Με το ζήτημα της περιβαλλοντικής νομοθεσίας και της επίδρασης που είχε στην εφαρμογή της και τη δημιουργία της η τελευταία κρισιακή δεκαετία ασχολήθηκε η ημερίδα με τίτλο «Περιβάλλον: Θεμέλιο βιώσιμης ανάπτυξης και κοινωνικής συνοχής», την οποία διοργάνωσε η αστική μη κερδοσκοπική εταιρία «Νόμος + Φύση», που σκοπό έχει την προστασία του περιβάλλοντος μέσω της έρευνας, της διάδοσης και της ανάπτυξης του περιβαλλοντικού δικαίου και της περιβαλλοντικής πληροφορίας.
Η «Νόμος + Φύση» ιδρύθηκε το 1993 από τον καθηγητή στο πανεπιστήμιο Αθηνών Γεώργιο Παπαδημητρίου και τον Κώστα Μενουδάκο. Αρχικά, κυκλοφόρησε σε εξάμηνη και τρίμηνη βάση ως έντυπη νομική επιθεώρηση και στη συνέχεια διεύρυνε το πεδίο των δραστηριοτήτων της με τη διεξαγωγή ημερίδων, συνεδρίων και εκδηλώσεων για την προστασία του περιβάλλοντος, αλλά και με την εκπόνηση ερευνητικών προγραμμάτων σε συνεργασία με ξένα πανεπιστήμια και οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης. Η ημερίδα που πραγματοποιήθηκε στο αίθριο του Μουσείου Μπενάκη τη Δευτέρα 10 Φεβρουαρίου, αφιερωμένη στη μνήμη του ιδρυτή της, αποτέλεσε την πρώτη μετά από πολύ καιρό που η δραστηριότητα της «Νόμος + Φύση» περιοριζόταν στο διαδικτυακό της ιστότοπο ο οποίος αποτελεί σημαντική πηγή πληροφορίας κυρίως σε ότι αφορά τη νομολογία και της αποφάσεις του ΣτΕ.
Ο Κώστας Μενουδάκος, επίτιμος πρόεδρος ΣτΕ, πρόεδρος της Αρχής Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων και επιστημονικός υπεύθυνος της «Νόμος + Φύσης», έθεσε το πλαίσιο της συζήτησης αναφερόμενος στη σύγκρουση μεταξύ περιβάλλοντος και οικονομικής ανάπτυξης, δεδομένου ότι συνήθως η προστασία της φύσης θεωρείται ανασταλτικός παράγοντας για την οικονομική δραστηριότητα. Σύγκρουση που έγινε ακόμα μεγαλύτερη την τελευταία δεκαετία, λόγω της οικονομικής κρίσης, η οποία επηρέασε την περιβαλλοντική πολιτική της χώρας, καθώς οι προτεραιότητες που επέβαλαν οι περιστάσεις έδωσαν μεγαλύτερη σημασία στην οικονομική μεγέθυνση απ’ ό,τι στην προστασία του φυσικού περιβάλλοντος.
Σκοπός της ημερίδας ήταν η ανάδειξη της συμβολής της περιβαλλοντικής προστασίας ως ισότιμου πυλώνα της αρχής της βιώσιμης ανάπτυξης στην κοινωνική συνοχή, αναλύοντας το θεσμικό πλαίσιο, τη νομολογία και τον αντίκτυπο που έχει στην κοινωνία. Με δεδομένη τη μετατόπιση του σημείου ισορροπίας μεταξύ των τριών συνιστωσών της βιώσιμης ανάπτυξης (ανάπτυξη, προστασία του περιβάλλοντος, κοινωνική συνοχή) την τελευταία δεκαετία, αλλά και τον κίνδυνο η οικονομική κρίση να επιτείνει την ήδη σοβούσα περιβαλλοντική, οι Κατερίνα Σακελλαροπούλου, αντιπρόεδρος ΣτΕ, Θεοδότα Νάντσου, επικεφαλής περιβαλλοντικής πολιτικής WWF Ελλάς και Νίκος Χαραλαμπίδης, διευθυντής του ελληνικού γραφείου Greenpeace περιέγραψαν την κατάσταση που έχει δημιουργηθεί στο πεδίο της περιβαλλοντικής προστασίας, σε επίπεδο νομολογίας, νομοθεσίας, αλλά και κοινωνικής πρόσληψης.
Ειδικά χωροταξικά και περιβαλλοντική προστασία
Η κρίση των τελευταίων ετών είχε ως αποτέλεσμα την υποχώρηση της προστασίας του περιβάλλοντος και ως προτεραιότητα και σε ό,τι αφορά τη διάθεση πόρων, εκτίμησε η κ. Κατερίνα Σακελαροπούλου, θεωρώντας ότι η ανησυχητική διεύρυνση της έννοιας του δημοσίου συμφέροντος επέτεινε τη σύγκρουση μεταξύ της οικονομικής ανάπτυξης και της περιβαλλοντικής προστασίας.
Κατά τη διάρκεια της ομιλίας της αναφέρθηκε στα ζητήματα που απασχόλησαν το ΣτΕ την τελευταία δεκαετία, τα οποία είχαν να κάνουν με τα διάφορα χωροταξικά σχέδια, τα νέα εργαλεία σχεδιασμού που εισήγαγε η μνημονιακή νομοθεσία, την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος, τους δασικούς χάρτες, την αγροτική γη, την προστασία ακτών και αιγιαλού κ.α, καταθέτοντας μια συστηματική καταγραφή της νομολογίας που δημιούργησε η συνθήκη της οικονομικής κρίσης.
Η καθυστέρηση του χωροταξικού σχεδιασμού δημιούργησε προβλήματα στην περιβαλλοντική αδειοδότηση διάφορων οικονομικών δραστηριοτήτων. Από το 2003 ως το 2011 εγκρίθηκαν τα περιφερειακά χωροταξικά, τα οποία έχουν ανάγκη άμεσης αναθεώρησης, το γενικό χωροταξικό σχέδιο και τα διάφορα ειδικά χωροταξικά (ΑΠΕ, βιομηχανίας, υδατοκαλλιεργειών τουρισμού). Το ΣτΕ απασχόλησαν τα ειδικά χωροταξικά για τα οποία κατατέθηκαν αιτήσεις ακύρωσης, καθώς οι κατευθύνσεις τους γενικές και ειδικές δημιουργούν έννομες συνέπειες και αναπτύσσουν νομική δεσμευτικότητα.
