"Όταν το καλοκαίρι συναντά τον χειμώνα"

Συνέντευξη στην ΚΡΙΣΤΥ ΚΟΥΝΙΝΙΩΤΗ

«Οταν το καλοκαίρι συναντά τον χειμώνα» ο τίτλος του πρώτου της εφηβικού μυθιστορήματος που κυκλοφορεί από τις πατρινές εκδόσεις «Το δόντι». Η εκπαιδευτικός Μαίρη Κανάκη μιλάει στην «ΠτΚ» για το βιβλίο της, που εκφράζει πολλούς… ενήλικες, τονίζει τη σημασία των συναισθημάτων, της φυσιολογικής, και όχι φορτωμένης υποχρεώσεις, παιδικής ηλικίας και μοιράζεται μαζί μας τα όνειρά της.

Σας βρίσκουμε στην Πάρο…

Ναι, στο ορεινό χωριό Λεύκες, από τα πιο παραδοσιακά χωριά των Κυκλάδων. Οι Λεύκες ήταν πάντα το καταφύγιό μου, και τα καλοκαίρια μου είναι συνδεδεμένα με την Πάρο. Βλέπετε, ο εξ αγχιστείας θείος μου, σύζυγος της αδελφής της μητέρας μου, είχε σπίτι εδώ. Αργότερα, αγόρασα κι εγώ ένα πολύ παλιό σπίτι, το αναπαλαίωσα, κι έρχομαι κάθε καλοκαίρι για ένα μήνα. Αυτό το σπίτι ήταν το όνειρό μου, όπως όνειρό μου ήταν να ασχοληθώ με τη συγγραφή και να γράψω σ' αυτό, το πρώτο μου βιβλίο. Οπως κι έγινε.

Εφηβικό μυθιστόρημα, λοιπόν, με θέμα τη συναισθηματική νοημοσύνη. Εξηγήστε μας την επιλογή σας.

Είμαι εκπαιδευτικός και βλέπω ότι τα τελευταία χρόνια, παρ' ότι γίνεται τόσος ντόρος γύρω από τη συναισθηματική νοημοσύνη, δεν της δίνεται η απαιτούμενη βαρύτητα. Διαπιστώνω ότι η σχολική κοινότητα δεν ασχολείται με τον συναισθηματικό κόσμο του παιδιού, ούτε με τον φόρτο εργασίας στον οποίο υποβάλλονται οι μαθητές, οι οποίοι κατ' αυτόν τον τρόπο στερούνται την παιδική τους ηλικία και την αθωότητά της, με αποτέλεσμα να περνούν στην ενηλικίωση πολύ νωρίτερα απ' ό,τι θα έπρεπε.
Ολα είναι πολύ αυστηρά δομημένα, έχει χαθεί η ελευθερία, ο αυθορμητισμός που υπήρχαν άλλοτε. Με αυτό το βιβλίο, λοιπόν, θέλησα να καταδείξω ότι ένα παιδί, πέραν της μαθητικής του ιδιότητας, πρέπει να έχει κι άλλο ρόλο στο σχολείο. Μέσα από ομάδες -θεατρικές, περιβαλλοντικές, κ.ά.- να μαθαίνει να εκφράζεται, να κοινωνικοποιείται, να συνεργάζεται, απεγκλωβισμένο από το ασφυκτικό πλαίσιο που τους επιβάλλουμε. Κι ύστερα, εμείς οι μεγάλοι δεν δίνουμε τη δέουσα σημασία στο συναίσθημα. Τα συναισθήματά μας πρέπει να τα αγαπάμε, να μην τα κρατάμε φυλακισμένα μέσα μας, να έχουμε θετική σκέψη, και όλα αυτά να τα περνάμε στα παιδιά.

Διαβάζοντας κάποιος το βιβλίο σας, διαπιστώνει ότι, καίτοι γραμμένο για εφήβους, εκφράζει απόλυτα και τους μεγάλους. Σαν να τους κλείνει το μάτι με νόημα.

