Όταν η τέχνη ανακυκλώνει

Του Γιάννη Σχίζα

ΑΥΓΗ 4.11.2017

Στο όρος Έβερεστ των Ιμαλαϊων, τα κάθε είδους  ορειβατικά απόβλητα   έχουν μεγάλο χρόνο ζωής, λόγω του μικρού  βαθμού αποδόμησης  σε συνθήκες   χαμηλών θερμοκρασιών . Τα τεκμήρια των περασμένων  ορειβατικών εξορμήσεων   μετά το 1953, ήταν πολλά και δημιουργούσαν ένα αίσθημα απομάγευσης του χώρου .  

Και όμως, το 2012, πεταμένοι κύλινδροι φαρμακευτικού οξυγόνου, σχοινιά, τέντες, γυαλιά, πλαστικά, άδειοι τενεκέδες, άδεια κουτιά μπύρας, ακόμη και τα απομεινάρια ενός ελικοπτέρου -όλα αυτά χρονολογούμενα από τη δεκαετία του ΄70- συζεύχθηκαν  σε έργα τέχνης, για  να υπογραμμισθεί  το πρόβλημα της ρύπανσης στις πλαγιές του Έβερεστ.

Νεπαλέζοι  καλλιτέχνες χρησιμοποίησαν τόνους από περιττά υλικά  για να δημιουργήσουν μία έκθεση  75 έργων  και να συμμετάσχουν στο καλλιτεχνικό πρόγραμμα Everest 8848 Art Project. Δεκαπέντε από αυτούς  πέρασαν ένα μήνα  στα εργαστήριά τους προετοιμάζοντας  το γεγονός που εγκαινιάστηκε σε  ξενοδοχείο του Κατμαντού  και μεταφέρθηκε  στη συνέχεια  στο τουριστικό θέρετρο Ποχάρα. (Blogspot.oikologein 26.11.2012)

Η τέχνη ανακυκλώνει, ανασυνθέτει θραύσματα από την παραγωγή και την κατανάλωση,  εκπέμπει μηνύματα οικολογικά, όμως ταυτόχρονα μας κάνει να σκεπτόμαστε εποχές ιδεολογικών αγκυλώσεων και  αμεριμνησίας, «νεωτεριστικών» εμμονών  που κατέστρεψαν θησαυρούς .Με αφορμή τις εκδηλώσεις στο Πάρκο Ελευθερίας για τη «Ρωσσική Πρωτοπορία»,δεν θα ήταν άτοπο να σκεφθούμε έναν άνθρωπο που διέσωσε  μεγάλο μέρος της εικαστικής παραγωγής μετά την κυριαρχία του Σταλινισμού: Ήταν ο Γεώργιος Κωστάκης, εθελοντής υπερασπιστής της δημιουργίας  που είχε καταχωνιαστεί σε αποθήκες και προσωπικές συλλογές….

Στην Ελλάδα η λεγόμενη περίοδος της αντιπαροχής προκάλεσε  καταστροφές σημαντικών αρχιτεκτονικών μορφών και λειτουργικών στοιχείων του χώρου. Το φιλμ «Για πέντε διαμερίσματα και ένα μαγαζί»(Σκηνοθεσία Σκοπετέας, σενάριο Φιλιππίδης) έδωσε κάποιες νύξεις για το εκσυγχρονιστικό αμόκ που διακατείχε μια «ανερχόμενη» κοινωνία, αποφασισμένη όπως-όπως να εξορκίσει το παρελθόν της.

Σε όλο αυτό τον ορυμαγδό, όπου η ελληνική κατανάλωση οπλισμένου σκυροδέματος έπιανε ρεκόρ επιδόσεις, υπήρχαν άνθρωποι που διατηρούσαν  κριτική  ματιά σε παρελθόντα και υπό διαμόρφωση στοιχεία. Ένας από αυτούς ήταν ο συλλέκτης  Ζήβας, που διέσωσε σωρεία στοιχείων αρχιτεκτονικής κληρονομιάς για πιθανές μελλοντικές χρήσεις  .

Οι κληρονόμοι του  αξιοποίησαν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο αυτά τα «σπαράγματα» :  Ο Νίκος Ζήβας, με αρχιτεκτονικές σπουδές και  παράδοση στους καλλιτεχνικούς χώρους, δημιούργησε ένα αψεγάδιαστο  χώρο καλλιτεχνικής έκφρασης (το Zivasart gallery) που απέχει «έτη φωτός» από τις γκαλερύ του αθηναϊκού κέντρου.

Σήμερα μια νέα έκθεση στον Παράδεισο του Αμαρουσίου (4.11-4.12) εκπέμπει αυτό το πνεύμα : Πνεύμα  κριτικής προσέγγισης της κλασικής αθηναϊκής  αρχιτεκτονικής , που κρίθηκε κατεδαφίσιμη χωρίς να συνεκτιμηθούν οι θησαυροί της…