Τα σχετικά με το χωροταξικό των ΑΠΕ ζητήματα που απασχόλησαν το ΣτΕ αφορούσαν τις νησιωτικές περιοχές, τις μορφές παραγωγής ενέργειας που επιτρέπονται σ’ αυτές, αλλά και την προστασία των πτηνών κυρίως σε ότι αφορά τη χωροθέτηση των αιολικών πάρκων. Πιο συγκεκριμένα, το δικαστήριο έκρινε ότι δεν απαιτείτο προηγούμενη έγκριση των πλαισίων για τις ορεινές, παράκτιες και νησιωτικές περιοχές για την εκπόνηση του ειδικού χωροταξικού ΑΠΕ, καθώς δεν προβλεπόταν από την ισχύουσα νομοθεσία. Επιπλέον, κρίθηκε ότι τα μικρά νησιά με την ιδιαιτερότητα της ενότητας που τα χαρακτηρίζει, της συμμετρίας του τοπίου τους, του εκτεταμένου αναγλύφου τους και της στενής αλληλεξάρτησης του φυσικού περιβάλλοντος με τα ανθρωπογενή συστήματα που τα καθιστούν ευάλωτα σε εξωγενείς παρεμβάσεις μπορούν να φιλοξενήσουν μονάδες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας με φιλικές προς το περιβάλλον μεθόδους, όπως οι ΑΠΕ, υπό την προϋπόθεση να λαμβάνεται υπόψη το ζήτημα του νησιωτικού χώρου. Το δικαστήριο ασχολήθηκε και με την πλημμέλεια του συγκεκριμένου χωροταξικού σε ότι αφορά την προστασία των πτηνών από τις ΑΠΕ, και κυρίως τα αιολικά πάρκα, καθώς προβλεπόταν ορνιθολογική μελέτη μόνο σε περίπτωση εγκαταστάσεων εντός Ζώνης Ειδικής Προστασίας και όχι σε περιοχές σημαντικές για τα ίδια τα πτηνά. Η μη συμμόρφωση της κανονιστικής διάτασης εντός της προθεσμίας μετά την αποδοχή της αίτησης ακύρωσης είχε ως αποτέλεσμα και την ακύρωση του χωροταξικού.
Στο χωροταξικό των υδατοκαλλιεργειών αντιμετωπίστηκε ένα ζήτημα ευρύτερης τάξης, που αφορά και κινηματικές διαδικασίες, το οποίο είχε να κάνει με την περίπτωση μη έκδοσης απλής γνώμης από συλλογικό διοικητικό όργανο, λόγω εσκεμμένων ενεργειών τρίτων που παρεμπόδισαν τη λειτουργία του οργάνου. Στην περίπτωση που απαιτείται η γνώμη αυτή, η αρχή του κράτους δικαίου, σύμφωνα με το ΣτΕ, και της αποτελεσματικής διοικητικής δράσης επιβάλλουν την έκδοση της διοικητικής πράξης, ακόμα κι αν ο τρόπος με τον οποίο εκδόθηκε η απλή γνώμη δεν συμφωνεί με το νόμο λόγω των προσχωμάτων.
Ένα σημαντικό κενό δημιουργεί η απουσία χωροταξικού σχεδίου για τον τουρισμό σε συνδυασμό με την έλλειψη αντίστοιχου για τον παράκτιο χώρο, ειδικά σε μια νησιωτική χώρα που έχει ως κύρια δραστηριότητα τον τουρισμό. Το εν λόγω χωροταξικό ακυρώθηκε για τυπικό λόγο το 2013 και στη συνέχεια κρίθηκε ότι το προηγούμενο του 2009 δεν μπορεί να αναβιώσει καθώς είχε εκδηλωθεί η βούληση της διοίκησης για διαφορετική αντιμετώπιση του ζητήματος.
Νέα μνημονιακά εργαλεία
Η υπογραφή των μνημονίων έφερε, σύμφωνα με την κ. Σακελλαροπούλου, νέα εργαλεία σχεδιασμού. Πιο συγκεκριμένα, προβλέφθηκαν τα Ειδικά Σχέδια Χωρικής Ανάπτυξης Στρατηγικής Επένδυσης (ΕΣΧΑΣΕ) με τον νόμο 3894/2010 που ρυθμίζει τις fast track επενδύσεις, για τις στρατηγικές επενδύσεις σε ιδιωτικά ακίνητα. Το ΣτΕ έκρινε την εμβέλεια των ΕΣΧΑΣΕ ως εργαλείου σχεδιασμού το οποίο, ωστόσο, εξαντλείται στη ρύθμιση της σχέσης της επένδυσης με το χώρο. Η πρόβλεψη, δε, των περιβαλλοντικών όρων κατά την έκδοση των ΕΣΧΑΣΕ δεν υποκαθιστά την ανάγκη περιβαλλοντικής αδειοδότησης, αντίθετα προβλέπει τη χωροθέτησή τους και την έγκριση περιβαλλοντικών όρων με ειδική διαδικασία.
Το 2011 τέθηκαν κανόνες αξιοποίησης των ακινήτων της ιδιωτικής περιουσίας του Δημοσίου με τα Ειδικά Σχέδια Χωρικής Ανάπτυξης Δημοσίου Ακινήτου (ΕΧΑΔΑ) και συστήθηκε το ΤΑΙΠΕΔ με το προϊόν αξιοποίησης να χρησιμοποιείται αποκλειστικά για τη μείωση του δημοσίου χρέους. Στα πλαίσια αυτού του πλαισίου το δικαστήριο ασχολήθηκε με τις επενδύσεις στον Αστέρα Βουλιαγμένης, το ΕΣΧΑΔΑ της οποίας κρίθηκε μη νόμιμο, γιατί η μεταβολή των επιτρεπόμενων χρήσεων που επιχειρήθηκε δεν στηριζόταν στο χωροταξικό και πολεοδομικό σχεδιασμό της ευρύτερης περιοχής, ενώ η προσθήκη χρήσης κατοικίας σ’ αυτές του τουρισμού και της αναψυχής συνιστά επιβάρυνση στις ήδη επιτρεπόμενες χρήσεις και μετατρέπει την ευαίσθητη περιοχή της χερσονήσου του Μικρού Καβουριού σε οικιστική περιοχή με μικτές χρήσεις.
Μετά την αναμόρφωση του ΕΣΧΑΔΑ, το νέο κρίθηκε νόμιμο, καθώς διέφερε ουσιωδώς από το προηγούμενο σε ό,τι αφορά την προστασία του περιβάλλοντος, την προστασία της φυσιογνωμίας του ακινήτου ως περιοχής τουρισμού αναψυχής όσο και για τη έκταση και κατανομή των επιτρεπόμενων χρήσεων. Στα πλαίσια αυτής της επένδυσης διευκρινίστηκε, επίσης, ότι μετά την ακύρωση του χωροταξικού για τον τουρισμό και μέχρι την θέσπιση νέου η ανάπτυξη τουριστικών δραστηριοτήτων είναι δυνατή με βάση τις κατευθύνσεις του γενικού χωροταξικού, των περιφερειακών χωροταξικών σχεδίων και λοιπών χωρικών σχεδίων.
