Δίνουν ξανά ζωή στους..... αρχαίους κήπους !

ΠΗΓΗ : Εφημερίδα ΕΘΝΟΣ , 13.6.15 

Αναμορφώνουν ιστορικούς κήπους βάσει αρχειακού υλικού εκατοντάδων χρόνων. Μια καρτ ποστάλ, ένα σύγγραμμα βοτανολογίας, ένας στίχος του Ομήρου, ένας ζωγραφικός πίνακας γίνονται οδηγός για να ζωντανέψουν ξανά στον σύγχρονο κόσμο αρχαίοι κήποι με ενδημικά φυτά.

Πρόσφατο παράδειγμα, παγκοσμίου πρωτοτυπίας, ο κήπος της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης ο οποίος ανασυστήνεται με βάση πηγές από βυζαντινούς κώδικες, γκραβούρες από τη βιβλιοθήκη της Σχολής, παλαιά βιβλία και ιερά κείμενα.

Το έργο έχει αναλάβει διεπιστημονική ομάδα που συγκροτήθηκε από το Πανεπιστήμιο Νeapolis της Πάφου, όμως η ανάπλαση κήπων με βάση την έρευνα αρχείων είναι μια τάση η οποία αναπτύσσεται τα τελευταία χρόνια τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό.

Ο γεωπόνος κ. Νίκος Θυμάκης, μέλος της ομάδας και άνθρωπος με πολυετή εμπειρία στην κηποτεχνία, εξηγεί στο «Εθνος ότι στόχο τους αποτελεί η αποκατάσταση της μοναστηριακής μορφής που είχε ο κήπος την εποχή του Βυζαντίου.

Ο «Βιβλικός Κήπος» στη Χάλκη. Στη θέση των αγριόχορτων δημιουργήθηκαν αλτάνες με φυτά που αναφέρονται στην Αγία Γραφή: Μυρτιά, πυξάρι, δενδρολίβανο, λεύκη, κέδρος κ.ά.

«Οταν μας ανατέθηκε από τη δρ Τζούλια Τζόρτζη να προσεγγίσουμε το θέμα, συνειδητοποιήσαμε ότι μπορούμε να κάνουμε κάτι πρωτότυπο παγκοσμίως, αφού υφίσταται κενό γνώσεων για την κηποτεχνία και την αρχιτεκτονική τοπίου του Βυζαντίου», λέει.

«Κατευθυνθήκαμε στα αρχεία: βρήκαμε μαρτυρίες πρώην μαθητών της σχολής, παλιές φωτογραφίες, πώς ήταν τη δεκαετία του '70, του '60, του '50. Με την έρευνα ανακαλύψαμε τον Codex Clarkianus ανώνυμου συγγραφέα, μια σειρά μεσαιωνικών χειρογράφων που αναφερόταν στον βυζαντινό κήπο και στα 14 φυτά που αυτός περιελάμβανε με καθένα εκ των οποίων να συμβολίζει μια αρετή. Για παράδειγμα το κίτρο σωφροσύνη, το πεύκο εγκράτεια, η άμπελος ηρεμία. Αξιοποιώντας αυτά τα φυτά, φτιάξαμε σε ένα τμήμα του κήπου τη «διαδρομή των αρετών».

Σε μια έρευνα που είχα κάνει το 2008 είχα καταγράψει τα φυτά που αναφέρονται στην Αγία Γραφή, συνολικά 82 είδη. Κάποια εξ αυτών τα χρησιμοποιήσαμε στη Χάλκη για να φτιάξουμε τον «Βιβλικό Κήπο» ενώ σε άλλο σημείο ανασυστήσαμε τον «Βυζαντινό Λειμώνα» με φυτά που αναπαρίσταντο σε βυζαντινά πλακίδια, βάζα, χαλιά όπως για παράδειγμα η τουλίπα που είχε έντονο συμβολισμό στη σημερινή περιοχή της Τουρκίας. Επίσης, δημιουργήσαμε έναν εδώδιμο κήπο, δηλαδή κήπο με καλλιέργειες, κάτι που υπήρχε σε κάθε μοναστήρι του Μεσαίωνα και ένα «Μουσείο Κηποτεχνίας» όπου παρουσιάζονται οι επτά βασικές σχολές κηποτεχνίας παγκοσμίως».

Ο κ. Θυμάκης, ο οποίος την περασμένη Τρίτη, Παγκόσμια Ημέρα Αρχείων, εκφώνησε ομιλία στα Γενικά Αρχεία του Κράτους με θέμα «Αναμόρφωση Ιστορικών Κήπων, προσαρμογή της αρχής της θεματικότητας, δημιουργία νέων φυτοτεχνικών δομών, με βάση αρχειακό υλικό» επισημαίνει πως αισθάνθηκε ευγνωμοσύνη όταν ανακάλυψε πώς τα Γ.Α.Κ. μπορούν να ανοίξουν ένα πεδίο δόξης λαμπρό για τον τομέα της κηποτεχνίας.

