Των Πέδρο Μπάδενας και Εουσέμπι Αγιένσα**
.......... Το Ινστιτούτο έχει χάσει εντελώς την πνευματική αυτονομία του καταλήγοντας να είναι άθυρμα στα χέρια πρεσβευτών και προξένων, στους οποίους οι πολιτικές αρχές δεν αφήνουν το παραμικρό περιθώριο κίνησης.... σε διάφορες έδρες του Ινστιτούτου Θερβάντες ανά την υφήλιο, έχουν καταγραφεί σκανδαλώδη επεισόδια λογοκρισίας ........
Οποιονδήποτε λάτρη της ισπανικής γλώσσας και του ισπανόφωνου πολιτισμού στην Ελλάδα, η είδηση της μετακόμισης του Ινστιτούτου Θερβάντες στο παλαιό του κτήριο στην οδό Σκουφά δεν μπορεί να τον αφήσει αδιάφορο. Μετά από επτά χρόνια στην οδό Μητροπόλεως, στην καρδιά της Αθήνας, πολύ κοντά στην πλατεία Συντάγματος, σε ένα υπερσύγχρονο κτήριο, ένα αρχιτεκτονικό landmark που είχε γίνει σημείο αναφοράς των πολιτισμικών δεσμών μεταξύ Ελλάδας και Ισπανίας, αυτός ο οργανισμός του υπουργείου Εξωτερικών της Ισπανίας -παρόμοιος με το British Council, το Goethe Institute ή το Institut Français- ανακρούει πρύμναν για να επανακάμψει σε ένα κτήριο στο οποίο τα έργα αποκατάστασης ξαναέδωσαν «όλη την αίγλη του αθηναϊκού νεοκλασικού», όπως λέει η δημόσια ανακοίνωση που στάλθηκε πρόσφατα στους συνεργάτες και φοιτητές του Ινστιτούτου.
Επειδή, όμως, οι μισές αλήθειες είναι πολλές φορές χειρότερες από τα ίδια τα ψέματα, οι δύο υπογράφοντες, οι οποίοι διευθύναμε το Ινστιτούτο Θερβάντες της Αθήνας από το 2004 έως το 2012, αισθανόμαστε την ανάγκη να φωτίσουμε τους αληθινούς λόγους της μετακόμισης αυτής και τις προβλέψιμες (και πολύ αρνητικές) συνέπειές της όσον αφορά τη διάδοση της ισπανικής γλώσσας και του ισπανόφωνου πολιτισμού στην Ελλάδα τα επόμενα χρόνια.
Ας αρχίσουμε συμπληρώνοντας τις πληροφορίες που συνειδητά αποσιωπά η προαναφερθείσα ανακοίνωση: τίποτα δεν μας λέει για τις αίθουσες διδασκαλίας, που από δεκατέσσερις στο κτήριο της οδού Μητροπόλεως -γνωρίζοντας τις δυνατότητες του κτηρίου της οδού Σκουφά- θα μειωθούν τουλάχιστον κατά το ήμισυ (πρόκειται βασικά για δωμάτια και σαλόνια ενός αρχοντικού σπιτιού, ελάχιστα λειτουργικά ως χώροι διδασκαλίας), ούτε για το αμφιθέατρο και την αίθουσα εκθέσεων, που απλώς τώρα πια δεν μπορούν να υφίστανται. Τίποτα, λοιπόν, δεν θα διακρίνει το Ινστιτούτο Θερβάντες από ένα συνηθισμένο συνοικιακό φροντιστήριο ξένων γλωσσών. Επιπλέον, θα πρέπει να συρρικνωθεί σημαντικά και η βιβλιοθήκη του, η πλουσιότερη στην Ελλάδα ισπανόφωνης βιβλιογραφίας, η οποία θα πρέπει πια να στριμωχτεί στο υπόγειο του κτηρίου της οδού Σκουφά. Βέβαια, όποιος έχει παρακολουθήσει την πορεία του Ινστιτούτου Θερβάντες στην Ελλάδα τα τέσσερα τελευταία χρόνια θα καταλάβει τους λόγους αυτής της αλλαγής: οι φοιτητές του Ινστιτούτου, καθώς και αυτοί που, σε διάφορες πόλεις της Ελλάδας, δίνουν εξετάσεις για να αποκτήσουν τον επίσημο τίτλο επάρκειας των ισπανικών (το DELΕ) έχουν μειωθεί πάνω από 50 %, ενώ, σε ό,τι αφορά τις εκθέσεις, ο Dalí και ο Miró έχουν δώσει τη θέση τους σε ζωγράφους για τους οποίους με δυσκολία βρίσκει κανείς κάποια πληροφορία στο Διαδίκτυο.