Για να σας πω την αλήθεια, στην πλειοψηφία του, το αναγνωστικό κοινό είναι μεγάλοι. Είναι πάρα πολλοί αυτοί που μου λένε ότι διαβάζοντας το βιβλίο μου είχαν την αίσθηση ότι περιγράφω τα εφηβικά καλοκαίρια τους. Τα κοινά που διαπιστώνουν δε με τις σκανταλιές, τις ανησυχίες, τις στιγμές ηρώων της ιστορίας είναι απίστευτα. Κι αυτό με έχει εντυπωσιάσει.

Ηλέκτρα και Γιώργος, δίδυμα αδέλφια, οι ήρωές σας. Πώς πήραν μορφή στο χαρτί;

Η Ηλέκτρα και ο Γιώργος είναι κυρίως ο αδελφός μου κι εγώ, ασχέτως αν δεν είμαστε δίδυμοι. Το 90% του βιβλίου μου βασίζεται σε πραγματικά γεγονότα και πρόσωπα. Η κ. Ντίνα, για παράδειγμα, η εμπνευσμένη καθηγήτρια υπάρχει, και την είχα στο Γυμνάσιο Χαϊδαρίου. Ενας αξιαγάπητος άνθρωπος, που μας ωθούσε να γράφουμε ποιήματα για να εκφράζουμε τα συναισθήματά μας, κι αυτό τόσα χρόνια πίσω… Χάρη στη χαρισματική αυτή γυναίκα επέλεξα το επάγγελμά μου. Είχα χάσει τα ίχνη της, 28 χρόνια κι όταν αποφάσισα να εκδώσω το βιβλίο, την αναζήτησα, καθώς γνώριζα μόνο ότι εργαζόταν στη Δ/βαθμια Εκπαίδευση Σύρου. Βρήκα το τηλέφωνό της δύο μέρες πριν την παρουσίαση του βιβλίου στη Σαλαμίνα, της έστειλα το βιβλίο σε pdf, κι εκείνη το διάβασε και μου έκανε έκπληξη στην εκδήλωση. Ηταν πολύ συγκινητικό.

Σήμερα, εσείς βρίσκετε «χώρο» για ανάλογους με της καθηγήτριάς σας νεωτερισμούς;

Θεωρώ ότι τα σχολεία έχουν μετατραπεί σε εξεταστικά κέντρα. Ειδικά το Λύκειο είναι απαγορευτικό για δράσεις. Η αλήθεια είναι, επίσης, ότι εκπαιδευτικοί και γονείς διστάζουν να δοκιμάσουν το διαφορετικό. Ισως το θεωρούν χάσιμο χρόνου. Το διαπιστώνω στις περιβαλλοντικές δράσεις. Συμμετέχουν, γενικά, πιο συνειδητοποιημένα και πιο καλλιεργημένα παιδιά. Κι έχει τύχει, πρώην μαθητές μου, νυν φοιτητές νομικής, για παράδειγμα, να μου εκμυστηρευθούν πόσο έντονες αναμνήσεις τούς έχουν αφήσει αυτές οι δράσεις. Αυτό, άλλωστε, εννοούσε ο Αϊνστάιν όταν έλεγε ότι «εκπαίδευση είναι εκείνο που μένει όταν έχουμε ξεχάσει καθετί που μάθαμε στο σχολείο». Γιατί αυτό που μας μένει, τελικά, δεν είναι τα μαθηματικά σύμβολα ή οι κανόνες γραμματικής, αλλά οι σχέσεις μας με τους ανθρώπους και τα όσα κάναμε μαζί. Αυτή την πλευρά των μαθητών και των γονιών θέλω να ευαισθητοποιήσω. Να τους φωνάξω: Ξεκουνηθείτε, τολμήστε εμπνεύστε.

Η διαφορετικότητα και τα όνειρα

Μέσω της έτερης ηρωίδας, της νησιωτοπούλας Ζαργάνας που προσπαθεί, ματαίως να ενταχθεί στη σχολική κοινότητα της μεγαλούπολης, θίγετε και το θέμα της διαφορετικότητας. Βήματα προόδου σε αυτόν τον τομέα έχετε διαπιστώσει;

Η διαφορετικότητα είναι το θέμα του επόμενου βιβλίου μου. Κάποια βήματα έχουν γίνει στο κομμάτι των μαθησιακών δυσκολιών -δυσλεξία, δυσγραφία, αυτισμός- και τα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες μπορούν να ενταχθούν στο σχολείο με τμήματα παράλληλης στήριξης και διδασκαλίας. Η Ζαργάνα του βιβλίου είναι άλλη περίπτωση. Είναι ένα παιδί αερικό, κι έχει να αντιμετωπίσει τη σκληρότητα των συμμαθητών της. Τα παιδιά είναι πολύ αυστηροί κριτές και οτιδήποτε αποκλίνει από ό,τι θεωρούν σύνηθες για τα ίδια, το χλευάζουν. Εδώ βοηθούν πολύ οι ομάδες, καθώς μέσα σε αυτές τα παιδιά μαλακώνουν, κοινωνικοποιούνται, αποκτούν κοινές μνήμες, με αποτέλεσμα την αποδοχή του άλλου. Η δημιουργία αυτών των ομάδων, δυστυχώς, δεν περιλαμβάνεται στο σχολικό ωράριο, με αποτέλεσμα να περνάει σε δεύτερη μοίρα…

Αλήθεια, πώς αποφασίσατε να εκδώσετε το βιβλίο σας στην Πάτρα;

Πέρυσι τέτοια εποχή, συμμετείχα με αυτή την ιστορία στον διαγωνισμό εφηβικού μυθιστορήματος του Πανεπιστημείου Αιγαίου, στο πρόγραμμα μετεαπτυχιακών σπουδών με τίτλο «Παιδικό βιβλίο-παιδαγωγικό υλικό», και πήρα έπαινο. Οταν ένιωσα την ανάγκη να μοιραστώ το κείμενό μου με περισσότερο κόσμο, βρήκα τυχαία τις εκδόσεις «Το δόντι» στο ίντερνετ και ο Ανδρέας ο Τσιλίρας μού απάντησε σε λιγότερο από μήνα, χωρίς να ζητήσει χρήματα για την έκδοση, κάτι που κάνουν, ακόμα και οι μεγάλοι εκδοτικοί οίκοι. Συναντηθήκαμε στην Πάτρα, υπήρχε πάρα πολύ καλή χημεία στο κομμάτι της συνεργασίας, ήταν πολύ συνεπής στα όσα μού είπε, κι έτσι συμφωνήσαμε.

Το βιβλίο σας είναι, όπως γράφετε, για όλους όσοι έχουν ένα όνειρο και πιστεύουν πως αργά η γρήγορα αυτό θα ανοίξει τα φτερά της πραγματικότητάς τους. Η συγγραφή και το σπίτι στην Πάρο είναι πια πραγματικότητα. Αλλα όνειρα έχετε;

Ναι. Να συνεχίσω να γράφω, γιατί απολαμβάνω πραγματικά αυτό το «ταξίδι», και να καταφέρω κάποια στιγμή να κάνω το σχολείο που οραματίζομαι. Από τη νέα χρονιά, για παράδειγμα, σκέφτομαι να προσθέσω στις ήδη υπάρχουσες δράσεις μου ομάδες δημιουργικής γραφής. Κι ακόμα, θέλω να μεγαλώσω τα παιδιά μου έτσι, ώστε να εξωτερικεύουν τα συναισθήματά τους, δίχως να ντρέπονται γι' αυτά, να αγαπούν το δημιουργικό σχολείο και φυσικά, το καλοκαίρι! Να ζουν ξέγνοιαστα καλοκαίρια για να γεμίζουν τις μπαταρίες τους.