Mια απογοήτευση και μια ελπίδα

ΤΗΣ ΑΝΝΑΣ ΦΙΛΙΝΗ

Ο φετινός διεθνής γιορτασμός της μέρας μουσείων είχε τον τίτλο «Μουσεία για μια βιώσιμη κοινωνία» και το ελληνικό τμήμα του Διεθνούς Συμβουλίου Μουσείων (ICOM) αποφάσισε να τιμήσει το Βιομηχανικό Μουσείο Φωταερίου μέσα στο Γκάζι. Οφείλουμε να θυμίσουμε ότι ο Δήμος Αθηναίων έχει θετικά παραδείγματα διάσωσης και αναμόρφωσης αξιόλογων βιομηχανικών κτηρίων σε χώρους πολιτισμού: το Φωταέριο όπου έγινε η Τεχνόπολη στην Πειραιώς, το πιλοποιείο Πουλόπουλου στην Ηρακλειδών που έγινε το Πολιτιστικό Κέντρο Μελίνα, το εργοστάσιο Δουρούτη για κλωστές στη Μυλλέρου που μετατράπηκε σε δημοτική πινακοθήκη. Είναι βέβαια και άλλα αξιόλογα βιομηχανικά κτήρια πάνω στην οδό Πειραιώς που εξελίχθηκαν σε χώρους πολιτισμού: θέατρα, το νέο Μουσείο Μπενάκη, η ίδια η Σχολή Καλών Τεχνών κ.ά.

Το σημαντικό εδώ είναι ότι το Βιομηχανικό Μουσείο στο Γκάζι είναι το πρώτο που έρχεται να θυμίσει τη χαμένη βιομηχανική άνθηση αυτής της νευραλγικής οδικής αρτηρίας που ενώνει από αιώνες την πρωτεύουσα της χώρας με το λιμάνι του Πειραιά και διαθέτει πλήθος αξιόλογων δειγμάτων βιομηχανικής αρχιτεκτονικής. Εδώ αναδεικνύεται ολοζώντανα η εγκληματική κατάληξη της βιομηχανίας μας μέσα στις τρεις τελευταίες δεκαετίες, όπου είδαμε να καταστρέφεται ο δευτερογενής τομέας της ελληνικής οικονομίας.

Κατά τον φετινό γιορτασμό των μουσείων έγινε όμως η προσπάθεια να προβληθεί ένα μουσείο, που τελικά έλαμψε με την απουσία των εκθεμάτων του και άρα του ίδιου του μουσείου. Και βέβαια αναφερόμαστε στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (ΕΜΣΤ). Ένα μουσείο ανοίγει στο κοινό -ακόμη κι αν είναι μόνο δημοσιογράφοι- για να παρουσιάσει αυτά που έχει να εκθέσει, όχι μόνο για το κέλυφός του, ακόμη περισσότερο όταν πρόκειται για την έκθεση έργων της σημερινής, της σύγχρονης τέχνης.

Το κτήριο του ΕΜΣΤ είναι ένα εξαιρετικά σημαντικό κτήριο του μοντέρνου κινήματος που τελικά διασώθηκε -έστω μερικώς - από ολοσχερή κατεδάφιση και που στάθηκε δυνατό να ολοκληρωθούν οι οικοδομικές εργασίες του χάρη στην κρίσιμη και νικηφόρα τελικά μάχη που δόθηκε με την Τράπεζα Πειραιώς από την επί χρόνια παλιά διευθύντρια του Μουσείου. Το κτήριο ήταν έτοιμο εδώ και μήνες. Το σπουδαιότερο όμως είναι ότι είχε ήδη εγκριθεί από το Συμβούλιο Μουσείων η μουσειολογική μελέτη που αποτελεί και την προϋπόθεση για να τοποθετηθούν τα έργα μέσα στους χώρους του. Η βίαιη κατάργηση της διευθύντριας από την κυβέρνηση της Ν.Δ. τον περασμένο Νοέμβριο, ύστερα από τις μεθοδευμένες πιέσεις εκπροσώπων της Τράπεζας στο Δ.Σ. του Μουσείου, τίναξε όλους τους προγραμματισμούς στον αέρα. Τώρα μας ανακοινώθηκε από τη νέα διεύθυνση ότι ετοιμάζει νέες μουσειολογικές μελέτες. Δηλαδή η δουλειά χρόνων, που έχει μάλιστα γίνει σε συνάρτηση με την υπαρκτή περιουσία του Μουσείου, πηγαίνει στον κάλαθο των αχρήστων, το Μουσείο δεν μπορεί να ανοίξει άμεσα, γι' αυτόν τον λόγο εξάλλου έγιναν οι παραπλανητικές κινήσεις στη μέρα Μουσείων.