Πώς εξηγείται, όμως, αυτή η πτώση στις δραστηριότητες του Ινστιτούτου, σε όλα τα επίπεδα και πεδία, η οποία είναι τόσο εντυπωσιακή, ώστε να δίνει σε πολλούς την εντύπωση πως το ίδρυμα αυτό τα έχει μαζέψει και έχει αποχωρήσει οριστικά από την Ελλἀδα;
Κατ' αρχήν, το Ινστιτούτο Θερβάντες -ο οικονομικός προϋπολογισμός του οποίου με τη κυβέρνηση Ραχόι περιορίστηκε σημαντικά- έχει πάψει να είναι ένας πολιτιστικός οργανισμός (όπως ήταν πάντα, ανεξάρτητα από μόδες και κυβερνήσεις), για να μετατραπεί σε ένα πολιτικό (διάβαζε κομματικό) εργαλείο στην υπηρεσία της πιο μαύρης και θρησκόληπτης Ισπανίας. Όσο πιο πολύ πνίγεται η χώρα μας στα σκάνδαλα (οικονομικά και πολιτικά, κυρίως) τόσο πιο ασφυκτικός γίνεται ο έλεγχος στους εκπροσώπους της στο εξωτερικό (η ισπανική πρεσβεία είναι άλλο ενδεικτικό παράδειγμα). Το Ινστιτούτο έχει χάσει εντελώς την πνευματική αυτονομία του καταλήγοντας να είναι άθυρμα στα χέρια πρεσβευτών και προξένων, στους οποίους οι πολιτικές αρχές δεν αφήνουν το παραμικρό περιθώριο κίνησης. Είναι ντροπή για όλους μας το γεγονός ότι, σε διάφορες έδρες του Ινστιτούτου Θερβάντες ανά την υφήλιο, έχουν καταγραφεί σκανδαλώδη επεισόδια λογοκρισίας που θυμίζουν περασμένες εποχές αλήστου μνήμης. Έτσι, στο Ινστιτούτο Θερβάντες της Ουτρέχτης απαγορεύτηκε την τελευταία στιγμή η προγραμματισμένη παρουσίαση του μυθιστορήματος "Victus" του Καταλανού συγγραφέα Albert Sánchez Piñol, μόνο και μόνο επειδή αφηγείται από μια διαφορετική (δήθεν καταλανική) σκοπιά ένα ιστορικό γεγονός (την πολιορκία της Βαρκελώνης, στις αρχές του 18ου αιώνα, στον λεγόμενο πόλεμο διαδοχής που έφερε στον θρόνο της Ισπανίας τον Οίκο των Βουρβόνων), ενώ στην έδρα του Ινστιτούτου στις Βρυξέλλες υποδέχονταν με όλες τις τιμές τον δικτάτορα Τεοδόρο Ομπιάνγκ, πρόεδρο της Δημοκρατίας της Ισημερινής Γουινέας, ο οποίος μίλησε (σύμφωνα με την επίσημη εκδοχή του Ινστιτούτου) για τα ισπανικά στην Αφρική. Και, σε ακραίες περιπτώσεις, η κεντρική διοίκηση του Ινστιτούτου στη Μαδρίτη δεν δίστασε να διώξει ακόμη και δικαστικά διευθυντές που δεν ακολουθούσαν την επιβεβλημένη άνωθεν γραμμή, κατηγορώντας τους για παράνομες πράξεις που δεν είχαν διαπράξει. Όλο και κάτι θα ξέρει σχετικά με το θέμα αυτό ο τωρινός διευθυντής του Ινστιτούτου Θερβάντες στην Αθήνα.