Προστασία του φυσικού περιβάλλοντος
Τη δεκαετία της κρίσης το έργο της εκτροπής του Αχελώου απασχόλησε δύο φορές την ολομέλεια (2009, 2014). Ενδιάμεσα υπήρξε και μια απόφαση του δικαστηρίου της ΕΕ που απαντούσε σε 14 προδικαστικά ερωτήματα. Το δικαστήριο έκρινε ευθέως ότι το έργο που αρχικά σχεδιάστηκε ως αρδευτικό και στη συνέχεια ως ενεργειακό-αρδευτικό και δευτερευόντως υδρευτικό παραβιάζει την αρχή της βιώσιμης ανάπτυξης. Η έγκριση, δε, των σχεδίων διαχείρισης των υδάτων και ο προγραμματισμός ενός έργου σε αυτά δεν ισοδυναμεί με αδειοδότησή του.
Στην περίπτωση του Ασωπού το δικαστήριο αναγνωρίζει το χρόνιο πρόβλημα της ουσιώδους διατάραξής του και την ανάγκη να παρθούν μέτρα αποκατάστασης, δεδομένου ότι συντρέχει άμεσος κίνδυνος για την υγεία των κατοίκων. Παράλληλα, η διοίκηση οφείλει εκτός του χωρικού σχεδιασμού να λάβει άμεσα μέτρα προστασίας για την αποκατάσταση και την αντιμετώπιση του ζητήματος. Επιπλέον, κρίθηκε ότι πρέπει άμεσα να διακόψει τη λειτουργία όσων μονάδων δεν διαθέτουν σύστημα επεξεργασίας αποβλήτων ή λειτουργούν κατά παράβαση. Τέλος θα πρέπει να λυθεί το πρόβλημα της επεξεργασίας αποβλήτων είτε με την κατασκευή μονάδας είτε με όποιο άλλο αντίστοιχο έργο επιλέξει και να ληφθούν μέτρα αποκατάστασης το οικοσυστήματος.
Προστασία δασών
Η δασική προστασία απασχόλησε αρκετές φορές το δικαστήριο, σύμφωνα με την κ. Σακελλαροπούλου, τόσο για την κύρωση των δασικών χαρτών όσο και την ολοκλήρωση του κτηματολογίου. Σε απόφαση του ΣτΕ κρίθηκε ότι επιτρέπεται η εγκατάσταση ΑΠΕ σε αναδασωτέα περιοχή, καθώς δεν πρόκειται για μεταβολή του νομικού χαρακτήρα της περιοχής, αλλά για προσωρινή παρέμβαση συγκεκριμένης δραστηριότητας με την υποχρέωση αποκατάστασης του δασικού χαρακτήρα μετά την παύση της λειτουργίας.
Οι δασικοί χάρτες έφεραν στο προσκήνιο το πρόβλημα των οικιστικών πυκνώσεων, τις οποίες ο νομοθέτης εξαιρεί από την ανάρτηση. Το ζήτημα της αυθαίρετης δόμησης αντιμετωπίστηκε ως ευκαιρία αύξησης εσόδων. Ο νόμος του 2011 κρίθηκε ομόφωνα αντισυνταγματικός, γιατί νοθεύεται ο ορθολογικός πολεοδομικός σχεδιασμός που προβλέπεται από το άρθρο 24 του Συντάγματος και γιατί οι δυσμενείς συνέπειες δεν αναιρούνται από το επιβαλλόμενος πρόστιμο που κατευθύνεται στο Πράσινο Ταμείο. Ενδεικτικό, όμως, της πολιτικής επιλογής του νομοθέτη ήταν η επανακατάθεση του νόμου το 2013, όπου η ολομέλεια του ΣτΕ ανατρέποντας την πάγια νομολογία αποφάσισε κατά πλειοψηφία υπέρ της συνταγματικότητας του νόμου με το σκεπτικό ότι οφείλει να λάβει υπόψη το γεγονός ότι το μέτρο της κατεδάφισης ήταν ανενεργό επί δεκαετίες και ότι υπάρχει μαθηματικά διαπιστωμένη αντικειμενική αδυναμία υλοποίησης του μέτρου αυτού.
Με καταιγιστικό ρυθμό
Στον καταιγιστικό ρυθμό αλλαγών της μέχρι τότε αρκετά σταθερής περιβαλλοντικής νομοθεσίας από το 2010 και μετά στάθηκε η κ. Θεοδότα Νάντσου, υπεύθυνη περιβαλλοντικής πολιτικής του WWF στην τοποθέτησή της, κατά την οποία επιχείρησε μια συστηματική καταγραφή των μεταβολών που παρατηρήθηκαν τα τελευταία 8 χρόνια, τονίζοντας ότι σε πολλές περιπτώσεις το περιεχόμενο των νομοθετημάτων δεν υπαγορευόταν από την τρόικα ή τους δανειστές, αλλά αποτελούσε πολιτική επιλογή των εκάστοτε κυβερνήσεων.
Κατηγοριοποιώντας τις νομοθετικές παρεμβάσεις ανά μνημονιακή περίοδο, κατέγραψε θετικά βήματα, αλλά και αρνητικές εξελίξεις στο περιεχόμενο της περιβαλλοντικής νομοθεσίας. Λίγο πριν την πρώτη δανειακή σύμβαση στις αρχές του 2010 γίνονται θετικά βήματα με τη δημιουργία του Πράσινου Ταμείου και τη διαφανή διαχείριση πόρων που εισπράττονταν, χωρίς να αποδίδονται στον αντίστοιχό σκοπό, τη δημιουργία της Διαύγειας, τη δωρεάν πρόσβαση στο Εθνικό Τυπογραφείο και την ηλεκτρονική διακυβέρνηση. Το καλοκαίρι του 2010, ωστόσο, καταγράφεται ο νόμος προώθησης των στρατηγικών επενδύσεων με διαδικασίες fast track και η υπογραφή της πρώτης δανειακής σύμβασης συνοδεύεται από την πώληση λιγνιτικών μονάδων, με μεγάλη σημασία για την αδειοδότηση, αλλά και την εξάρτηση της Ελλάδας από τα ορυκτά καύσιμα, και έργα με βαρύ περιβαλλοντικό αποτύπωμα που άλλαξαν τα περιβαλλοντικά δεδομένα, όπως η εξόρυξη υδρογονανθράκων, τα μεταλλεία χρυσού στη Χαλκιδική, η μεταβολή της περιβαλλοντικής αδειοδότησης στην κατεύθυνση της απλοποίησης της, η απλοποίηση των τουριστικών επενδύσεων και η μεταβολή της δασικής νομοθεσίας που απασχόλησε καθ’ όλη τη δεκαετία το νομοθέτη με πληθώρα σημειακών μεταβολών του νομοθετικού πλαισίου, με τροπολογίες που θεσπίζονταν για να αναιρεθούν χωρίς αντικατάσταση ακόμα και από την ίδια κυβέρνηση. Σε κάποιες περιπτώσεις οι αλλαγές αυτές επικαιροποιούσαν το νομοθετικό πλαίσιο, αλλά τις περισσότερες φορές οι τροποποιήσεις αφορούσαν νομιμοποίηση, τακτοποίηση παράνομων χρήσεων ή χωροθέτηση νέων εγκαταστάσεων ασύμβατων με το δασικό χαρακτήρα των περιοχών Στα θετικά της περιόδου συγκαταλέγονται ο νόμος για τη βιοποικιλότητα και οι πρώτοι δασικοί χάρτες που σήμερα, παρά τις «τρύπες παρανομίας», όπως εύγλωττα χαρακτήρισε τις οικιστικές πυκνότητες η κ. Νάντσου, έχουν εκδοθεί για το 38% της επικράτειας με τεράστια την ανάγκη να ολοκληρωθούν.