Ο σημερινός υφυπουργός Πολιτισμού της κυβέρνησης της Αριστεράς έχει δεσμευτεί πως θα κηρύξει διεθνή διαγωνισμό για τη νέα διεύθυνση. Σωστό και απαραίτητο. Όμως για να γίνει αυτό προηγείται να ανοίξει άμεσα το μουσείο με την εγκεκριμένη υπαρκτή μουσειολογική μελέτη. Ο δημόσιος χαρακτήρας του Μουσείου και η καλλιτεχνική και επιστημονική του ποιότητα μπορούν να διασφαλιστούν μόνο με την αποκατάσταση της νομιμότητας της διεύθυνσής του, ώστε να λειτουργήσει άμεσα, συνεπικουρούμενο βέβαια από τις διορθώσεις και συμπληρώσεις, όπου αυτές χρειάζονται.

Ιδιαίτερα αισιόδοξο μήνυμα έδωσε ο γιορτασμός της μέρας μουσείων από τη Δημοτική Πινακοθήκη της Λάρισας, το περίφημο Μουσείο Κατσίγρα. Ο γιορτασμός περιελάμβανε ομιλίες θεωρητικών της Τέχνης πάνω στο θέμα «μουσεία για μια βιώσιμη κοινωνία», εκθέσεις έργων ζωγραφικής των παιδιών στα γεμάτα ζωντάνια μαθήματα τέχνης που γίνονται μέσα στις ειδικές αίθουσες στο ισόγειο του κτηρίου, καθώς και μια παράσταση από νέους χορευτές, που παρέσυραν με τον μοντέρνο τους χορό τους παρευρισκόμενους από την αίθουσα εκδηλώσεων στις αίθουσες των μόνιμων εκθεμάτων του Μουσείου. Η περιουσία του Μουσείου Κατσίγρα έχει εκτιμηθεί ως δεύτερη σε αξία μετά την Εθνική Πινακοθήκη της πρωτεύουσας, γιατί οι συλλογές του με έργα Ελλήνων ζωγράφων ξεκινούν από Νικηφόρο Λύτρα, Ιακωβίδη, Βολανάκη, συνεχίζουν με Μαλέα, Τριανταφυλλίδη, Γαλάνη, Νικόλαο Λύτρα, Γουναρόπουλο, φτάνουν σε Αγήνορα Αστεριάδη, Γιολδάση, Μόραλη, Ψυχοπαίδη κ.ά.

Οι ελλείψεις ιδιαίτερα από τους πιο μοντέρνους και τους σύγχρονους είναι πολλές, όμως η ποιότητα και συχνά η ποσότητα των έργων σπουδαίων ζωγράφων και μαζί η ύπαρξη εξαιρετικής συλλογής χαρακτικής, κάνουν το Μουσείο Κατσίγρα να αποτελεί μεγάλο κεφάλαιο για την τέχνη της χώρας μας, που πρέπει να αξιοποιηθεί ακόμη περισσότερο από τις Σχολές Καλών Τεχνών σε όλη τη χώρα. Έχει σημασία να τονιστεί ότι το Μουσείο στεγάζεται σε μεγάλο σύγχρονο κτήριο που ειδικά ανοικοδομήθηκε από τον Δήμο Λαρισαίων. Ο δήμος έχει αναπτύξει εκπληκτικές σχέσεις ανάμεσα στο Μουσείο και τα σχολεία, με ξεναγήσεις, μαθήματα τέχνης, εκδηλώσεις πολιτισμού.