Λύκοι – Λύκοι, είστε στην Πάρνηθα;

Στα τέλη του 19^ου αιώνα ο  Χαρίλαος Τρικούπης , εκσυγχρονιστής  και «εισαγωγέας» της  σιδηροδρομικής γραμμής Κρυονερίου-Αγρινίου,  αποδοκιμάσθηκε εκλογικά από τους Ευρυτάνες κτηνοτρόφους γιατί  ο σιδηρόδρομος τρομοκράτησε τους λύκους και προκάλεσε τη  «μετανάστευσή»  τους στις ορεινές περιοχές, αυξάνοντας έτσι τις απώλειες των  εκεί κοπαδιών  …

Όμως η  ιστορία που ξεκινάει σαν τραγωδία για να επαναληφθεί σαν φάρσα ή έστω σαν μια αυθόρμητη οικο-Disney Land, δεν τυγχάνει της αποκλειστικής αρμοδιότητας του Χέγκελ και  των ανθρωποκεντρικών παραγόντων. Του λόγου το αληθές αποδεικνύουν τα παρακάτω τρία στιγμιότυπα για τους λύκους και για την εξάπλωσή τους, σε αντίθεση με την υποχώρησή τους επί εποχής Τρικούπη.

Στιγμιότυπο 1^ο : Είμαστε στο χωριό Άγραφα της Ευρυτανίας, το 2000,  μαζί με τον Απόστολο Γιαννόπουλο, για να παρακολουθήσουμε μια Ημερίδα με θέμα «Οικολογική κτηνοτροφία και ζημιές λύκων στ’ Άγραφα». Το κλίμα της Ημερίδας είναι κατ’ εξοχήν αντι-οικολογικό : Οι κτηνοτρόφοι της περιοχής είναι εξοργισμένοι από τις απώλειες των κοπαδιών τους, που επιφέρουν οι άφθονοι πλέον -λόγω των πολιτικών προστασίας- λύκοι. Η αντίρρηση των κτηνοτρόφων δεν αφορά αυτούς καθεαυτούς τους λύκους, αλλά την  αθέτηση  της υπόσχεσης του Υπουργείου περί  αποζημιώσεων  για κάθε «δολοφονημένο» ζώο  του κοπαδιού των. Το κλίμα της συγκέντρωσης είναι ιδιαίτερα φορτισμένο, με τους κτηνοτρόφους να δηλώνουν  ότι θα «γράψουν» δεόντως τις πολιτικές διατήρησης της βιοποικιλότητας και θα σκοτώνουν ανοιχτά όποιον λύκο εμφανίζεται στο οπτικό τους πεδίο…Για το περιστατικό έγραψα ρεπορτάζ στο περιοδικό ΟΙΚΟΤΟΠΙΑ και έκανα αναφορά στο βιβλίο  «Τα βουνά του κόσμου», Αθήνα 2003.

Στιγμιότυπο 2^ο : Είμαστε στον Κιθαιρώνα, περιοχή Βιλίων, το 2007 , μαζί με τους ορειβάτες  Γιώργο Βατίστα και  Σπύρο Μόσχο,
σε μια «αποστολή» χάραξης εν μέρει και εν μέρει σήμανσης  μονοπατιού. Στην αφετηρία της πορείας μας συναντάμε έναν τσοπάνο με τα πρόβατά του….Ο τύπος είναι βγαλμένος από το «τυπολόγιο» που χρησιμοποίησε ο Χάρυ Κλυνν για τον «Χαράλαμπο Τραμπάκουλα», διαθέτει ένα μόνο δόντι  κι αυτό σε κεκλιμένη θέση  ως προς τη σιαγόνα του (!)  και φοράει τσεμπέρι (!). Είναι όμως τετραπέρατος και ομιλητικός, αν μάλιστα δεν μας είχε μιλήσει για  οικολόγους που απελευθερώνουν  φίδια αεροπορικώς (!) θα τον έλεγα ευφυή… Ο τσοπάνος μας διαβεβαιώνει ότι στην περιοχή υπάρχουν λύκοι ! Τον ακούμε με ενδιαφέρον  , παίρνοντας μάλιστα υπόψη ότι ένας αυξανόμενος πληθυσμός είναι επόμενο να έχει νέες χωρικές απαιτήσεις και να μεταναστεύει  μέσω των ορεινών περιοχών οπουδήποτε μπορεί να αναζητήσει τροφή….