Το δεύτερο μνημόνιο περιελάμβανε την περαιτέρω εξειδίκευση μέσω προαπαιτούμενων των παραπάνω μέτρων, λεπτομερή σχεδιασμό για τα καινούργια χωροταξικά, το νομοσχέδιο για την παράκτια ζώνη που συγκέντρωσε τότε μεγάλες αντιδράσεις, καθώς και διατάξεις για τη διαχείριση αποβλήτων που σε πολλές περιπτώσεις μεταφέρονταν από αξιολόγηση σε αξιολόγηση. Σημαντική θέση έχει εδώ και η μέριμνα για ένα καινούργιο χωροταξικό σχέδιο για τον τουρισμό.
Στο τρίτο μνημόνια αναμένεται ένα λεπτομερές στρατηγικό σχέδιο για τη χωροθέτηση των επενδύσεων που θα αφορά και το περιβάλλον, το νέο προεδρικό διάταγμα για τις χρήσεις γης, οι αναθεωρήσεις των χωροταξικών και οι τεχνικές προδιαγραφές για τα περιφερειακά χωροταξικά που χρήζουν άμεσης επικαιροποίησης. Στον τομέα της ενέργειας κομβικό ρόλο παίζε το ζήτημα των λιγνιτικών μονάδων της ΔΕΗ και το πρόγραμμα των ιδιωτικοποιήσεων της επόμενης περιόδου.
Απορρύθμιση περιβαλλοντικών ελέγχων
Η κ. Νάντσου εκτιμά ότι κύρια κατεύθυνση των παρεμβάσεων της προηγούμενης δεκαετίας στην περιβαλλοντική νομοθεσία ήταν η διευκόλυνση της περιβαλλοντικής αδειοδότησης μεγάλων επενδύσεων, με τη δημιουργία ενός πολύ ευνοϊκού γι’ αυτές πλαισίου, που θα γίνει ορατό μόλις αυτές εμφανιστούν. Ιδιαίτερη μνεία έκανε στην απορρύθμιση των περιβαλλοντικών ελέγχων μέσω της μείωσης της δαπάνης για τους επιθεωρητές περιβάλλοντος, των ελέγχων αλλά και των προστίμων που τελικά επιβάλει το κράτος, την ίδια ώρα που στο νέο οργανόγραμμα του υπουργείο συγχωνεύτηκε με το αντικείμενο του έλεγχου του λαθρεμπορίου καυσίμου. Με νόμο που ψηφίστηκε το 2018 δίνεται έμφαση στην παροχή συμβουλών στους παραβάτες, γεγονός που αποτελεί αλλαγή παραδείγματος, καθώς σε αντίθεση με τους νομοταγείς πολίτες ή εταιρίες που επιλέγουν να επενδύουν σε συμβούλους περιβαλλοντικής πολιτικής, όσοι παρανομούν θα έχουν ως συμβούλους τους επιθεωρητές περιβάλλοντος που αποτελούν τους καθ’ ύλην αρμόδιους για τη συμμόρφωση με την περιβαλλοντική νομοθεσία.
Μεγάλο ζήτημα εκσυγχρονισμού του ελληνικού κρατικού μηχανισμού αποτελεί και οι υποθέσεις μη συμμόρφωσης με αποφάσεις του δικαστηρίου της ΕΕ, οι οποίες το 2017 αυξήθηκαν σε 11 από 5 το 2016. Αφορούν υποθέσεις λημμάτων, του ΧΥΤΑ της Ζακύνθου, της λίμνης Κορώνεια, του κόλπο της Ελευσίνας κ.α. Είναι ζήτημα καλής διακυβέρνησης η δημιουργία ενός συστήματος έγκαιρου εντοπισμού ζητημάτων που χρήζουν βελτίωσης, όπως επίσης και συμμετοχής της χώρας μας στις διαπραγματεύσεις της νομοθεσίας αυτής.
Η υπεύθυνη περιβαλλοντικής πολιτικής του WWF έκλεισε τη ομιλία της με δύο παραδείγματα ερευνών του ΟΑΣΑ και του Economist που απαντάνε στην απαίτηση περιορισμού και απλοποίησης της περιβαλλοντικής νομοθεσίας προς όφελος των επενδύσεων. Η έρευνα του ΟΑΣΑ αποδεικνύει ότι το διοικητικό βάρος της περιβαλλοντικής νομοθεσίας είναι μόνο 4% στην Ελλάδα, ενώ με βάση την έρευνα του Εconomist οι σκανδιναβικές οικονομίες που είναι από τις πιο ανεπτυγμένες της Ευρώπης έχουν περιβαλλοντική νομοθεσία που εφαρμόζεται με μεγάλη αυστηρότητα.
Εφικτή λύση από όλους
Ο κ. Νίκος Χαραλαμπίδης, διευθυντής του ελληνικού γραφείου της Greenpeace, έδωσε έμφαση στην κοινωνική συνοχή που μπορεί να προσφέρει η περιβαλλοντική νομοθεσία και δράση. Τονίζοντας τη διαλεκτική σχέση μεταξύ κοινωνικής συγκυρίας και πολιτικών επιλογών περιέγραψε τον τρόπο με τον οποίο ο οργανισμός που εκπροσωπεί πέρασε από την ακτιβιστική δράση της δεκαετίας του 1990, στην πολιτική παρέμβαση στα κέντρα λήψης αποφάσεων την επόμενη δεκαετία, για να εστιάσει πλέον στην κοινωνική δράση που απαντάει στην παραίτηση και την απογοήτευση που βιώνουν τα φτωχότερα στρώματα την περίοδο της οικονομικής κρίσης. Μεταβάλλοντας τον τρόπο λειτουργίας της κοινωνίας των πολιτών, η περιβαλλοντική ΜΚΟ, στόχευσε στη δημιουργία αγροτικών συνεταιρισμών ή στη δημιουργία αντίστοιχων ενεργειακών, αποκτώντας μεγαλύτερη εξωστρέφεια, δίνοντας λιγότερη έμφαση στην εμβάθυνση της πολιτικής ανάλυσης και λύσεις με άμεσο αποτέλεσμα για να γίνει φανερό ότι η αλλαγή είναι εφικτή από τον καθένα.