Και, φυσικά, το προφίλ του διευθυντή έχει επίσης αλλάξει. Φαίνεται πως δεν χρειάζονται πια διευθυντές και διευθύντριες που να ξέρουν καλά τη γλώσσα και τον πολιτισμό των χωρών όπου υπηρετούν (ελληνιστές στην περίπτωση της Ελλάδας), αλλά πιστοί κομματικοί οπαδοί και φίλοι που να φέρουν εις πέρας, χωρίς πολλή μουρμούρα, τις διαταγές που δέχονται. Και πάλι η περίπτωση του Ινστιτούτου μας στην Αθήνα είναι παραδειγματική. Οι συνέπειες αυτής της πολιτικής στο πολιτιστικό πεδίο είναι καταστροφικές: στις δραστηριότητές του δεν έχουν πια θέση οι διάλογοι πολιτισμού, που στο παρελθόν αποτελούσαν τον βασικό άξονα της πολιτισμικής μας πολιτικής, όπως τα συνέδρια Ισπανών και Ελλήνων ερευνητών για τους δύο εμφύλιους πολέμους μας στα μέσα του περασμένου αιώνα, τα στρογγυλά τραπέζια ερευνητών των θετικών επιστημόνων και μεταφραστών από τις δύο χώρες, συναυλίες με μελοποιημένα ποιήματα Ελλήνων ποιητών (όπως ο Καβάφης) σε κάποια από τις επίσημες γλώσσες της Ισπανίας, διαλέξεις από Έλληνες ερευνητές για την Καταλανοκρατία στην Ελλάδα τον 14ο αιώνα ή εκθέσεις για το Εμπόριον, τη μοναδική αρχαία ελληνική αποικία στην Ισπανία. Τη θέση τους έχουν καταλάβει πιο ελαφρές, φολκλορικές και εύπεπτες μορφές του ισπανικού πολιτισμού. Τι εννοούμε ακριβώς με αυτό; Ότι, παρά την έλλειψη χρημάτων, ένας καλός διευθυντής ο οποίος θα γνώριζε -ή θα είχε τη διάθεση να γνωρίσει- τη χώρα στην οποία έχει σταλεί, θα μπορούσε να κρατήσει κάπως το επίπεδο και το κύρος του Ινστιτούτου. Ναι, τα πράγματα θα μπορούσαν να είναι κάπως αλλιώς.
Έπειτα από το συγκεκριμένο αποτέλεσμα των γενικών εκλογών της 26ης Ιουνίου, δεν φαίνονται πιθανές οι αλλαγές που θα βοηθούσαν να ξεπεραστεί, τουλάχιστον εν μέρει, η λυπηρή κατάσταση του Ινστιτούτου Θερβάντες της Αθήνας. Προς στιγμήν, φαίνεται να επιβεβαιώνεται η φράση του Μαρξ, σύμφωνα με την οποία η ιστορία επαναλαμβάνεται, κατ' αρχάς ως τραγωδία και μετά ως φάρσα. Το Ινστιτούτο Θερβάντες της Αθήνας θα παραμείνει βυθισμένο για πολύ ακόμα μέσα στη λάσπη της φάρσας.
ΠΗΓΗ : ΑΥΓΗ 27.7.16
* Οι Πέδρο Μπάδενας και Εουσέμπι Αγιένσα είναι ελληνιστές και πρώην διευθυντές του Ινστιτούτου Θερβάντες της Αθήνας (2004 - 2012).
