Η ευεργετική επίδραση του αστικού πράσινου στην ψυχολογία των πολιτών

τoυ  Γιάννη Φραγκάκη

Κοινωνικότητα

Οι περιοχές "πλούσιες" σε αστικό πράσινο και με μεγάλους δημόσιους, κοινόχρηστους χώρους είναι προτιμότερες από άλλες πυκνοκατοικημένες περιοχές. Παρόλα αυτά πολλοί πιστεύουν ότι σε περιοχές με κατοίκους που έχουν χαμηλότερα εισοδήματα αυτό δεν παίζει ιδιαίτερο ρόλο, και ότι σε τέτοιες περιοχές μέγιστο ενδιαφέρον που επισκιάζει όλα τα άλλα παίζει η αναζήτηση εργασίας και όχι οι χώροι πρασίνου. Μάλιστα σε αυτές τις περιοχές πιστεύεται ότι δεν πρέπει να υπάρχουν δένδρα για να υπάρχει μεγαλύτερη ορατότητα και επομένως καλύτερη αστυνόμευση, λόγω του υψηλού κινδύνου εγκληματικότητας (που προέρχεται από το χαμηλό εισόδημα και το χαμηλό  βιοτικό  επίπεδο).

Η  αστυνομία υποστηρίζει, χωρίς όμως να έχει συγκεντρωμένα στοιχεία, ότι τα δένδρα κάνουν τους πολίτες να νιώθουν πιο ανασφαλείς και ότι η αίσθηση του φόβου προκύπτει από την έλλειψη ορατότητας. Σύμφωνα όμως με έρευνες που έχουν διεξαχθεί η θεωρία αυτή έχει καταρριφθεί.

Η επίδραση του αστικού πράσινου είναι ευεργετική τόσο για τους ενήλικες, όσο και για τους ανήλικους. Οι ενηλικιωμένοι κάτοικοι, περιοχών με πολύ αστικό πράσινο, περνούν περισσότερες ώρες έξω από το σπίτι τους σε σχέση με αυτούς που ζουν σε περιοχές με λίγο πράσινο. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα στις περιοχές αυτές να είναι μεγαλύτερη η σύσφιξη των σχέσεων,

αφού οι κάτοικοι επιδίδονται σε διάφορες συναναστροφές (παίζουν χαρτιά, συζητάνε, φτιάχνουν ένα χαλασμένο αυτοκίνητο μαζί κ.ά.). Με αυτό τον τρόπο οι δεσμοί μεταξύ των κατοίκων γίνονται πιο ισχυροί, υπάρχει μεγαλύτερη αλληλεγγύη και ενδυναμώνεται η τοπική κοινωνία. Αξίζει να αναφερθεί ότι οι κοινωνικοί δεσμοί μέσα σε πόλεις, όσο αστικό πράσινο και αν υπάρχει, είναι πολύ λιγότεροι από ότι στα χωριά.

Για τα παιδιά η διαφοροποίηση μεταξύ περιοχών με αστικό πράσινο και μη, είναι ακόμα μεγαλύτερες. Τα παιδιά που ζουν σε περιοχές με πολύ πράσινο, παιρνούν περισσότερες ώρες έξω από το σπίτι, κάνουν περισσότερες φιλίες, ενώ οι γονείς ανησυχούν λιγότερο για αυτά. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα την πιο υγιεινή ανατροφή ενός παιδιού και παράλληλα βοηθάει στο να μεγαλώνουν τα παιδιά έχοντας μεγαλύτερη κοινωνικότητα, από άλλα που μεγαλώνουν σε περιοχές με λιγότερο πράσινο.

Έγκληματικότητα

Σύμφωνα με τη θεωρία του «υποστηρίξιμου χώρου» (defensible space, DS) οι φυσικές μορφές σε δημόσιους χώρους μιας κατοικήσιμης περιοχής παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο στην ενδυνάμωση της κοινωνίας και τη μείωση της εγκληματικότητας. Η θεωρία αυτή υποστηρίζει, εκτός των άλλων, ότι η αρχιτεκτονική των κτιρίων, οι ελεύθεροι, δημόσιοι και κοινόχρηστοι χώροι, οι κατοικήσιμοι χώροι επηρεάζουν ουσιαστικά στην πραγματική και ουσιαστική, και όχι στην τυπική, επικοινωνία μεταξύ των πολιτών. Το γεγονός αυτό είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με την ενδυνάμωση της κοινωνίας, την κοινωνική συνοχή και τη μείωση του εγκλήματος. Αν η θεωρία του «υποστηρίξιμου χώρου» είναι σωστή, τότε ένας σωστά διαμορφωμένος δημόσιος χώρος, θα συμβάλλει πραγματικά στην ενδυνάμωση της κοινωνίας και τη μείωση της εγκληματικότητας. Από την άλλη η μεγάλη πυκνότητα δένδρων και θάμνων σε μια περιοχή μπορεί να αύξηση την αίσθηση ανασφάλειας των κατοίκων, λόγω έλλειψης ορατότητας και φωτισμού. Αυτό μάλλον όμως δεν ισχύει σε μεγάλο βαθμό για δυο λόγους: α) οι κάτοικοι περνούν περισσότερες ώρες έξω από τα διαμερίσματά τους με αποτέλεσμα να έχουν καλύτερη εποπτεία της περιοχής τους, και β) στη μεγαλύτερη κοινωνική συνοχή (αλληλεγγύη) που υπάρχει.

Οικονομική ανάπτυξη και σταθερότητα

Βασικό στοιχείο της διατήρησης της κοινωνικής συνοχής και κοινωνικής ανάπτυξης, είναι η οικονομική ανάπτυξη. Σύμφωνα με πληθώρα εργασιών το αστικό πράσινο επιδρά ευεργετικά σε πλήθος οικονομικών δραστηριοτήτων και σε πολλά οικονομικά επίπεδα. Το αστικό πράσινο αυξάνει την αποδοτικότητα των εργαζομένων. Μάλιστα η αύξηση της αποδοτικότητας είναι μεγαλύτερη σε εργασίες γραφείου. Αυτό ευνοεί την οικονομική ανάπτυξη περιοχών με αστικό πράσινο, αφού βελτιώνονται οι εργασιακές συνθήκες και αυξάνεται η παραγωγικότητα.

Η οικονομική αξία της περιουσίας αυξάνεται με την αύξηση του πρασίνου. Μάλιστα έχει βρεθεί ότι περιοχές πλούσιες σε πράσινο, είναι ιδιαίτερα προσελκυστηκές σε επιχειρήσεις. Αυτό οδηγεί σε αύξηση των επενδύσεων σε περιοχές, πλούσιες σε αστικό πράσινο. Μάλιστα έχει βρεθεί ότι η καταναλωτικότητα αυξάνεται όσο αυξάνεται και το αστικό πράσινο, αφού οι καταναλωτές παραμένουν περισσότερες ώρες στα καταστήματα.

Ταξικές διακρίσεις

Η οικονομική αξία της περιουσίας αυξάνεται με την αύξηση του πρασίνου. Ίσως είναι αυτός και ο λόγος που σε περιοχές πλούσιες σε αστικό πράσινο συγκεντρώνονται πολίτες με υψηλό οικονομικό εισόδημα, και με υψηλή κοινωνική θέση. Αυτό οδηγεί στην ταξική διάκριση μέσα στην ίδια την πόλη. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι περιοχές μέσα στις μεγαλύτερες πόλεις της Ελλάδας (π.χ. Εκάλη στην Αθήνα, Πανόραμα στη Θεσσαλονίκη), όπου συγκεντρώνονται ο μεγαλύτερος αριθμός κατοίκων με υψηλό εισόδημα.

Στις πυκνοκατοικημένες περιοχές, όπου το αστικό πράσινο είναι λιγοστό, συγκεντρώνονται κοινωνικές τάξεις χαμηλού εισοδήματος. Αυτή η διαφοροποίηση ισχύει και μεταξύ πόλεων. Πολλές φορές υπάρχει κατηγοριοποίηση πόλεων ανάλογα με την ύπαρξη ή όχι αστικού πρασίνου. Είναι χαρακτηριστικό ότι κατά τη διάρκεια του ψυχρού πολέμου, οι κυριότεροι αντίπαλοι είχαν πόλεις με ιδιαίτερα μεγάλο ποσοστό αστικού πρασίνου.

Ψυχική υγεία

Το πράσινο έχει πολλές επιδράσεις πάνω στην ψυχική υγεία των ανθρώπων. Συμβάλλει πολυποίκιλα: ως διακοσμητικό στοιχείο δημιουργεί ωραίες παραστάσεις, δημιουργεί αρώματα και χρώματα. Τα παραπάνω επιδρούν σημαντικά στην ψυχική υγεία των κατοίκων μιας πόλης. Φαίνεται ότι η βία και η εγκληματικότητα σε περιοχές με αστικό πράσινο είναι περιορισμένη σε μεγάλο βαθμό. Η ηρεμία που δημιουργεί το πράσινο δεν έχει επιπτώσεις μόνο στους ενήλικους, αλλά και στους ανήλικους. Χαρακτηριστικό είναι ότι η βία σε σχολεία που έχουν πολύ πράσινο είναι μικρότερη.

Ευεργετική είναι η επίδραση και στους εργασιακούς χώρους καθώς είναι πολύ σημαντικό στοιχείο για τη βελτίωση των εργασιακών συνθηκών και ταυτόχρονα τη διάθεση των εργαζομένων. Οι εργαζόμενοι έχουν μεγαλύτερη απόδοση σε περιοχές με αστικό πράσινο που πιθανών οφείλεται στους παρακάτω παράγοντες: 1) βρίσκουν τη δουλεία τους περισσότερο προκλητική, 2) είναι περισσότερο υπομονετικοί, 3) είναι πιο ενθουσιασμένοι με τη δουλειά τους, 4) έχουν μεγαλύτερη ικανοποίηση από την πορεία της ζωής τους και 5) θεωρούν ότι είναι σε καλύτερη κατάσταση υγείας. Αλλά αυτό οφείλεται σε διάφορους παράγοντες, όπως: 1) τα δένδρα και η υπόλοιπη βλάστηση επιδράει σημαντικά στην μείωση των θορύβων, μέχρι και 7 db για κάθε 33 μέτρα δάσους, 2) η παρουσία των δένδρων επιδράει με την απορρόφηση του CO2  (που προκαλεί ισχυρό πονοκέφαλο) και ταυτόχρονα με τη μείωση της σκόνης και άλλων ρύπων, 3) Το αστικό περιβάλλον επιδράει θετικά στην άμβλυνση των ακραίων θερμοκρασιών.

Πηγές – Άρθρα – Πληροφορίες 

Anderson, L.M., and H. K. Cordell. 1988. Residential Property Values Improved By Landscaping With Trees. Southern Journal of Applied Forestry 9: 162-166.

Coley, R.L., F.E. Kuo, and W.C. Sullivan. 1997. Where Does Community Grow? The Social Context Created by Nature in Urban Public Housing. Environment and Behavior 294:468–492.

Crompton, J. L. 2001. Parks and Economic Development. Chicago, IL: American Planning Association.

Dwyer, J.F., E.G. McPherson, H.W. Schroeder, and R.A. Rowntree. 1992. Assessing the Benefits and Costs of the Urban Forest. Journal of Arboriculture 185:227–234.

Faber Taylor, A., A. Wiley, F.E. Kuo, and W.C. Sullivan. 1998. Growing Up in the Inner City: Green Spaces as Places to Grow. Environment and Behavior 301:3–27.

Foster, C., and M. Hillsdon. 2004. Changing the Environment to Promote Health-Enhancing Physical Activity. Journal of Sports Sciences 22(8):755-769.

Frumkin H. 2003. Healthy Places: Exploring the Evidence. American Journal of Public Health 93(9):1451-1456.

Humpel, N., A. L. Marshall, E. Leslie, A. Bauman, and N. Owen. 2004. Changes in Neighborhood Walking Are Related To Changes in Perceptions of Environmental Attributes. Annals Of Behavioral Medicine 27(1):60-67.

Kaplan, R. 2001. The Nature of the View From Home-Psychological Benefits. Environment and Behavior 33(4):507-542.

Kaplan, R., and S. Kaplan. 1989. The Experience of Nature: A Psychological Perspective. Cambridge: Cambridge University Press.

Kuo, F.E., W.C. Sullivan, R.L. Coley, and L. Brunson. 1998. Fertile Ground for Community: Inner-City Neighborhood Common Spaces. American Journal of Community Psychology 266:823–851.