Πέτρος Κοντές
Η «Νόμος + Φύση» ιδρύθηκε το 1993 από τον καθηγητή στο πανεπιστήμιο Αθηνών Γεώργιο Παπαδημητρίου και τον Κώστα Μενουδάκο. Αρχικά, κυκλοφόρησε σε εξάμηνη και τρίμηνη βάση ως έντυπη νομική επιθεώρηση και στη συνέχεια διεύρυνε το πεδίο των δραστηριοτήτων της με τη διεξαγωγή ημερίδων, συνεδρίων και εκδηλώσεων για την προστασία του περιβάλλοντος, αλλά και με την εκπόνηση ερευνητικών προγραμμάτων σε συνεργασία με ξένα πανεπιστήμια και οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης. Η ημερίδα που πραγματοποιήθηκε στο αίθριο του Μουσείου Μπενάκη τη Δευτέρα 10 Φεβρουαρίου, αφιερωμένη στη μνήμη του ιδρυτή της, αποτέλεσε την πρώτη μετά από πολύ καιρό που η δραστηριότητα της «Νόμος + Φύση» περιοριζόταν στο διαδικτυακό της ιστότοπο ο οποίος αποτελεί σημαντική πηγή πληροφορίας κυρίως σε ότι αφορά τη νομολογία και της αποφάσεις του ΣτΕ.
Ο Κώστας Μενουδάκος, επίτιμος πρόεδρος ΣτΕ, πρόεδρος της Αρχής Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων και επιστημονικός υπεύθυνος της «Νόμος + Φύσης», έθεσε το πλαίσιο της συζήτησης αναφερόμενος στη σύγκρουση μεταξύ περιβάλλοντος και οικονομικής ανάπτυξης, δεδομένου ότι συνήθως η προστασία της φύσης θεωρείται ανασταλτικός παράγοντας για την οικονομική δραστηριότητα. Σύγκρουση που έγινε ακόμα μεγαλύτερη την τελευταία δεκαετία, λόγω της οικονομικής κρίσης, η οποία επηρέασε την περιβαλλοντική πολιτική της χώρας, καθώς οι προτεραιότητες που επέβαλαν οι περιστάσεις έδωσαν μεγαλύτερη σημασία στην οικονομική μεγέθυνση απ’ ό,τι στην προστασία του φυσικού περιβάλλοντος.
Σκοπός της ημερίδας ήταν η ανάδειξη της συμβολής της περιβαλλοντικής προστασίας ως ισότιμου πυλώνα της αρχής της βιώσιμης ανάπτυξης στην κοινωνική συνοχή, αναλύοντας το θεσμικό πλαίσιο, τη νομολογία και τον αντίκτυπο που έχει στην κοινωνία. Με δεδομένη τη μετατόπιση του σημείου ισορροπίας μεταξύ των τριών συνιστωσών της βιώσιμης ανάπτυξης (ανάπτυξη, προστασία του περιβάλλοντος, κοινωνική συνοχή) την τελευταία δεκαετία, αλλά και τον κίνδυνο η οικονομική κρίση να επιτείνει την ήδη σοβούσα περιβαλλοντική, οι Κατερίνα Σακελλαροπούλου, αντιπρόεδρος ΣτΕ, Θεοδότα Νάντσου, επικεφαλής περιβαλλοντικής πολιτικής WWF Ελλάς και Νίκος Χαραλαμπίδης, διευθυντής του ελληνικού γραφείου Greenpeace περιέγραψαν την κατάσταση που έχει δημιουργηθεί στο πεδίο της περιβαλλοντικής προστασίας, σε επίπεδο νομολογίας, νομοθεσίας, αλλά και κοινωνικής πρόσληψης.
Ειδικά χωροταξικά και περιβαλλοντική προστασία
Η κρίση των τελευταίων ετών είχε ως αποτέλεσμα την υποχώρηση της προστασίας του περιβάλλοντος και ως προτεραιότητα και σε ό,τι αφορά τη διάθεση πόρων, εκτίμησε η κ. Κατερίνα Σακελαροπούλου, θεωρώντας ότι η ανησυχητική διεύρυνση της έννοιας του δημοσίου συμφέροντος επέτεινε τη σύγκρουση μεταξύ της οικονομικής ανάπτυξης και της περιβαλλοντικής προστασίας.
Κατά τη διάρκεια της ομιλίας της αναφέρθηκε στα ζητήματα που απασχόλησαν το ΣτΕ την τελευταία δεκαετία, τα οποία είχαν να κάνουν με τα διάφορα χωροταξικά σχέδια, τα νέα εργαλεία σχεδιασμού που εισήγαγε η μνημονιακή νομοθεσία, την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος, τους δασικούς χάρτες, την αγροτική γη, την προστασία ακτών και αιγιαλού κ.α, καταθέτοντας μια συστηματική καταγραφή της νομολογίας που δημιούργησε η συνθήκη της οικονομικής κρίσης.
Η καθυστέρηση του χωροταξικού σχεδιασμού δημιούργησε προβλήματα στην περιβαλλοντική αδειοδότηση διάφορων οικονομικών δραστηριοτήτων. Από το 2003 ως το 2011 εγκρίθηκαν τα περιφερειακά χωροταξικά, τα οποία έχουν ανάγκη άμεσης αναθεώρησης, το γενικό χωροταξικό σχέδιο και τα διάφορα ειδικά χωροταξικά (ΑΠΕ, βιομηχανίας, υδατοκαλλιεργειών τουρισμού). Το ΣτΕ απασχόλησαν τα ειδικά χωροταξικά για τα οποία κατατέθηκαν αιτήσεις ακύρωσης, καθώς οι κατευθύνσεις τους γενικές και ειδικές δημιουργούν έννομες συνέπειες και αναπτύσσουν νομική δεσμευτικότητα.
