Η μορφή είναι ουσία

Του Γιάννη Σχίζα

Δημοσιεύεται στην ΑΥΓΗ της 8.4.17

Με αφορμή τον καθαρισμό αθηναϊκών προσόψεων από το «Δίκτυο  Οργανώσεων και Πολιτών για ένα βιώσιμο Ιστορικό Κέντρο» είναι καιρός να επανακάμψουμε σε ορισμένες απόψεις, που έχουν  περιθωριοποιηθεί στην τρέχουσα κατάσταση.  Καταρχήν η εξαθλίωση του αθηναϊκού κέντρου είναι απολύτως βέβαιο ότι ευνοεί την «προαστιοποίηση» :  Η οποία  σημαίνει προτίμηση της περιφέρειας από τους πολίτες, με αναπόφευκτη  σπατάλη χρόνου και ενέργειας σε μετακινήσεις και τη ζωή σε  «ολιγολειτουργικές»  περιαστικές δομές , που είναι αδύνατο να αποκτήσουν τον πλουραλισμό και την φαντασιογόνα ορμή του κέντρου… 

Μια από τις πιο σοβαρές αιτίες γι αυτή τη  δυναμική είναι η  ασχήμια , που  με τη σειρά της έχει καθοριστική αιτία την κακοποίηση των επιφανειών της πόλης. Λέμε «κακοποίηση» γιατί δεν πρόκειται για  παρέμβαση προς την οποία κάποιος μπορεί να έχει αισθητική ή πολιτική αντίρρηση ως εκ του (ημι)μόνιμου χαρακτήρα της,   αλλά για μορφική νεοπλασία   α-σχημη και  α-νόητη- δηλαδή άνευ σχήματος και νοήματος : Που είναι  περισσότερο ψυχιατρικής αρμοδιότητας και συνήθως    αποτέλεσμα ενός λούμπεν αυταρχισμού – όπως τα συνθήματα των οπαδών των ομάδων που ακυρώνουν τις πινακίδες της τροχαίας... 

Το χειρότερο όμως είναι ότι το φαινόμενο  αυτό  προκαλεί έναν εντεινόμενο Μιθριδατισμό στην κοινωνία ή σε κάποιους  μορφωμένους  κύκλους, που «εστιάζουν» συνήθως την προσοχή τους σε άλλα παρακμιακά φαινόμενα του αθηναϊκού κέντρου – όπως είναι το κλείσιμο καταστημάτων, οι αποσαθρωμένοι τοίχοι, τα συρματοπλέγματα για την αποφυγή καταλήψεων, ακόμη και  οι άστεγοι που προσπαθούν να επιβιώσουν όπως-όπως, χωρίς  υποδομές στοιχειώδους διανυκτέρευσης….

Για το ζήτημα  των αστικών επιφανειών μιλάει σε ανύποπτο χρόνο (1911) ο Χέρμαν Μουτέζιους, του Γερμανικού Καλλιτεχνικού Συνδέσμου : «Η μορφή είναι ανώτερη πνευματική ανάγκη στον ίδιο βαθμό

που και η σωματική καθαριότητα είναι ανώτερη σωματική ανάγκη. Στον αληθινά καλλιεργημένο άνθρωποι οι ωμότητες της μορφής προξενούν σωματικούς σχεδόν πόνους, του προκαλούν την ίδια δυσαρέσκεια με τη βρωμιά και τη δυσοσμία. Όσο όμως το αίσθημα για τη μορφή δεν εμφανίζεται στους καλλιεργημένους της χώρας μας με την πιεστικότητα της ανάγκης για καθαρά εσώρουχα, θα βρισκόμαστε ακόμα πολύ μακριά  από   καταστάσεις  συγκρίσιμες με εποχές πολιτιστικής άνθησης»… 

Εν όψει , έργο του Αλέκου Κοντόπουλου (1904-1975) : Αστικές επιφάνειες διαμορφωμένες από το τυχαίο, αλλά όχι βανδαλισμένες...  

Τι να πούμε λοιπόν στους «αληθινά καλλιεργημένους» αυτής της εποχής, που αναλώνονται στα γνωστά υπαρξιακά προβλήματα της χώρας; Πρωτίστως θα έπρεπε  να αναστοχαστούν  τον μεγάλο στίχο του  Καβάφη στο «Ευρίωνος τάφος» , που υπογραμμίζει τη σημασία της μορφής :  «Χάσαμε το πιο τίμιο, τη μορφή του»…Κατά δεύτερο όμως λόγο θα χρειαζόταν και μια ευρεία και δραστική εκστρατεία, χωρίς εστετισμό αλλά ανυποχώρητα  εναντίον του εκτσογλανισμού  και της λουμπενοποίησης : Για την απαξίωση και τον κοινωνικό χλευασμό των καραηλιθίων,  που κατακρεουργούν ασύστολα και ατιμώρητα την εικόνα  της πόλης…