Ελιά

 Του Γιάννη Σχίζα

Αυγή 30.10.21

Στην επαρχία Απουλίας οι Ιταλοί αγρότες συνηθίζουν να κλαδεύουν την κορυφή των ελαιόδεντρων για να μπορούν να τα τρυγήσουν από το έδαφος. Αντίθετα, στην Ελλάδα οι ελιές αφήνονται να πάρουν ογκώδεις διαστάσεις, έτσι ώστε ο καρπός τους να συλλεχθεί κυρίως όταν πέσει κάτω. Αυτό κάνει τα ελαιόδεντρα πιο θεαματικά, αλλά όχι και τόσο επικερδή. Στη συνήθεια αυτή υπάρχουν εξαιρέσεις. Λόγου χάρη, στο Γύθειο συνηθίζουν να κάνουν πεζούλες για τα ελαιόδεντρα και να τα διατηρούν σε χαμηλό ύψος.

Θυμάμαι το 1987, στον ελληνικό Βορρά, είχα δει αλλεπάλληλες φυτείες με ελαιόδεντρα να έχουν ξεραθεί λόγω του μεγάλου παγετού. Μετά από κάμποσα χρόνια, μου είπαν ότι οι καλλιεργητές επανήλθαν δριμύτεροι φυτεύοντας νέα ελαιόδεντρα, πιθανόν μαθαίνοντας για το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Πάντως αισθάνθηκα πόνο ψυχής βλέποντας πρόσφατα τις ελιές καμένες στη βόρεια Εύβοια και σε άλλα μέρη.

Το ελαιόδεντρο είναι το δέντρο των φτωχών, που βγαίνει κυρίως σε λεπτά εδάφη, το οποίο λέγεται ότι οι Φοίνικες πρώτοι δίδαξαν τους Αθηναίους για την έκθλιψη των καρπών και την παραγωγή ελαιόλαδου. Αυτό είναι μια «γνώση» που δεν ξέρω αν ισχύει και σήμερα, όπου τόσα δεδομένα της ζωής αναθεωρούνται. Η ουσία είναι ότι στην παραγωγή ελαιολάδου παίρνουμε χάλκινο, καθώς έχουμε μπροστά μας τους Ισπανούς και τους Ιταλούς.

Το 2014 είχα πάει στο Μουσείο Μπενάκη όπου εκτίθονταν διάφορα είδη ελαιόλαδου, από τα οποία ξεχώρισα ένα, έκανε 7 ευρώ τα 250 ml, και το οποίο κατά δήλωση των παρουσιαστών του προοριζόταν μόνο για σαλάτες. Επίσης, στον ίδιο χώρο υπήρχε ελαιόλαδο από αυθεντικά ελαιόδεντρα, που δεν είχαν εμβολιαστεί ή άλλως πώς βελτιωθεί, που έκαναν το «original» αγουρέλαιο. Τιμή ανά 1000 ml: 70 ευρώ!

Ο ελαιώνας των Αθηνών κατελάμβανε κάποτε μεγάλη έκταση. Η αείμνηστη Τατιάνα Σταύρου στο έργο της «Ελιά - Η βιογραφία ενός δένδρου» παρέθετε την άποψη του Φελίξ Μποζούρ, ο οποίος το 1797 καταμαρτυρούσε περί του «αφθονότατου και ωραίου ελαιολάδου των Αθηνών».

Μετά την επιτυχημένη σταδιοδρομία της ελιάς στην παραγωγή, παρά τη «φόλα» που προ ετών επιχείρησαν να της ρίξουν παραγωγοί άλλων τύπων «λαδιού», το ελαιόδεντρο άρχισε να χρησιμοποιείται για λόγους διακοσμητικούς.  Έχω υπόψη μου την Ιταλία, όπου στο δέντρο αφήνουν μικρές τουφίτσες στον κορμό του, που το κάνουν χάρμα οφθαλμών.