Στιγμιότυπο 3^ο : Γράφει ο Δαυϊδ Κουτσογιαννόπουλος στο ΕΘΝΟΣ για την εμφάνιση  του λύκου στην Πάρνηθα :

Φωτο  Γιώργος Ηλιόπουλος, ΚΑΛΛΙΣΤΩ

"Ζώο περήφανο, σύμβολο της άγριας ζωής, αλλά και παρεξηγημένος κομιστής του φόβου, ο λύκος, αν και κυνηγήθηκε ανά τους αιώνες, φαίνεται να επανακάμπτει σε όλη την Ευρώπη, αλλά και στη χώρα μας. Και σύμφωνα με τις πρώτες ενδείξεις, από τις τελευταίες έρευνες της περιβαλλοντικής οργάνωσης Καλλιστώ, οι λύκοι έχουν επιστρέψει ύστερα από πενήντα χρόνια στα βόρεια της Αττικής.

Πριν από έναν χρόνο το Δασαρχείο Πάρνηθας ζήτησε τη συνδρομή της Καλλιστώς για τη διεξαγωγή έρευνας σε σχέση με την πιθανή επανεμφάνιση του λύκου στην περιοχή, καθώς τα τελευταία χρόνια υπήρχαν παρατηρήσεις ζώων που έμοιαζαν με λύκους, μαρτυρίες κτηνοτρόφων, αλλά και η εύρεση ενός νεκρού ζώου που έμοιαζε με λύκο.

Ο βιολόγος της Καλλιστώς κ. Γιώργος Ηλιόπουλος έστησε έναν μικρό αριθμό από κάμερες, σε διαφορετικές περιοχές του Εθνικού Δρυμού, θέσεις επιστημονικά επιλεγμένες με βάση την εκτίμηση της πιθανότερης θέσης για την παρουσία των λύκων.

Από τον Αύγουστο του 2014 έως τον Μάιο του 2015, οι κάμερες αυτές κατέγραψαν την παρουσία λίγων ατόμων, τόσο ενηλίκων όσο και νεαρών, και πλέον τα ευρήματα μελετώνται από τους υπεύθυνους για να παραχθούν τα επιστημονικά συμπεράσματα.

Επιβεβαίωση

Οπως αναφέρει ο κ. Ηλιόπουλος: «Η εξακρίβωση της παρουσίας των λύκων της Πάρνηθας ήταν κάτι αναμενόμενο, περισσότερο επιβεβαίωση, καθώς υπήρχαν φήμες ήδη από το 2012, παρά έκπληξη. Γνωρίζαμε μάλιστα ότι οι λύκοι είχαν επιστρέψει στον Ελικώνα από το 2005, επομένως ήταν φυσικό ένα ζώο με τόσο μεγάλες επικράτειες να βρεθεί σύντομα και στην Πάρνηθα».

Το πρώτο γενικό αποτέλεσμα της έρευνας ορίζει ως ελάχιστο πληθυσμιακό μέγεθος τον μέγιστο αριθμό λύκων που καταγράφηκαν ταυτόχρονα σε μια σειρά φωτογραφιών. Στις 21 Νοεμβρίου 2014 καταγράφηκε μια αγέλη οχτώ λύκων, μέσα στην οποία υπήρχαν ενήλικοι αλλά και νεαροί λύκοι.

Οι πρώτες φωτογραφίες λύκων στην Πάρνηθα ύστερα από 50 χρόνια, οι οποίες απέδειξαν την ύπαρξή τους στο βουνό.

Οι κάμερες κατέγραψαν επίσης την παρουσία πολλών αδέσποτων σκυλιών, κάτι που οφείλεται στις αθρόες και ανήθικες απελευθερώσεις κατοικίδιων ζώων στο βουνό, στα οποία η παρουσία των λύκων ασκεί ευνοϊκή επίδραση καθώς τα εκτοπίζουν. Επίσης, στις περιοχές των ερευνών βρέθηκαν περιττώματα λύκων τα οποία περιέχουν τρίχες από ελάφια. Παράλληλα ένα ακόμα εντυπωσιακό περιστατικό εμφάνισης λύκου σημειώθηκε ακόμα πιο νότια, στην περιοχή των Γερανείων, όπου ένα αποπροσανατολισμένο νεαρό άτομο παρατηρήθηκε στα περίχωρα της πόλης του Λουτρακίου.

Οι λύκοι είχαν να φανούν στην Αττική από τα μέσα της δεκαετίας του ’60, καθώς για χρόνια οι παγάνες και τα δηλητηριασμένα δολώματα είχαν αφανίσει το είδος στα βουνά όλης της Ελλάδας. Σε αυτή την εξόντωση είχε συντελέσει και η αμοιβή του κράτους για κάθε νεκρό λύκο, καθώς θεωρούνταν επίσημα «επιβλαβές θήραμα» μέχρι και το 1991.