Τα σχετικά με το χωροταξικό των ΑΠΕ ζητήματα που απασχόλησαν το ΣτΕ αφορούσαν τις νησιωτικές περιοχές, τις μορφές παραγωγής ενέργειας που επιτρέπονται σ’ αυτές, αλλά και την προστασία των πτηνών κυρίως σε ότι αφορά τη χωροθέτηση των αιολικών πάρκων. Πιο συγκεκριμένα, το δικαστήριο έκρινε ότι δεν απαιτείτο προηγούμενη έγκριση των πλαισίων για τις ορεινές, παράκτιες και νησιωτικές περιοχές για την εκπόνηση του ειδικού χωροταξικού ΑΠΕ, καθώς δεν προβλεπόταν από την ισχύουσα νομοθεσία. Επιπλέον, κρίθηκε ότι τα μικρά νησιά με την ιδιαιτερότητα της ενότητας που τα χαρακτηρίζει, της συμμετρίας του τοπίου τους, του εκτεταμένου αναγλύφου τους και της στενής αλληλεξάρτησης του φυσικού περιβάλλοντος με τα ανθρωπογενή συστήματα που τα καθιστούν ευάλωτα σε εξωγενείς παρεμβάσεις μπορούν να φιλοξενήσουν μονάδες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας με φιλικές προς το περιβάλλον μεθόδους, όπως οι ΑΠΕ, υπό την προϋπόθεση να λαμβάνεται υπόψη το ζήτημα του νησιωτικού χώρου. Το δικαστήριο ασχολήθηκε και με την πλημμέλεια του συγκεκριμένου χωροταξικού σε ότι αφορά την προστασία των πτηνών από τις ΑΠΕ, και κυρίως τα αιολικά πάρκα, καθώς προβλεπόταν ορνιθολογική μελέτη μόνο σε περίπτωση εγκαταστάσεων εντός Ζώνης Ειδικής Προστασίας και όχι σε περιοχές σημαντικές για τα ίδια τα πτηνά. Η μη συμμόρφωση της κανονιστικής διάτασης εντός της προθεσμίας μετά την αποδοχή της αίτησης ακύρωσης είχε ως αποτέλεσμα και την ακύρωση του χωροταξικού.
Στο χωροταξικό των υδατοκαλλιεργειών αντιμετωπίστηκε ένα ζήτημα ευρύτερης τάξης, που αφορά και κινηματικές διαδικασίες, το οποίο είχε να κάνει με την περίπτωση μη έκδοσης απλής γνώμης από συλλογικό διοικητικό όργανο, λόγω εσκεμμένων ενεργειών τρίτων που παρεμπόδισαν τη λειτουργία του οργάνου. Στην περίπτωση που απαιτείται η γνώμη αυτή, η αρχή του κράτους δικαίου, σύμφωνα με το ΣτΕ, και της αποτελεσματικής διοικητικής δράσης επιβάλλουν την έκδοση της διοικητικής πράξης, ακόμα κι αν ο τρόπος με τον οποίο εκδόθηκε η απλή γνώμη δεν συμφωνεί με το νόμο λόγω των προσχωμάτων.
Ένα σημαντικό κενό δημιουργεί η απουσία χωροταξικού σχεδίου για τον τουρισμό σε συνδυασμό με την έλλειψη αντίστοιχου για τον παράκτιο χώρο, ειδικά σε μια νησιωτική χώρα που έχει ως κύρια δραστηριότητα τον τουρισμό. Το εν λόγω χωροταξικό ακυρώθηκε για τυπικό λόγο το 2013 και στη συνέχεια κρίθηκε ότι το προηγούμενο του 2009 δεν μπορεί να αναβιώσει καθώς είχε εκδηλωθεί η βούληση της διοίκησης για διαφορετική αντιμετώπιση του ζητήματος.
Νέα μνημονιακά εργαλεία
Η υπογραφή των μνημονίων έφερε, σύμφωνα με την κ. Σακελλαροπούλου, νέα εργαλεία σχεδιασμού. Πιο συγκεκριμένα, προβλέφθηκαν τα Ειδικά Σχέδια Χωρικής Ανάπτυξης Στρατηγικής Επένδυσης (ΕΣΧΑΣΕ) με τον νόμο 3894/2010 που ρυθμίζει τις fast track επενδύσεις, για τις στρατηγικές επενδύσεις σε ιδιωτικά ακίνητα. Το ΣτΕ έκρινε την εμβέλεια των ΕΣΧΑΣΕ ως εργαλείου σχεδιασμού το οποίο, ωστόσο, εξαντλείται στη ρύθμιση της σχέσης της επένδυσης με το χώρο. Η πρόβλεψη, δε, των περιβαλλοντικών όρων κατά την έκδοση των ΕΣΧΑΣΕ δεν υποκαθιστά την ανάγκη περιβαλλοντικής αδειοδότησης, αντίθετα προβλέπει τη χωροθέτησή τους και την έγκριση περιβαλλοντικών όρων με ειδική διαδικασία.
Το 2011 τέθηκαν κανόνες αξιοποίησης των ακινήτων της ιδιωτικής περιουσίας του Δημοσίου με τα Ειδικά Σχέδια Χωρικής Ανάπτυξης Δημοσίου Ακινήτου (ΕΧΑΔΑ) και συστήθηκε το ΤΑΙΠΕΔ με το προϊόν αξιοποίησης να χρησιμοποιείται αποκλειστικά για τη μείωση του δημοσίου χρέους. Στα πλαίσια αυτού του πλαισίου το δικαστήριο ασχολήθηκε με τις επενδύσεις στον Αστέρα Βουλιαγμένης, το ΕΣΧΑΔΑ της οποίας κρίθηκε μη νόμιμο, γιατί η μεταβολή των επιτρεπόμενων χρήσεων που επιχειρήθηκε δεν στηριζόταν στο χωροταξικό και πολεοδομικό σχεδιασμό της ευρύτερης περιοχής, ενώ η προσθήκη χρήσης κατοικίας σ’ αυτές του τουρισμού και της αναψυχής συνιστά επιβάρυνση στις ήδη επιτρεπόμενες χρήσεις και μετατρέπει την ευαίσθητη περιοχή της χερσονήσου του Μικρού Καβουριού σε οικιστική περιοχή με μικτές χρήσεις.
Μετά την αναμόρφωση του ΕΣΧΑΔΑ, το νέο κρίθηκε νόμιμο, καθώς διέφερε ουσιωδώς από το προηγούμενο σε ό,τι αφορά την προστασία του περιβάλλοντος, την προστασία της φυσιογνωμίας του ακινήτου ως περιοχής τουρισμού αναψυχής όσο και για τη έκταση και κατανομή των επιτρεπόμενων χρήσεων. Στα πλαίσια αυτής της επένδυσης διευκρινίστηκε, επίσης, ότι μετά την ακύρωση του χωροταξικού για τον τουρισμό και μέχρι την θέσπιση νέου η ανάπτυξη τουριστικών δραστηριοτήτων είναι δυνατή με βάση τις κατευθύνσεις του γενικού χωροταξικού, των περιφερειακών χωροταξικών σχεδίων και λοιπών χωρικών σχεδίων.
Προστασία του φυσικού περιβάλλοντος
Τη δεκαετία της κρίσης το έργο της εκτροπής του Αχελώου απασχόλησε δύο φορές την ολομέλεια (2009, 2014). Ενδιάμεσα υπήρξε και μια απόφαση του δικαστηρίου της ΕΕ που απαντούσε σε 14 προδικαστικά ερωτήματα. Το δικαστήριο έκρινε ευθέως ότι το έργο που αρχικά σχεδιάστηκε ως αρδευτικό και στη συνέχεια ως ενεργειακό-αρδευτικό και δευτερευόντως υδρευτικό παραβιάζει την αρχή της βιώσιμης ανάπτυξης. Η έγκριση, δε, των σχεδίων διαχείρισης των υδάτων και ο προγραμματισμός ενός έργου σε αυτά δεν ισοδυναμεί με αδειοδότησή του.
Στην περίπτωση του Ασωπού το δικαστήριο αναγνωρίζει το χρόνιο πρόβλημα της ουσιώδους διατάραξής του και την ανάγκη να παρθούν μέτρα αποκατάστασης, δεδομένου ότι συντρέχει άμεσος κίνδυνος για την υγεία των κατοίκων. Παράλληλα, η διοίκηση οφείλει εκτός του χωρικού σχεδιασμού να λάβει άμεσα μέτρα προστασίας για την αποκατάσταση και την αντιμετώπιση του ζητήματος. Επιπλέον, κρίθηκε ότι πρέπει άμεσα να διακόψει τη λειτουργία όσων μονάδων δεν διαθέτουν σύστημα επεξεργασίας αποβλήτων ή λειτουργούν κατά παράβαση. Τέλος θα πρέπει να λυθεί το πρόβλημα της επεξεργασίας αποβλήτων είτε με την κατασκευή μονάδας είτε με όποιο άλλο αντίστοιχο έργο επιλέξει και να ληφθούν μέτρα αποκατάστασης το οικοσυστήματος.
Προστασία δασών
Η δασική προστασία απασχόλησε αρκετές φορές το δικαστήριο, σύμφωνα με την κ. Σακελλαροπούλου, τόσο για την κύρωση των δασικών χαρτών όσο και την ολοκλήρωση του κτηματολογίου. Σε απόφαση του ΣτΕ κρίθηκε ότι επιτρέπεται η εγκατάσταση ΑΠΕ σε αναδασωτέα περιοχή, καθώς δεν πρόκειται για μεταβολή του νομικού χαρακτήρα της περιοχής, αλλά για προσωρινή παρέμβαση συγκεκριμένης δραστηριότητας με την υποχρέωση αποκατάστασης του δασικού χαρακτήρα μετά την παύση της λειτουργίας.
Οι δασικοί χάρτες έφεραν στο προσκήνιο το πρόβλημα των οικιστικών πυκνώσεων, τις οποίες ο νομοθέτης εξαιρεί από την ανάρτηση. Το ζήτημα της αυθαίρετης δόμησης αντιμετωπίστηκε ως ευκαιρία αύξησης εσόδων. Ο νόμος του 2011 κρίθηκε ομόφωνα αντισυνταγματικός, γιατί νοθεύεται ο ορθολογικός πολεοδομικός σχεδιασμός που προβλέπεται από το άρθρο 24 του Συντάγματος και γιατί οι δυσμενείς συνέπειες δεν αναιρούνται από το επιβαλλόμενος πρόστιμο που κατευθύνεται στο Πράσινο Ταμείο. Ενδεικτικό, όμως, της πολιτικής επιλογής του νομοθέτη ήταν η επανακατάθεση του νόμου το 2013, όπου η ολομέλεια του ΣτΕ ανατρέποντας την πάγια νομολογία αποφάσισε κατά πλειοψηφία υπέρ της συνταγματικότητας του νόμου με το σκεπτικό ότι οφείλει να λάβει υπόψη το γεγονός ότι το μέτρο της κατεδάφισης ήταν ανενεργό επί δεκαετίες και ότι υπάρχει μαθηματικά διαπιστωμένη αντικειμενική αδυναμία υλοποίησης του μέτρου αυτού.
Με καταιγιστικό ρυθμό
Στον καταιγιστικό ρυθμό αλλαγών της μέχρι τότε αρκετά σταθερής περιβαλλοντικής νομοθεσίας από το 2010 και μετά στάθηκε η κ. Θεοδότα Νάντσου, υπεύθυνη περιβαλλοντικής πολιτικής του WWF στην τοποθέτησή της, κατά την οποία επιχείρησε μια συστηματική καταγραφή των μεταβολών που παρατηρήθηκαν τα τελευταία 8 χρόνια, τονίζοντας ότι σε πολλές περιπτώσεις το περιεχόμενο των νομοθετημάτων δεν υπαγορευόταν από την τρόικα ή τους δανειστές, αλλά αποτελούσε πολιτική επιλογή των εκάστοτε κυβερνήσεων.
Κατηγοριοποιώντας τις νομοθετικές παρεμβάσεις ανά μνημονιακή περίοδο, κατέγραψε θετικά βήματα, αλλά και αρνητικές εξελίξεις στο περιεχόμενο της περιβαλλοντικής νομοθεσίας. Λίγο πριν την πρώτη δανειακή σύμβαση στις αρχές του 2010 γίνονται θετικά βήματα με τη δημιουργία του Πράσινου Ταμείου και τη διαφανή διαχείριση πόρων που εισπράττονταν, χωρίς να αποδίδονται στον αντίστοιχό σκοπό, τη δημιουργία της Διαύγειας, τη δωρεάν πρόσβαση στο Εθνικό Τυπογραφείο και την ηλεκτρονική διακυβέρνηση. Το καλοκαίρι του 2010, ωστόσο, καταγράφεται ο νόμος προώθησης των στρατηγικών επενδύσεων με διαδικασίες fast track και η υπογραφή της πρώτης δανειακής σύμβασης συνοδεύεται από την πώληση λιγνιτικών μονάδων, με μεγάλη σημασία για την αδειοδότηση, αλλά και την εξάρτηση της Ελλάδας από τα ορυκτά καύσιμα, και έργα με βαρύ περιβαλλοντικό αποτύπωμα που άλλαξαν τα περιβαλλοντικά δεδομένα, όπως η εξόρυξη υδρογονανθράκων, τα μεταλλεία χρυσού στη Χαλκιδική, η μεταβολή της περιβαλλοντικής αδειοδότησης στην κατεύθυνση της απλοποίησης της, η απλοποίηση των τουριστικών επενδύσεων και η μεταβολή της δασικής νομοθεσίας που απασχόλησε καθ’ όλη τη δεκαετία το νομοθέτη με πληθώρα σημειακών μεταβολών του νομοθετικού πλαισίου, με τροπολογίες που θεσπίζονταν για να αναιρεθούν χωρίς αντικατάσταση ακόμα και από την ίδια κυβέρνηση. Σε κάποιες περιπτώσεις οι αλλαγές αυτές επικαιροποιούσαν το νομοθετικό πλαίσιο, αλλά τις περισσότερες φορές οι τροποποιήσεις αφορούσαν νομιμοποίηση, τακτοποίηση παράνομων χρήσεων ή χωροθέτηση νέων εγκαταστάσεων ασύμβατων με το δασικό χαρακτήρα των περιοχών Στα θετικά της περιόδου συγκαταλέγονται ο νόμος για τη βιοποικιλότητα και οι πρώτοι δασικοί χάρτες που σήμερα, παρά τις «τρύπες παρανομίας», όπως εύγλωττα χαρακτήρισε τις οικιστικές πυκνότητες η κ. Νάντσου, έχουν εκδοθεί για το 38% της επικράτειας με τεράστια την ανάγκη να ολοκληρωθούν.
Το δεύτερο μνημόνιο περιελάμβανε την περαιτέρω εξειδίκευση μέσω προαπαιτούμενων των παραπάνω μέτρων, λεπτομερή σχεδιασμό για τα καινούργια χωροταξικά, το νομοσχέδιο για την παράκτια ζώνη που συγκέντρωσε τότε μεγάλες αντιδράσεις, καθώς και διατάξεις για τη διαχείριση αποβλήτων που σε πολλές περιπτώσεις μεταφέρονταν από αξιολόγηση σε αξιολόγηση. Σημαντική θέση έχει εδώ και η μέριμνα για ένα καινούργιο χωροταξικό σχέδιο για τον τουρισμό.
Στο τρίτο μνημόνια αναμένεται ένα λεπτομερές στρατηγικό σχέδιο για τη χωροθέτηση των επενδύσεων που θα αφορά και το περιβάλλον, το νέο προεδρικό διάταγμα για τις χρήσεις γης, οι αναθεωρήσεις των χωροταξικών και οι τεχνικές προδιαγραφές για τα περιφερειακά χωροταξικά που χρήζουν άμεσης επικαιροποίησης. Στον τομέα της ενέργειας κομβικό ρόλο παίζε το ζήτημα των λιγνιτικών μονάδων της ΔΕΗ και το πρόγραμμα των ιδιωτικοποιήσεων της επόμενης περιόδου.
Απορρύθμιση περιβαλλοντικών ελέγχων
Η κ. Νάντσου εκτιμά ότι κύρια κατεύθυνση των παρεμβάσεων της προηγούμενης δεκαετίας στην περιβαλλοντική νομοθεσία ήταν η διευκόλυνση της περιβαλλοντικής αδειοδότησης μεγάλων επενδύσεων, με τη δημιουργία ενός πολύ ευνοϊκού γι’ αυτές πλαισίου, που θα γίνει ορατό μόλις αυτές εμφανιστούν. Ιδιαίτερη μνεία έκανε στην απορρύθμιση των περιβαλλοντικών ελέγχων μέσω της μείωσης της δαπάνης για τους επιθεωρητές περιβάλλοντος, των ελέγχων αλλά και των προστίμων που τελικά επιβάλει το κράτος, την ίδια ώρα που στο νέο οργανόγραμμα του υπουργείο συγχωνεύτηκε με το αντικείμενο του έλεγχου του λαθρεμπορίου καυσίμου. Με νόμο που ψηφίστηκε το 2018 δίνεται έμφαση στην παροχή συμβουλών στους παραβάτες, γεγονός που αποτελεί αλλαγή παραδείγματος, καθώς σε αντίθεση με τους νομοταγείς πολίτες ή εταιρίες που επιλέγουν να επενδύουν σε συμβούλους περιβαλλοντικής πολιτικής, όσοι παρανομούν θα έχουν ως συμβούλους τους επιθεωρητές περιβάλλοντος που αποτελούν τους καθ’ ύλην αρμόδιους για τη συμμόρφωση με την περιβαλλοντική νομοθεσία.
Μεγάλο ζήτημα εκσυγχρονισμού του ελληνικού κρατικού μηχανισμού αποτελεί και οι υποθέσεις μη συμμόρφωσης με αποφάσεις του δικαστηρίου της ΕΕ, οι οποίες το 2017 αυξήθηκαν σε 11 από 5 το 2016. Αφορούν υποθέσεις λημμάτων, του ΧΥΤΑ της Ζακύνθου, της λίμνης Κορώνεια, του κόλπο της Ελευσίνας κ.α. Είναι ζήτημα καλής διακυβέρνησης η δημιουργία ενός συστήματος έγκαιρου εντοπισμού ζητημάτων που χρήζουν βελτίωσης, όπως επίσης και συμμετοχής της χώρας μας στις διαπραγματεύσεις της νομοθεσίας αυτής.
Η υπεύθυνη περιβαλλοντικής πολιτικής του WWF έκλεισε τη ομιλία της με δύο παραδείγματα ερευνών του ΟΑΣΑ και του Economist που απαντάνε στην απαίτηση περιορισμού και απλοποίησης της περιβαλλοντικής νομοθεσίας προς όφελος των επενδύσεων. Η έρευνα του ΟΑΣΑ αποδεικνύει ότι το διοικητικό βάρος της περιβαλλοντικής νομοθεσίας είναι μόνο 4% στην Ελλάδα, ενώ με βάση την έρευνα του Εconomist οι σκανδιναβικές οικονομίες που είναι από τις πιο ανεπτυγμένες της Ευρώπης έχουν περιβαλλοντική νομοθεσία που εφαρμόζεται με μεγάλη αυστηρότητα.
Εφικτή λύση από όλους
Ο κ. Νίκος Χαραλαμπίδης, διευθυντής του ελληνικού γραφείου της Greenpeace, έδωσε έμφαση στην κοινωνική συνοχή που μπορεί να προσφέρει η περιβαλλοντική νομοθεσία και δράση. Τονίζοντας τη διαλεκτική σχέση μεταξύ κοινωνικής συγκυρίας και πολιτικών επιλογών περιέγραψε τον τρόπο με τον οποίο ο οργανισμός που εκπροσωπεί πέρασε από την ακτιβιστική δράση της δεκαετίας του 1990, στην πολιτική παρέμβαση στα κέντρα λήψης αποφάσεων την επόμενη δεκαετία, για να εστιάσει πλέον στην κοινωνική δράση που απαντάει στην παραίτηση και την απογοήτευση που βιώνουν τα φτωχότερα στρώματα την περίοδο της οικονομικής κρίσης. Μεταβάλλοντας τον τρόπο λειτουργίας της κοινωνίας των πολιτών, η περιβαλλοντική ΜΚΟ, στόχευσε στη δημιουργία αγροτικών συνεταιρισμών ή στη δημιουργία αντίστοιχων ενεργειακών, αποκτώντας μεγαλύτερη εξωστρέφεια, δίνοντας λιγότερη έμφαση στην εμβάθυνση της πολιτικής ανάλυσης και λύσεις με άμεσο αποτέλεσμα για να γίνει φανερό ότι η αλλαγή είναι εφικτή από τον καθένα.
Πέτρος Κοντές
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου