Ελένη Λαδιά : Συνέντευξη στην Χαριτίνη Μαλισσόβα

Η Ελένη Λαδιά γεννήθηκε στην Αθήνα και σπούδασε αρχαιολογία και θεολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Τα πιο γνωστά λογοτεχνικά της έργα είναι: Χάλκινος ύπνος, Αποσπασματική σχέση, Η θητεία, Τα άλση της Περσεφόνης, Η Χάρις. Έχει τιμηθεί με το Β’ Κρατικό Βραβείο (1981) για τη συλλογή Χάλκινος ύπνος, με το Βραβείο Ουράνη της Ακαδημίας Αθηνών (1999) για την Ωρογραφία και με το Κρατικό βραβείο Διηγήματος (2007) για τη νουβέλα Η γυναίκα με το πλοίο στο κεφάλι. Διηγήματά της έχουν μεταφραστεί στα αγγλικά, τα γαλλικά και τα σλοβενικά, το μυθιστόρημά της Χι ο Λεοντόμορφος στα σερβικά, Η Χάρις, Η γυναίκα με το πλοίο στο κεφάλι και η Αποσπασματική σχέση στα ρουμανικά. Το πρόσφατο μυθιστόρημά της, με τίτλο Θεοφόροι και δαιμονοφόροι, είναι η αφορμή της συζήτησής μας.

Θεοφόροι και δαιμονοφόροι, το τελευταίο μυθιστόρημά σας (Εκδόσεις Αρμός, 2018). Θέλετε να μας δώσετε κάποια στοιχεία;

Αρχικώς, ο τίτλος υποκρύπτει κάποια ειρωνεία.

Αναφέρεται ξεκάθαρα σε δύο κατηγορίες, συνδεόμενες με τον συμπλεκτικό σύνδεσμο και. Δηλαδή δύο τύποι: θεοφόροι και δαιμονοφόροι. Ξέρουμε όμως πως δεν είναι έτσι. Και οι δύο κατηγορίες βρίσκονται στον ίδιο άνθρωπο. Διαβάζοντας το βιβλίο ανακαλύπτουμε πως και τα δύο στοιχεία υπάρχουν στον ίδιο άνθρωπο στην ουσία (φύσει) θα λέγαμε ταυτοχρόνως, αλλά στην εφαρμογή (θέσει) σε διάφορες στιγμές της ζωής του.

Σε κάθε κεφάλαιο «παρεμβάλλεται» η σκέψη του συγγραφέα. Θέλατε να θέσετε στον αναγνώστη μέσω αυτής της τεχνικής την αγωνία και τις δυσκολίες του συγγραφέα;

Όχι, τα ενδιάμεσα κεφάλαια με τον υπότιτλο «η θήρα του μυθιστορήματος» δεν φανερώνουν τις δυσκολίες του συγγραφέως. Αντιθέτως, η τεχνική προηγείται. Όλα μου τα βιβλία έχουν τεχνικές στην αρχιτεκτονική τους. Η παρεμβολή μιας τεχνικής πιστεύω πως διπλασιάζει ή τριπλασιάζει τη συγγραφική όραση, μεγεθύνει την προοπτική της.

 Προσωπικώς δεν συνάντησα ποτέ την λεγόμενη «κοινή λογική», ούτε τον ονομαζόμενο «φυσιολογικό άνθρωπο».

Πόσο αμφίδρομη είναι η σχέση ανάμεσα στον δημιουργό και στον αναγνώστη του μυθιστορήματος;

Στο συγκεκριμένο βιβλίο, το διαζευκτικό ή δειχνει την στενή συγγένεια συγγραφέως και αναγνώστη. Αναφέρεται η συγγραφεύς ή η αναγνώστρια, δηλαδή δύο υποστάσεις της ίδιας ουσίας.

Ο αφηγητής με τον αναγνώστη θεωρείτε ότι έχουν πολλά κοινά στοιχεία ή μπορεί να τους χωρίζει και άβυσσος;

Όχι μόνον έχουν κοινά σημεία, αλλά καταπληκτική ομοιότητα. Δεν εννοώ φυσικά τον κάθε συγγραφέα και αναγνώστη. Τονίζω με αυτήν την διάζευξη τον συγκεκριμένο συγγραφέα και τον αντίστοιχό του αναγνώστη. Δεν είναι τυχαία η προτίμηση ενός αναγνώστη στον συγκεκριμένο συγγραφέα. Είναι και οι δύο της ίδιας ουσίας. Μόνο που ο συγγραφεύς είναι φύσει και ο αναγνώστης θέσει.