Οπως φαίνεται, οι λύκοι στην Ελλάδα ακολούθησαν τον ίδιο κύκλο επανεμφάνισης που παρατηρείται εδώ και χρόνια και στην Ευρώπη. Τα τελευταία χρόνια οι λύκοι έχουν εμφανιστεί ξανά στη νότια Γαλλία, στην Ολλανδία, στο Βέλγιο, στη Γερμανία, στην Τσεχία και στην Ουγγαρία, σε περιοχές από τις οποίες απουσίαζαν για δεκαετίες. Οι μαζικές επανεμφανίσεις λύκων σε όλη την Ευρώπη καταρρίπτουν και τον ελληνικό «μύθο της υπαίθρου» που θέλει να ερμηνεύσει το γεγονός της αύξησης ή επανεμφάνισης κάποιου άγριου ζώου στη γνωστή φράση «οι οικολόγοι τα αμολήσανε».

Η επέκταση της επικράτειας του λύκου στη χώρα μας παρατηρείται εδώ και δύο δεκαετίες και κύρια αίτια είναι η μείωση των ανθρώπινων δραστηριοτήτων στις ορεινές περιοχές και ακολουθούν η μείωση των δηλητηριασμένων δολωμάτων, το νομικό καθεστώς προστασίας που ισχύει, η σχετική αύξηση των οπληφόρων ζώων (αγριόχοιροι, ζαρκάδια, ελάφια), αλλά και η ίδια η επεκτατική συμπεριφορά του είδους, το οποίο καλύπτει τεράστιες αποστάσεις προς εύρεση κατάλληλου ενδιαιτήματος. Ας μην ξεχνάμε ότι ο λύκος, κατά τους ιστορικούς χρόνους, υπήρξε το θηλαστικό με τη μεγαλύτερη γεωγραφική εξάπλωση στον πλανήτη, ύστερα βέβαια από τον άνθρωπο. Οι λύκοι της Πάρνηθας ακολούθησαν σε διάστημα χρόνων μια πορεία που από την κεντρική Πίνδο, τους οδήγησε στην Αττική μέσω της ορεινής αλυσίδας Παρνασσού-Ελικώνα-Κιθαιρώνα.

Η φυσική διαδικασία φαίνεται ότι βρήκε, ή ότι θα βρει, στην Πάρνηθα τις κατάλληλες συνθήκες εποικισμού, καθώς η παρουσία των εκατοντάδων ελαφιών, εξασφαλίζει επαρκή τροφή για έναν μικρό αριθμό λύκων. Το συναρπαστικό για τους βιολόγους είναι το γεγονός ότι παρακολουθούν τον εποικισμό των λύκων στην Πάρνηθα από την αρχή του και οι έρευνες που θα ακολουθήσουν θα καταλήξουν σε πρώτης τάξεως συμπεράσματα σχετικά με την επιβίωση της άγριας φύσης.

Εντούτοις δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι υπάρχουν και οι πραγματικές καταστροφές στην κτηνοτροφία, κάτι που δεν θα γινόταν αν δεν είχαμε στο παρελθόν αφανίσει από τα βουνά μας, τα θηράματα του ζώου.

Πρόληψη
Οι αποζημιώσεις που ανά καιρούς δίνονταν, μόνο επικουρικά μπορούν να βοηθήσουν σε ένα πρόβλημα που χρειάζεται μια ολιστική αντιμετώπιση.

Από τις πιο αποτελεσματικές μεθόδους πρόληψης είναι η χρήση των ελληνικών ποιμενικών σκύλων και η Περιβαλλοντική Οργάνωση Καλλιστώ έχει εδώ και χρόνια αναπτύξει ένα πανελλαδικό δίκτυο ανταλλαγών ή δωρεών τέτοιων σκύλων μεταξύ κτηνοτρόφων.

Και βέβαια δεν εγείρεται κάποιος ιδιαίτερος λόγος ανησυχίας, καθώς οι λύκοι έχουν μάθει εδώ και δεκαετίες να φοβούνται τον άνθρωπο και στη θέα του τρέπονται σε φυγή. (Μπορεί να ακούγεται εντυπωσιακό ως νέο η ύπαρξη λύκων στην Πάρνηθα, εντούτοις απλά το ζώο έφυγε για κάποια χρόνια και επέστρεψε, όταν οι συνθήκες γίνανε ευνοϊκές, στις ίδιες βουνοπλαγιές που ζούσε άγριο και περήφανο εδώ και αιώνες).

ΔΑΥΙΔ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ

Πηγή: ΕΘΝΟΣ.gr