ΔΗΘΕΝ ΤΕΧΝΗ

 

του Άντη Ροδίτη

Όσοι στον τόπο μας ασχολούνται με τον ένα ή με τον άλλο τρόπο με την τέχνη, και δεν εννοώ μόνο με τη ζωγραφική (που είναι το θέμα των ημερών) αλλά όλες τις τέχνες, την ποίηση, την πεζογραφία, τη μουσική, την αρχιτεκτονική, τον κινηματογράφο κ.λπ., δείχνουν να έχουν «ξεχάσει» ή απλώς να μη γνωρίζουν ποιος πραγματι είναι ο ρόλος τής τέχνης.

Ένας από τους καλά γνωστούς μας ζωγράφους δήλωσε ξεκάθαρα, ότι κατά την άποψή του η τέχνη πρέπει να αντιμάχεται το «σύστημα», δηλαδή τον παρόντα τρόπο ζωής μας, τον παρόντα πολιτισμό. Αν έχει υπόψη του ένα καινούριο όραμα για ν’ αντικαταστήσει τον παρόντα πολιτισμό, δεν είπε.

Συγκρίνετε με τα λόγια ενός από τους μεγαλύτερους ποιητές του 20ου αιώνα, του W.B. Yeats (1865-1939) από το βιβλίο του “A Vision”: αν, λέει, του δινόταν η ευκαιρία να ζήσει ένα μήνα σε άλλη εποχή, θα διάλεγε τον έκτο αιώνα, επί Ιουστινιανού, στην Κωνσταντινούπολη. Κι εξηγεί γιατί: Εκεί, λέει, ο ζωγράφος, ο ψηφιδοθέτης, ο χρυσοχόος, ο διακοσμητής των ιερών βιβλίων, ο μεταλλουργός, ο αρχιτέκτονας, από τον τελευταίο εργάτη ως τον αυτοκράτορα, είχαν όλοι ένα κοινό όραμα, που έκανε το έργο του καθενός σχεδόν απρόσωπο, μέρος μιας μόνο κοινής εικόνας ενός λαού με την ίδια πίστη, το ίδιο όραμα ζωής.

Συγκρίνετε εκείνον τον πολιτισμό των προγόνων μας, τότε που κτίσθηκε το δεύτερο μέγα αριστούργημα του ελληνικού πολιτισμού, η Αγία Σοφία, με τον σημερινό «μας» πολιτισμό, που η σχέση του με το παρελθόν μας είναι περίπου κάτι σαν το τσόφλι χωρίς το αυγό. Όχι απλά ένα «κενό», μα μια απέραντη ποικιλία «κενών» ανθρώπων, συγκεντρωμένων μόνο στον βαρυσήμαντο, δικό τους «εαυτό».

Αν η Τέχνη δεν υπηρετεί, δεν προάγει, δεν ενισχύει έναν υπάρχοντα αληθινό πολιτισμό (που εμείς δεν έχουμε), τότε ο καλλιτέχνης οφείλει να εργάζεται στην κατεύθυνση δημιουργίας ενός αληθινού πολιτισμού. Αν μη τι άλλο, επειδή αυτή είναι η φύτρα του και η αιτία ύπαρξής του. Ειδικά σήμερα, όταν και η ποίηση και η πεζογραφία δείχνουν να αρκούνται σε ένα απλώς θαυμαστό αισθητικό αποτέλεσμα, χωρίς να εναρμονίζονται ή να ψάχνουν τον νέο πολιτισμό που μας λείπει.

Είναι ολοφάνερο ότι τα σκίτσα του Γιώργου Γαβριήλ εκφράζουν μόνο μια απέχθεια προς συγκεκριμένα σύμβολα που άλλοι συμπολίτες του τα έχουν σε μεγάλη εκτίμηση, τα σέβονται και τα λατρεύουν. Ακόμα κι αν το όραμά τού Γιώργου Γαβριήλ είναι ο «κομμουνισμός», δεν πείθει κανέναν ότι η προσέγγιση που επιχειρεί στο όραμά του είναι απαλλαγμένη από το ολοκληρωτικό πνεύμα που χαρακτήρισε τον κομμουνισμό εκεί που εφαρμόστηκε. Ο άνθρωπος αυτός, ως «καλλιτέχνης», συμπλέει απλώς με την παρούσα απουσία κοινού πολιτισμικού οράματος και επιτείνει ακόμα περισσότερο το πρόβλημα του ατομοκεντρικού, διασπαστικού, σχεδόν απάνθρωπου παρόντος «πολιτισμού» μας. Ο ίδιος είναι μάλλον ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα, ένα αποτέλεσμα του παρόντος κενού, παρά επίδοξος δημιουργός βάσης ενός νέου αξιόλογου, κοινού πολιτισμικού οράματος.