Απλοί, καθημερινοί άνθρωποι οι ήρωες του μυθιστορήματός σας, οι οποίοι ωστόσο βαρύνονται από απώλειες και ανομολόγητα πάθη. Τελικά, όλες οι οικογένειες έχουν τα δικά τους πάθη;

Αλήθεια, τι σημαίνει μέσος άνθρωπος, αφού όταν αλλάζουν τα μέτρα σύγκρισης γινόμαστε πότε ανώτεροι και πότε κατώτεροι; Τι να σημαίνει κι ένας καθημερινός άνθρωπος, όταν όλοι μας είμαστε καθημερινοί μέχρι την στιγμή (την στιγμή του Κίρκεγκορ που κυοφορεί την αιωνιότητα) που ξεχωρίζουμε, γινόμαστε ήρωες, σπουδαίοι ή δολοφόνοι; Κι εδώ στην λέξη «καθημερινοί» υπάρχει μια ειρωνεία. Κανείς από τους ήρωες του βιβλίου δεν είναι ουσιαστικώς καθημερινός. Μόνον που η συγγραφεύς ή η αφηγήτρια, κατά την θήρα του χειρογράφου, άρα του μυθιστορήματος, ήλπιζαν πως θα βρουν κάποιον έτοιμο και τελειωμένο ήρωα, ένα ιστορικό πρόσωπο λόγου χάρη ή κάτι εξαιρετικό. Ναι, πιστεύω πως κάθε άνθρωπος έχει τον δικό του σταυρό και κάθε οικογένεια τα δικά της πάθη. Προσωπικώς δεν συνάντησα ποτέ την λεγόμενη «κοινή λογική», ούτε τον ονομαζόμενο «φυσιολογικό άνθρωπο». Το βεβαιώνω αυτό μετά την τετραετή εμπειρία μου στις φυλακές Κορυδαλλού, όπου έδινα εθελοντικά μαθήματα στην λογοτεχνία και την φιλοσοφία στους άρρενες κρατούμενους του Σχολείου Δεύτερης Ευκαιρίας.

Είναι μια από τις αγωνίες του συγγραφέα ο τρόπος που θα διαχειριστεί τα ηθικά διλήμματα που προκύπτουν στην πορεία της συγγραφής;

Σωστά το είπατε. Μια από τις αγωνίες του συγγραφέως, διότι ο τελευταίος διαρκώς αγωνιά κατά την πορεία της συγγραφής του. Το βιβλίο πολλές φορές μοιάζει με κλυδωνιζόμενο σκάφος, κι ο συγγραφεύς με έναν τρομαγμένο αλλά πεισματάρη καπετάνιο.

Σας αφορά το να είναι αγαπητοί οι αντιήρωές σας και να τους δίνετε ελαφρυντικά ή στόχος σας είναι να φτιάχνετε το ψυχολογικό τους προφίλ και να αφήνετε τον αναγνώστη να πάρει τη δική του θέση;

Το δεύτερο, να μπορέσω να αποδώσω τον ψυχολογικό τους τύπο. Όχι, δεν τους δίνω ελαφρυντικά εγώ, αλλά τους τα δίνει η ίδια η ζωή. Γιατί η ζωή, η ζωή του καθενός προσφέρει όλα τα επίκτητα χαρακτηριστικά, που σε κάποιον βαθμό μάς διαμορφώνουν.

Πόσο το κακό και το καλό συνυπάρχουν μέσα μας;

Και τα δυο υπάρχουν μέσα μας και σε ορισμένες καταστάσεις αφυπνίζονται, πότε το ένα και πότε το άλλο. Κι ας μην ξεχνούμε πως αδρανές έμενε το κακόν εν τω παραδείσω, μέχρι που έφτασε η στιγμή του όφεως.

Διαβάζοντας το βιβλίο ανακαλύπτουμε πως και τα δύο στοιχεία υπάρχουν στον ίδιο άνθρωπο στην ουσία (φύσει) θα λέγαμε ταυτοχρόνως, αλλά στην εφαρμογή (θέσει) σε διάφορες στιγμές της ζωής του.

Είναι γενετικοί οι παράγοντες για την υπερίσχυση του καλού ή του κακού μέσα μας ή τελικά αυτό το καθορίζουν οι συνθήκες της ζωής μας;

Αυτό είναι ένα ερώτημα που επιδέχεται καταφατικώς και τις δύο απαντήσεις. Εγώ ανήκω στην πλευρά αυτών που πιστεύουν περισσότερο στον γενετικό παράγοντα.

Τα βιβλία σας έχουν βραβευτεί και έχουν μεταφραστεί σε άλλες γλώσσες. Αγαπάτε κάποιο βιβλίο σας λίγο περισσότερο;

Θα έλεγα την κοινοτοπία πως είναι όλα τους παιδιά μου αλλά όχι, αγαπώ το βιβλίο μου Φρειδερίκος και Ιωάννης, γιατί είναι ένα ψυχολογικό βιβλίο με δικά μου εσωτερικά και μη βιώματα. Ακόμη, το αγαπώ γιατί βρίσκει ένα δυνατό κοινό σημείο σε δύο αντιθετικές προσωπικότητες που αγάπησα: τον Φρειδερίκο Νίτσε και τον Ιωάννη της Κλίμακος. Και οι δύο προτρέπουν, «επί τα όρη», «φύγε, αδέλφιδέ μου, επί τα όρη των αρωμάτων».

Θα θέλατε, ολοκληρώνοντας τη συζήτησή μας, να μας πείτε ποια αξία θεωρείτε αδιαπραγμάτευτη;

Την δικαιοσύνη! Είναι μάλιστα και θεότητα των ορφικών μυστών, που την επικαλούνται με θαυμάσια κοσμητικά επίθετα και με μία φράση που πραγματικά τσακίζει κόκαλα: «Άθραυστος το συνειδός» (η άθραυστη εσύ συνείδηση).

Θεοφόροι και δαιμονοφόροι
Ελένη Λαδιά
Αρμός
282 σελ.
ISBN 978-960-615-110-1
Τιμή €15,00