Ο Χάμπερμας και εμείς

Του Θεόδωρου Γεωργίου*

Στις 18 Ιουνίου ο μεγάλος φιλόσοφος Γιούργκεν Χάμπερμας έγινε 87 ετών (γεννήθηκε το 1929). Μπορεί κανείς να απαριθμήσει τα εργοβιογραφικά στοιχεία του και να υποκλιθεί μπροστά στο μεγαλείο της δημιουργίας του. Η σκέψη του και η πολιτική του παρέμβαση διαμόρφωσαν επί έναν ολόκληρο αιώνα νέες καταστάσεις και στο επίπεδο της πολιτικής πρακτικής και στο επίπεδο της γνωστικής και συνειδησιακής αυτογνωσίας του ανθρώπου.

Ποτέ κανένας φιλόσοφος δεν υπήρξε τόσο ένθερμος υποστηρικτής της Ενωμένης Ευρώπης όσο ο Χάμπερμας. Ήταν από τους πρώτους στοχαστές και φιλοσόφους, οι οποίοι προειδοποίησαν ότι η τεχνοκρατική έκπτωση και εκτροπή της ευρωπαϊκής πολιτικής ολοκλήρωσης θα δημιουργήσει την υπαρκτική κατάσταση του πολιτικού αδιεξόδου που ζούμε σήμερα σε πανευρωπαϊκό επίπεδο.

Το βιβλίο του με τον χαρακτηριστικό και εμβληματικό τίτλο: «Αχ, Ευρώπη» (Ach, Europa, 2008) απηχεί την έλλογη κραυγή του διανοούμενου Χάμπερμας, αλλά και όλων των Ευρωπαίων πολιτικών, οι οποίοι απεγνωσμένα επιχειρούν να αυτοπροσδιορίζονται ως πεφωτισμένοι πολίτες μέσα σε ανορθολογικά καθεστώτα ανεξέλεγκτης ισχύος και συμφερόντων.

Εκείνο όμως που αποκτά για την ελληνική πολιτική κοινωνία ιδιαίτερη σημασία και βαρύτητα είναι η συμβολή του Χάμπερμας στην ευρωπαϊκή πορεία της Ελλάδας. Οφείλουμε επιτέλους ως πολιτική κοινωνία να του αναγνωρίσουμε το χρέος μας. Προς τον μεγάλο αυτό φιλόσοφο οφείλουμε να του πούμε ως «λαός», ως «πολίτες», ως «πολιτική ηγεσία» ένα μεγάλο και ανεξαργύρωτο «ευχαριστώ».

Μπορεί μέχρι τώρα, τον Ιούλιο του 2016, να μην έχουμε αναλάβει κάποια έστω τυπική πρωτοβουλία σε υψηλό πολιτειακό επίπεδο να τιμήσουμε τον Χάμπερμας για τη συμβολή του στην ευρωπαϊκή πορεία της ελληνικής πολιτικής κοινωνίας, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι στο επίπεδο του πνεύματος (κατά τον Χέγκελ) η συνεισφορά του φιλοσόφου Χάμπερμας δεν είναι ανεκτίμητη.

Αρκεί μόνο να σκεφτούμε ότι χαρακτήρισε την περιώνυμη συμφωνία των Βρυξελλών της 13ης Ιουλίου 2015 ως αποδόμηση του πνεύματος της Ευρώπης.

Επειδή όμως ποτέ δεν είναι αργά, ως πολιτική κοινωνία έχουμε την ιστορική ευκαιρία να τιμήσουμε τον Γιούργκεν Χάμπερμας έστω και την τελευταία στιγμή. Η πολιτική ευγνωμοσύνη απευθύνεται προς τον μεγάλο φιλόσοφο της εποχής μας, ο οποίος με τη στάση του καθοδηγεί την Ελλάδα στην ιστορική προοπτική της.

Κατά την ιδιωτική μας συνάντηση στην οικία του Χάμπερμας τον Απρίλιο του 2015, δεν θα ξεχάσω την «υπαρξιακή αγωνία» του για την ιστορική τύχη της ελληνικής κοινωνίας εν όψει των επικείμενων εξελίξεων.

Ο ίδιος ο φιλόσοφος ένιωθε ότι το «ελληνικό πρόβλημα» είναι το προσωπικό πρόβλημά του. Με τη φιλοσοφική, τη θεωρητική και την πολιτική στάση του ο Γιούργκεν Χάμπερμας απέναντι στο δυσεπίλυτο «ελληνικό πρόβλημα» κατέστησε σαφείς δύο διαστάσεις του:

πρώτον, ότι ο ίδιος υπερβαίνει την ιστορική κατηγορία «φιλέλληνας» και αυτοπροσδιορίζεται ως «Ελληνας» στο συνειδησιακό επίπεδο επίλυσης ενός παγκοσμίου προβλήματος και δεύτερον, ότι το «ελληνικό πρόβλημα» δεν είναι τεχνοκρατικό ζήτημα, αλλά είναι παγκόσμια υπόθεση πολιτικής συγκρότησης της ίδιας της Ευρώπης ως συνειδησιακής καταστάσεως του κόσμου.

ΠΗΓΗ : «Εφημερίδα των Συντακτών»

*καθηγητής Πολιτικής Φιλοσοφίας στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης