Μαγικές ταράτσες

Του Γιάννη Σχίζα

Δημοσιεύεται στην ΑΥΓΗ της 9.9.15

Η πολεοδομία  εις ύψος και εις βάθος – «πολεοδομία τριών διαστάσεων»  έλεγε ο Λε Κορμπυζιέ- είναι δύσκολο να γίνει πρόταγμα     μέσα στο  σημερινό καθεστώς κρίσης. Ακόμη  και ο «προβληματισμός επί χάρτου» είναι δύσκολο  να ευδοκιμήσει,  χωρίς την έμπνευση  που παρέχουν οι κατασκευαστικές νεοπλασίες, η οικιστική ανάπτυξη , η  εισοδηματική άνεση  των συντελεστών αυτής της ανάπτυξης.

 

Στον ίδιο χρόνο οι εντάσεις  του αθηναϊκού χώρου γίνονται όλο και περισσότερο αφόρητες, με τους αισθητικούς θύλακες της πόλης να πολιορκούνται   στενά από δυσμορφίες κι ακόμη  δυσοσμίες,  κάθε είδους . Ο επιφανειακός αθηναϊκός χώρος  κατανέμεται σε όλο και περισσότερους χρήστες, όχι μόνο λόγω της εισροής  προσφύγων αλλά και λόγω της μικρής  κινητικότητας των «γηγενών»  προς την περιφέρεια, μέσα σε συνθήκες κρίσης.  

Και ενώ  αυτός ο  χώρος   είναι στην καλύτερη περίπτωση «μία από τα ίδια» και στη χειρότερη περίπτωση καταθλιπτικά βανδαλισμένος, η προσφυγή σε ένα άλλο επίπεδο χώρου «σπεύδει βραδέως», κυρίως  λόγω  ιδεολογικών αδρανειών. Η χρήση των αστικών οροφών για τη δημιουργία «κήπων»  (ταρατσόκηποι) αποτελεί μια δόκιμη  και ελπιδοφόρα πρακτική, όμως  συχνά αναδύονται  τα μικροπεριβαλλοντικά  της στοιχεία    - η λειτουργία  μόνωσης, η αντιμετώπιση πλημμυρικών φαινομένων, η δημιουργία ενδιαιτημάτων για την πτηνοπανίδα  κλπ-  και όχι  η δυνατότητά της να προσφέρει  χώρους επισκέψιμους, με ελκυστικές και «εκτονωτικές» χρήσεις για τους πολίτες.  

Αλλού  όμως και χωρίς τις δικές μας στενότητες, κάποιοι προσθέτουν ή προγραμματίζουν   ζωτικό χώρο  για τους κατοίκους των πόλεων, αμβλύνοντας τις  επιφανειακές εντάσεις . Σύμφωνα με το ελληνικό econews, ο αρχιτέκτονας Ραφαέλ Βινιόλι και το αρχιτεκτονικό γραφείο Olin Landscape Architects σχεδίασαν στη Καλιφόρνια ένα κοινοτικό πάρκο  120 στρεμμάτων – κάτι κοντινό σε έκταση με  τον δικό μας Εθνικό κήπο  των 155 στρεμμάτων – σε μια εντυπωσιακά φυτεμένη στέγη !

Το σχέδιο δεν διαμορφώθηκε εκ του μηδενός ούτε περιορίστηκε σε μια οικολογική μονολειτουργικότητα, αλλά  αφενός «πάτησε» σε ένα ξεπεσμένο εμπορικό κέντρο και αφετέρου συνέθεσε  πολλές  χρήσεις – πέρα από τον ίδιο τον αισθητικό εμπλουτισμό και την οπτική πανδαισία του χώρου . Έτσι το «υπερυψωμένο πάρκο»  διασχίζεται από διαδρόμους  για περπάτημα ή τρέξιμο  μήκους μερικών χιλιομέτρων,   εμπλουτίζει τη γεωμορφολογία   με την «εμφύτευση»  λοφίσκων ,   αποφεύγει τη λειτουργική μονομέρεια με την παρουσία αμπελιών, οργανικών κήπων, καταφυγίου της ενδημικής χλωρίδας και πανίδας, παιδικών χαρών κλπ.

Ένα τέτοιο «υπερυψωμένο πάρκο» προφανώς υπερέχει των όποιων λειτουργικών ταρατσόκηπων (roof garden) τού αθηναϊκού χώρου,  όχι μόνο ως «μέγεθος επί λειτουργίες», αλλά και από την άποψη της δημόσιας προσπελασιμότητας. Η ιδέα ενός  συνεχούς, υπέργειου ή/και  υπερκείμενου χώρου, στην περιοχή της ελληνικής πρωτεύουσας, αποτελεί σήμερα   φουτουριστική φαντασίωση , κάτι σαν  «πολεοδομικός μεσσιανισμός».   Δείγμα σχετικό με τις ιδεολογικές αδράνειες  που παρεμπόδιζαν – «από αμνημονεύτων χρόνων» –  το νεωτεριστικό πνεύμα,  ήταν  η αντίδραση πολλών απέναντι σε μια πρόταση δημιουργίας υπερυψωμένου  αστικού τραίνου (σε πυλώνες), που είχε τεθεί  στην Αθήνα τη δεκαετία του 80, όταν το μετρό ήταν υπό συζήτηση και οι εκσκαφές απειλούσαν το αρχαιολογικό παρελθόν της πόλης : Ήταν μια αντίδραση τύπου Χαράλαμπου Τραμπάκουλα – για να θυμηθούμε και τον Χάρυ Κλυν – με όλα τα συμπαρομαρτούντα της ιδεολογικής πρόγκας…

Οι στέγες είναι  σημαντική διάσταση του ελληνικού δομημένου χώρου, ποσοστιαία πολύ μεγαλύτερη από αυτήν της Νέας Υόρκης, όπου κυριαρχούν πολυόροφα οικοδομήματα. Οι στέγες που ΔΕΝ θα μπορούσαν να γίνουν ταρατσόκηποι ή λειτουργικά roof garden  ή ενιαία και πολυλειτουργικά συστήματα υπερυψωμένου χώρου, θα μπορούσαν να είναι πεδία ενεργειακής παραγωγής.

 Και πραγματικά, οι μνημονιακές κυβερνήσεις φρόντισαν   να κάνουν…ακριβώς το αντίθετο ! Δηλαδή αφού έπεισαν 40.000 νοικοκυριά να τοποθετήσουν φωτοβολταϊκά στις ταράτσες,  στη συνέχεια  έσπευσαν   να  «εξολοθρεύσουν»   κάθε όφελος αυτών  των νοικοκυριών, κάνοντας τρεις μειώσεις της τιμής του παραγόμενου ρεύματος !

Στο δια ταύτα : Είναι να μην μελαγχολεί κανείς, όταν διαβάζει στις ειδήσεις ότι μελετητές στη   Νέα  Υόρκη   σκέπτονται πολύ σοβαρά τα 11 γιγαβάτ που  μπορούν να αντληθούν από  φωτοβολταϊκά συστήματα στις στέγες;