Kuo, F. E., M. Bacaicoa and W. C. Sullivan. 1998. Transforming Inner-City Landscapes: Trees, Sense of Safety, and Preference. Environment and Behavior 30(1):28-59.

Kuo, F. E., and W. C. Sullivan. 2001. Environment and Crime in the Inner City: Does Vegetation Reduce Crime? Environment and Behavior 33(3):343-365.

Kuo, F. E., and W. C. Sullivan. 2001. Aggression and Violence in the Inner City: Effects of Environment via Mental Fatigue Environment and Behavior 33(4):543 - 571.

Kuo, F. E. 2003. The Role of Arboriculture in a Healthy Social Ecology. Journal of Arboriculture 29(3):148-155.

Kuo, FE and Sullivan, WC, 2001(a). Environment and Crime in the Inner City. Does Vegetation Reduce Crime [in] Environment and Behavior 33(3), pp 343 - 367

Kuo, FE and Sullivan, WC, 2001(b). Aggression and Violence in the Inner City - Effects of Environment via Mental Fatigue, [in] Environment and Behavior 33(4), pp 543 - 571

Kuo, FE, 2003. The role of Arboriculture in a Healthy Social Ecology [in] Journal of Arboriculture 29(3), pp148 - 155

Laverne, R. J., and K. Winson-Geideman. 2003. The Influence of Trees and Landscaping on Rental Rates at Office Buildings. Journal of Arboriculture 29(5):281-290.

Milligan, C., A. Gatrell, and A. Bingley. 2004. Cultivating Health: Therapeutic Landscapes and Older People in Northern England. Social Science & Medicine 58(9):1781-1793.

Pretty, J., J. Peacock, M. Sellens, and M. Griffin. 2005. The Mental and Physical Health Outcomes of Green Exercise. International Journal of Environmental Health Research 15(5):319-337.

Sullivan, W.C., F. E. Kuo, and S. F. DePooter. 2004. The Fruit of Urban Nature: Vital Neighborhood Spaces. Environment and Behavior 36(5):678 - 700.

Wolf, K. L. 2003. Freeway Roadside Management: The Urban Forest Beyond The White Line. Special Issue on Social Aspects of Urban Forestry. Journal of Arboriculture, 29, 3, 127-136.

Ulrich, R. S. 1986. Human Responses to Vegetation and Landscapes. Landscape and Urban Planning 13:29-44.

Wells, N. M. 2000. At Home with Nature: Effects of "Greenness" on Children's Cognitive Functioning. Environment and Behavior 32(6):775-795.

Westphal, L. M. 2003. Urban Greening and Social Benefits: A Study of Empowerment Outcomes. Journal of Arboriculture 29(3):137-147.

Wolf, K, 1998(a). Trees in Business Districts - Positive Effects on Consumer Behaviour, University of Washington College of Forest Resources, Factsheet #30.

Wolf, K, 1998(b). Trees in Business Districts - Comparing Values of Consumers and Business, University of Washington College of Forest Resources, Factsheet #31.

Wolf, K, 1998(c) Urban Forest Values: Economic Benefits of Trees in Cities, University of Washington College of Forest Resources, Factsheet #29.

Wolf, K, 1998(d). Urban Nature Benefits: Psycho-Social Dimensions of People and Plants, University of Washington College of Forest Resources, Factsheet #1.

Wolf, K, 1999. Grow for the Gold, [in] TreeLink 14, Washington State Department of Natural Resources

Wolf, K, 2000. Community Image - Roadside Settings and Public Perceptions, University of Washington College of Forest Resources, Factsheet #32. 

Wolf, K, 2003. Public Response to the Urban Forest in Inner-City Business Districts, [in] Journal of Arboriculture 29(3) pp 117 - 126

Wolf, K. L. 2004. Economics and Public Value of Urban Forests. Urban Agriculture Magazine, Special Issue on Urban and Periurban Forestry 13: 31-33.

Wolf, K. L. 2005. Business District Streetscapes, Trees And Consumer Response. Journal of Forestry 103(8):396-400.

Ulrich, R. S. 1984. View Through a Window May Influence Recovery From Surgery. Science 224(27):420-421.

Ulrich, R. S. 1986. Human Responses to Vegetation and Landscapes. Landscape and Urban Planning 13:29-44.