.......... Το Ινστιτούτο έχει χάσει εντελώς την πνευματική αυτονομία του καταλήγοντας να είναι άθυρμα στα χέρια πρεσβευτών και προξένων, στους οποίους οι πολιτικές αρχές δεν αφήνουν το παραμικρό περιθώριο κίνησης.... σε διάφορες έδρες του Ινστιτούτου Θερβάντες ανά την υφήλιο, έχουν καταγραφεί σκανδαλώδη επεισόδια λογοκρισίας ........
Οποιονδήποτε λάτρη της ισπανικής γλώσσας και του ισπανόφωνου πολιτισμού στην Ελλάδα, η είδηση της μετακόμισης του Ινστιτούτου Θερβάντες στο παλαιό του κτήριο στην οδό Σκουφά δεν μπορεί να τον αφήσει αδιάφορο. Μετά από επτά χρόνια στην οδό Μητροπόλεως, στην καρδιά της Αθήνας, πολύ κοντά στην πλατεία Συντάγματος, σε ένα υπερσύγχρονο κτήριο, ένα αρχιτεκτονικό landmark που είχε γίνει σημείο αναφοράς των πολιτισμικών δεσμών μεταξύ Ελλάδας και Ισπανίας, αυτός ο οργανισμός του υπουργείου Εξωτερικών της Ισπανίας -παρόμοιος με το British Council, το Goethe Institute ή το Institut Français- ανακρούει πρύμναν για να επανακάμψει σε ένα κτήριο στο οποίο τα έργα αποκατάστασης ξαναέδωσαν «όλη την αίγλη του αθηναϊκού νεοκλασικού», όπως λέει η δημόσια ανακοίνωση που στάλθηκε πρόσφατα στους συνεργάτες και φοιτητές του Ινστιτούτου.
Επειδή, όμως, οι μισές αλήθειες είναι πολλές φορές χειρότερες από τα ίδια τα ψέματα, οι δύο υπογράφοντες, οι οποίοι διευθύναμε το Ινστιτούτο Θερβάντες της Αθήνας από το 2004 έως το 2012, αισθανόμαστε την ανάγκη να φωτίσουμε τους αληθινούς λόγους της μετακόμισης αυτής και τις προβλέψιμες (και πολύ αρνητικές) συνέπειές της όσον αφορά τη διάδοση της ισπανικής γλώσσας και του ισπανόφωνου πολιτισμού στην Ελλάδα τα επόμενα χρόνια.
Ας αρχίσουμε συμπληρώνοντας τις πληροφορίες που συνειδητά αποσιωπά η προαναφερθείσα ανακοίνωση: τίποτα δεν μας λέει για τις αίθουσες διδασκαλίας, που από δεκατέσσερις στο κτήριο της οδού Μητροπόλεως -γνωρίζοντας τις δυνατότητες του κτηρίου της οδού Σκουφά- θα μειωθούν τουλάχιστον κατά το ήμισυ (πρόκειται βασικά για δωμάτια και σαλόνια ενός αρχοντικού σπιτιού, ελάχιστα λειτουργικά ως χώροι διδασκαλίας), ούτε για το αμφιθέατρο και την αίθουσα εκθέσεων, που απλώς τώρα πια δεν μπορούν να υφίστανται. Τίποτα, λοιπόν, δεν θα διακρίνει το Ινστιτούτο Θερβάντες από ένα συνηθισμένο συνοικιακό φροντιστήριο ξένων γλωσσών. Επιπλέον, θα πρέπει να συρρικνωθεί σημαντικά και η βιβλιοθήκη του, η πλουσιότερη στην Ελλάδα ισπανόφωνης βιβλιογραφίας, η οποία θα πρέπει πια να στριμωχτεί στο υπόγειο του κτηρίου της οδού Σκουφά. Βέβαια, όποιος έχει παρακολουθήσει την πορεία του Ινστιτούτου Θερβάντες στην Ελλάδα τα τέσσερα τελευταία χρόνια θα καταλάβει τους λόγους αυτής της αλλαγής: οι φοιτητές του Ινστιτούτου, καθώς και αυτοί που, σε διάφορες πόλεις της Ελλάδας, δίνουν εξετάσεις για να αποκτήσουν τον επίσημο τίτλο επάρκειας των ισπανικών (το DELΕ) έχουν μειωθεί πάνω από 50 %, ενώ, σε ό,τι αφορά τις εκθέσεις, ο Dalí και ο Miró έχουν δώσει τη θέση τους σε ζωγράφους για τους οποίους με δυσκολία βρίσκει κανείς κάποια πληροφορία στο Διαδίκτυο.
