὁ­ποί­ους δι­α­τη­ρῶ ἀ­με­τά­φρα­στους, δι­ό­τι στό­χος τῆς πα­ρά­θε­σής τους εἶ­ναι νὰ το­νι­στεῖ ἡ ἀ­νάγ­κη εὕ­ρε­σης ἑ­νὸς κοι­νῶς ἀ­πο­δε­κτοῦ ὄ­ρου καὶ κοι­νῆς τυ­πο­λο­γί­ας, πα­ρὰ τὸ γε­γο­νὸς ὅ­τι αὐ­τὴ ἡ πο­λυ­φω­νί­α δι­ευ­ρύ­νει τὸ ἐν­νοι­ο­λο­γι­κὸ πε­δί­ο καὶ ἀρ­κε­τοὶ με­λε­τη­τὲς (ὅ­πως ὁ Ette) τὴν ἀ­ξι­ο­ποι­οῦν πρὸς αὐ­τὴ τὴν κα­τεύ­θυν­ση.

            (6) Suter Martin, Abschalten. Die Business Class macht Ferien. Δὲν ἀ­να­φέ­ρον­ται πε­ραι­τέ­ρω στοι­χεῖ­α. Τὸ βι­βλί­ο κυ­κλο­φο­ρεῖ σὲ ἑλ­λη­νι­κὴ με­τά­φρα­ση μὲ τί­τλο Business Class: ἱ­στο­ρί­ες ἐ­πι­χει­ρη­μα­τι­κῆς τρέ­λας, μτφ. Μαί­ρη Λι­βα­νί­ου, Με­ταίχ­μιο, Ἀ­θή­να, 2003.

            (7) bricolage· ὅ­ρος ποὺ εἰ­σή­γα­γε ὁ Claude Levi -Strauss, γιὰ τὸ καλ­λι­τέ­χνη­μα ἀ­πὸ ὅ,τι ὑ­λι­κὰ ἔ­χει ὁ μά­στο­ρας (bricoleur) στὰ χέ­ρια του. Ὁ G. Genette, χρη­σι­μο­ποι­εῖ τὸν ὅ­ρο με­τα­φο­ρι­κὰ γιὰ τὴ λο­γο­τε­χνι­κὴ κρι­τι­κή. Στὸ Palimpsestes (1982), ὁ­ρί­ζει τὸ bricolage ὡς «τὴν κα­τα­σκευ­ὴ κά­τι και­νού­ριου ἀ­πὸ κά­τι πα­λιὸ» καὶ τὸν χρη­σι­μο­ποι­εῖ ἐ­ναλ­λὰξ μὲ τὸν ὅ­ρο pastiche, ὡς μιὰ ἀ­κό­μα δι­α­κή­ρυ­ξη ὑ­περ-κει­με­νι­κό­τη­τας. modèle rèduit· ὅ­ρος ποὺ χρη­σι­μο­ποι­εῖ ὁ Claude Levi-Strauss στὸ ἐμ­βλη­μα­τι­κὸ ἔρ­γο τοῦ Ἄ­γρια σκέ­ψη (1962): «οἱ γι­α­πω­νέ­ζι­κοι τύ­ποι, οἱ μι­κρο­γρα­φί­ες αὐ­το­κι­νή­των καὶ τὰ κα­ρά­βια στὶς μπο­τί­λι­ες εἶ­ναι αὐ­τὸ ποὺ στὴ γλώσ­σα τῆς μα­στο­ρι­κῆς ὀ­νο­μά­ζε­ται “μον­τέ­λο σὲ μι­κρὴ κλί­μα­κα”», σ. 120 στὸ Ἄ­γρια σκέ­ψη, μτφ. Εὔ­α Καλ­πουρ­τζῆ, Πα­πα­ζή­σης, Ἀ­θή­να, 1977.

            (8) Zavala Lauro, La minificción bajo el microscopio, México: Universidad Nacional Autónoma de México, 2006.

            (9) Zavala Lauro, Seis problemas para la minificción, un género del tercer milenio: Brevedad, Di­ve­rsi­dad, Complicidad, Fractalidad, Fugacidad, Virtualidad, 2010, δι­α­θέ­σι­μο στὸν σύνδεσμο ἐδῶ.

            (10) Aub Max, Πα­ρα­δειγ­μα­τι­κοὶ φό­νοι, μτφ. Ἀ­χιλ­λέ­ας Κυ­ρι­α­κί­δης, Ἄ­γρα, Ἀ­θή­να, 2002.

            (11) Ἡ ἱ­στο­σε­λί­δα τοῦ συ­νε­δρί­ου γιὰ πε­ραι­τέ­ρω πλη­ρο­φο­ρί­ες στὸν σύν­δε­σμο ἐ­δῶ.

Βι­βλι­ο­γρα­φί­α

1.    Ταί­η­λορ Τσαρ­λς, Πο­λυ­πο­λι­τι­σμι­κό­τη­τα, μτφ. Φ. Παι­ο­νί­δης, Πό­λις, Ἀ­θή­να, 2010.

2.    Τζι­ό­βας Δη­μή­τρης, Ἡ πο­λι­τι­σμι­κὴ ποι­η­τι­κὴ τῆς ἑλ­λη­νι­κῆς πε­ζο­γρα­φί­ας. Ἀ­πὸ τὴν ἑρ­μη­νεί­α στὴν ἠ­θι­κή, Πα­νε­πι­στη­μια­κὲς Ἐκ­δό­σεις Κρή­της, Ἡ­ρά­κλει­ο, 2017.