Τα φυτά που προϋπήρχαν διατηρήθηκαν, όπως οι τριανταφυλλιές που μεταφυτεύτηκαν όλες στο ίδιο σημείο

«Σε καθετί πρέπει να συνειδητοποιούμε ότι είμαστε κομμάτι του όλου, να σκέφτεσαι τους επόμενους και να επικαλείσαι τους προηγούμενους, δεν τα ξέρουμε όλα» λέει. «Τα αρχεία στα οποία βασιζόμαστε είναι παλαιά βιβλία, γκραβούρες, προσωπικές μαρτυρίες, φωτογραφικό υλικό ή πίνακες, προϊόντα τέχνης όπως χαλιά ή ταινίες, χρονογραφήματα, συγγράμματα παλαιοβοτανολογίας.

Αρκεί να σκεφτεί κανείς ότι στην Ελλάδα έχουν καταγραφεί φυτά από τον 18ο αιώνα, ενώ ακόμη παλιότερα, από την εποχή των αποικιών ένας βοτανολόγος ακολουθούσε τις αποστολές, κρατούσε σημειώσεις από τα φυτά που έβλεπε στους νέους τόπους, έπαιρνε δείγματα τα οποία φυλάσσονταν σε βοτανικούς κήπους, έφτιαχνε σκίτσα και περιγραφές που σώζονται μέχρι σήμερα με αποτέλεσμα να γνωρίζουμε πώς ήταν αυτά όταν τα πρωτοαντίκρισαν 500 χρόνια πριν...».

Διάκριση για την Ελλάδα

Την 6η θέση -την καλύτερη για ευρωπαϊκή χώρα- ανάμεσα σε 31 συμμετοχές είχε λάβει ο γεωπόνος κ. Νίκος Θυμάκης εκπροσωπώντας την Ελλάδα στη διεθνή έκθεση Taipei Flora Expo το 2011, όπου είχε αναπαραστήσει τον κήπο του Αλκίνοου με βάση την περιγραφή του Ομήρου. «Στην Ελλάδα υπάρχει εύφορο έδαφος για την αξιοποίηση των αρχείων στη διαμόρφωση ιστορικών κήπων», λέει ο ίδιος.

«Με αυτόν τον τρόπο για παράδειγμα και μέσω παλαιάς γκραβούρας καταφέραμε να ταυτοποιήσουμε και τον φοίνικα του Θεόφραστου στην Επίδαυρο».

ΑΡΙΕΣ ΑΝΤΙ ΦΟΙΝΙΚΩΝ
Σχεδιάζουν επαναφορά της αττικής χλωρίδας στον Δήμο Αμαρουσίου

Στροφή σε φυτά που υπήρχαν από την αρχαιότητα στην πόλη κάνει μετά από αρχειακή έρευνα ο Δήμος Αμαρουσίου. Στη θέση νεκρών φοινίκων μεταφυτεύονται αριές που απεικονίζονται και σε καρτ ποστάλ του 1905

Οταν οι φοίνικες στο Μαρούσι άρχισαν να «πεθαίνουν» προσβεβλημένοι από το κόκκινο σκαθάρι, η Δημοτική Αρχή ξεκίνησε μια ενδελεχή έρευνα των φυτικών ειδών που πλαισίωναν την περιοχή πριν από την παρέμβαση του ανθρώπου.

Με βάση αρχειακό υλικό προσδιορίστηκαν φυτά και καλλιέργειες που ευδοκιμούσαν από την αρχαιότητα στην πόλη και μετά από σύγκριση με τα νέα δεδομένα οι αρμόδιοι κατέληξαν στην απόφαση οι νεκροί φοίνικες να αντικαθίστανται από αριές, ένα είδος βελανιδιάς που συναντάτο παλιότερα ευρέως στην περιοχή. Με αυτόν τον τρόπο θέλησαν να αποκατασταθεί ένα «λάθος», επαναφέροντας ένα αειθαλές φυτό της αττικής χλωρίδας στη θέση ενός ξένου φυτού.

Τον περασμένο Μάιο το δημοτικό συμβούλιο της πόλης επισφράγισε την απόφαση. Πρόκειται για μια χαρακτηριστική περίπτωση επιστροφής ενδημικής χλωρίδας στο αστικό τοπίο μέσα από τη μελέτη αρχειακών πηγών.

«Βασική αρχή είναι να επαναφέρουμε και να ενδυναμώσουμε μέσα στο αστικό πράσινο τα φυτά που υπήρχαν στη χλωρίδα της περιοχής. Τι καλλιεργούσαν το '50 ή το '60, τι υπήρχε στους κήπους και να το αναδείξουμε», λέει ο κ. Θυμάκης, ο οποίος αγωνίζεται διεθνώς για την καθιέρωση του «ελληνικού κήπου». «Στη χώρα μας υπάρχουν οι προϋποθέσεις», εξηγεί.

«Εχουμε διαφορετικά μικροκλίματα και 6.000 ελληνικά φυτά. Ο Ρομπέρτο Μπουρλεμαρξ, ένας διάσημος αρχιτέκτονας τοπίου, έλεγε πως κάθε φυτό έχει την προσωπικότητά του, το άρωμά του, την υφή του, το χρώμα του, πως η χρήση του σε κάθε φωτοτεχνική σύνθεση έχει να κάνει με το γηγενές περιβάλλον, δεν μπορεί να ταιριάξει κάπου με ξένα προς αυτό φυτά χωρίς όρους. Σε αυτό συμφωνούσε και ο δικός μας Δημήτρης Πικιώνης και με εκφράζουν απόλυτα...».

Κατερίνα Ροββά