Πώς εξηγείται, όμως, αυτή η πτώση στις δραστηριότητες του Ινστιτούτου, σε όλα τα επίπεδα και πεδία, η οποία είναι τόσο εντυπωσιακή, ώστε να δίνει σε πολλούς την εντύπωση πως το ίδρυμα αυτό τα έχει μαζέψει και έχει αποχωρήσει οριστικά από την Ελλἀδα;
Κατ' αρχήν, το Ινστιτούτο Θερβάντες -ο οικονομικός προϋπολογισμός του οποίου με τη κυβέρνηση Ραχόι περιορίστηκε σημαντικά- έχει πάψει να είναι ένας πολιτιστικός οργανισμός (όπως ήταν πάντα, ανεξάρτητα από μόδες και κυβερνήσεις), για να μετατραπεί σε ένα πολιτικό (διάβαζε κομματικό) εργαλείο στην υπηρεσία της πιο μαύρης και θρησκόληπτης Ισπανίας. Όσο πιο πολύ πνίγεται η χώρα μας στα σκάνδαλα (οικονομικά και πολιτικά, κυρίως) τόσο πιο ασφυκτικός γίνεται ο έλεγχος στους εκπροσώπους της στο εξωτερικό (η ισπανική πρεσβεία είναι άλλο ενδεικτικό παράδειγμα). Το Ινστιτούτο έχει χάσει εντελώς την πνευματική αυτονομία του καταλήγοντας να είναι άθυρμα στα χέρια πρεσβευτών και προξένων, στους οποίους οι πολιτικές αρχές δεν αφήνουν το παραμικρό περιθώριο κίνησης. Είναι ντροπή για όλους μας το γεγονός ότι, σε διάφορες έδρες του Ινστιτούτου Θερβάντες ανά την υφήλιο, έχουν καταγραφεί σκανδαλώδη επεισόδια λογοκρισίας που θυμίζουν περασμένες εποχές αλήστου μνήμης. Έτσι, στο Ινστιτούτο Θερβάντες της Ουτρέχτης απαγορεύτηκε την τελευταία στιγμή η προγραμματισμένη παρουσίαση του μυθιστορήματος "Victus" του Καταλανού συγγραφέα Albert Sánchez Piñol, μόνο και μόνο επειδή αφηγείται από μια διαφορετική (δήθεν καταλανική) σκοπιά ένα ιστορικό γεγονός (την πολιορκία της Βαρκελώνης, στις αρχές του 18ου αιώνα, στον λεγόμενο πόλεμο διαδοχής που έφερε στον θρόνο της Ισπανίας τον Οίκο των Βουρβόνων), ενώ στην έδρα του Ινστιτούτου στις Βρυξέλλες υποδέχονταν με όλες τις τιμές τον δικτάτορα Τεοδόρο Ομπιάνγκ, πρόεδρο της Δημοκρατίας της Ισημερινής Γουινέας, ο οποίος μίλησε (σύμφωνα με την επίσημη εκδοχή του Ινστιτούτου) για τα ισπανικά στην Αφρική. Και, σε ακραίες περιπτώσεις, η κεντρική διοίκηση του Ινστιτούτου στη Μαδρίτη δεν δίστασε να διώξει ακόμη και δικαστικά διευθυντές που δεν ακολουθούσαν την επιβεβλημένη άνωθεν γραμμή, κατηγορώντας τους για παράνομες πράξεις που δεν είχαν διαπράξει. Όλο και κάτι θα ξέρει σχετικά με το θέμα αυτό ο τωρινός διευθυντής του Ινστιτούτου Θερβάντες στην Αθήνα.
Και, φυσικά, το προφίλ του διευθυντή έχει επίσης αλλάξει. Φαίνεται πως δεν χρειάζονται πια διευθυντές και διευθύντριες που να ξέρουν καλά τη γλώσσα και τον πολιτισμό των χωρών όπου υπηρετούν (ελληνιστές στην περίπτωση της Ελλάδας), αλλά πιστοί κομματικοί οπαδοί και φίλοι που να φέρουν εις πέρας, χωρίς πολλή μουρμούρα, τις διαταγές που δέχονται. Και πάλι η περίπτωση του Ινστιτούτου μας στην Αθήνα είναι παραδειγματική. Οι συνέπειες αυτής της πολιτικής στο πολιτιστικό πεδίο είναι καταστροφικές: στις δραστηριότητές του δεν έχουν πια θέση οι διάλογοι πολιτισμού, που στο παρελθόν αποτελούσαν τον βασικό άξονα της πολιτισμικής μας πολιτικής, όπως τα συνέδρια Ισπανών και Ελλήνων ερευνητών για τους δύο εμφύλιους πολέμους μας στα μέσα του περασμένου αιώνα, τα στρογγυλά τραπέζια ερευνητών των θετικών επιστημόνων και μεταφραστών από τις δύο χώρες, συναυλίες με μελοποιημένα ποιήματα Ελλήνων ποιητών (όπως ο Καβάφης) σε κάποια από τις επίσημες γλώσσες της Ισπανίας, διαλέξεις από Έλληνες ερευνητές για την Καταλανοκρατία στην Ελλάδα τον 14ο αιώνα ή εκθέσεις για το Εμπόριον, τη μοναδική αρχαία ελληνική αποικία στην Ισπανία. Τη θέση τους έχουν καταλάβει πιο ελαφρές, φολκλορικές και εύπεπτες μορφές του ισπανικού πολιτισμού. Τι εννοούμε ακριβώς με αυτό; Ότι, παρά την έλλειψη χρημάτων, ένας καλός διευθυντής ο οποίος θα γνώριζε -ή θα είχε τη διάθεση να γνωρίσει- τη χώρα στην οποία έχει σταλεί, θα μπορούσε να κρατήσει κάπως το επίπεδο και το κύρος του Ινστιτούτου. Ναι, τα πράγματα θα μπορούσαν να είναι κάπως αλλιώς.
Έπειτα από το συγκεκριμένο αποτέλεσμα των γενικών εκλογών της 26ης Ιουνίου, δεν φαίνονται πιθανές οι αλλαγές που θα βοηθούσαν να ξεπεραστεί, τουλάχιστον εν μέρει, η λυπηρή κατάσταση του Ινστιτούτου Θερβάντες της Αθήνας. Προς στιγμήν, φαίνεται να επιβεβαιώνεται η φράση του Μαρξ, σύμφωνα με την οποία η ιστορία επαναλαμβάνεται, κατ' αρχάς ως τραγωδία και μετά ως φάρσα. Το Ινστιτούτο Θερβάντες της Αθήνας θα παραμείνει βυθισμένο για πολύ ακόμα μέσα στη λάσπη της φάρσας.
ΠΗΓΗ : ΑΥΓΗ 27.7.16
* Οι Πέδρο Μπάδενας και Εουσέμπι Αγιένσα είναι ελληνιστές και πρώην διευθυντές του Ινστιτούτου Θερβάντες της Αθήνας (2004 - 2012).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου