By dasarxeio on 13/04/2025
Δρ Γεώργιος Καρέτσος
Δασολόγος, τ. Διευθυντής Ερευνών ΙΜΔΟ
Είναι γνωστό ότι κατά την άνοιξη και μάλιστα νωρίς, οι Δήμοι κάνουν καθαρισμούς στις νησίδες των οδών «καθαρίζοντας» τα διάφορα «ζιζάνια». Η πρακτική αυτή έχει καθιερωθεί από παλιότερες εποχές και ενώ νεότερες έρευνες για τη σημασία τους ανατρέπουν αυτήν την αντίληψη, αυτό συνεχίζεται.
Κατ’ αρχάς να πούμε ότι μια από τις σημαντικότερες οικολογικές αρχές, είναι το γεγονός ότι η φύση δεν ανέχεται κενά. Κανείς δεν μπορεί να εμποδίσει αυτή τη φυσική διαδικασία. Όπου λοιπόν της δοθεί περιθώριο το καταλαμβάνει. Αυτό γίνεται μέσω της εξειδικευμένης διασποράς ορισμένων ειδών, που έχουν την ευχέρεια και τους μηχανισμούς να διασπείρουν τους σπόρους τους ακόμη και σε δομημένα περιβάλλοντα. Η μεταφορά τους γίνεται κυρίως μέσω του ανέμου, του νερού, των πουλιών, των ζώων και των ανθρώπων. Τα φυτά αυτά αποκαλούνται «ζιζάνια» (αγγλικός όρος «weeds»), κυρίως γιατί είναι ανεπιθύμητα στις γεωργικές καλλιέργειες και στη δυναμική κηποτεχνία. Ο καταχρηστικός αυτός όρος επικράτησε ακριβώς για να θεωρηθούν εχθροί του ανθρώπου και της προσπάθειάς του να έχει κάποια καθαρή παραγωγή προϊόντος χωρίς ανταγωνισμό και έναν τεχνητό κήπο που επιθυμεί να φιλοξενεί μόνο τα είδη που επιλέγει εκείνος. Τα είδη αυτά χαρακτηρίζονται επίσης ως «νιτρόφιλα» και αφθονούν στους αγρούς λόγω λίπανσης και στις πόλεις λόγω της αυξημένης ρύπανσης και των νιτρικών αλάτων που είναι αυξημένα στον πολεοδομικό ιστό.
Για την καταπολέμησή τους οι αγρότες χρησιμοποιούν ζιζανιοκτόνα, (χημικές ενώσεις που εξειδικεύονται στη νέκρωση αυτών των φυτών), με όλες τις συνέπειες που κατά καιρούς διαβάζουμε στην κατάχρησή τους. Μπορεί σήμερα η χημική βιομηχανία να έχει κάνει «θαύματα» στην παραγωγή και στη μείωση του κινδύνου από αυτά, αλλά δεν παύει να είναι επικίνδυνα. Πολλά νομοθετικά μέτρα και οδηγίες έχουν περιέλθει στο θεσμικό μας πλαίσιο, αλλά ακόμη δυστυχώς απέχουμε από την λελογισμένη χρήση.
Στον πολεοδομικό ιστό απαγορεύεται η χρήση τέτοιων σκευασμάτων αλλά όλοι γνωρίζουμε με πόση ευκολία οι άνθρωποι χρησιμοποιούν στις αυλές τους, στα παρτέρια και στις γλάστρες τους. Θα πρέπει βέβαια να πούμε ότι στις πόλεις χρησιμοποιούνται κυρίως λιπάσματα, μυκητοκτόνα και εντομοκτόνα σκευάσματα αλλά δεν αποκλείεται να χρησιμοποιούνται και ζιζανιοκτόνα. Η περίσσεια αυτών των χημικών ενώσεων παρασύρεται από τη βροχή και μεταφέρεται μέσω των διάφορων υδρορροών στο αποχετευτικό δίκτυο. Από την άποψη αυτή θα πρέπει να απαγορεύεται η βρώση όσων εξ αυτών τρώγονται. Γνωρίζουμε επίσης ότι τα ρείθρα, τα πεζοδρόμια και οι δρόμοι είναι τόσο πρόχειρα κατασκευασμένα, που προσφέρονται για την εγκατάσταση διαφόρων ειδών. Ας μην αναφέρουμε την καταστροφή τους από τα αυτοκίνητα και τις πρόσθετες εργασίες εγκατάστασης δικτύων, η αποκατάσταση των οποίων είναι η ταυτότητα της προχειρότητας.
Αυτά τα είδη θεωρούνται ως πρόσκοπα και δημιουργούν μια μικρή ή μεγαλύτερη κηλίδα πρασίνου κατά περίπτωση και εάν αφεθούν θα μπορούσαν να φιλοξενήσουν μακροβιότερα φυτά σε σχέση με την εφήμερη εμφάνιση των κυριαρχούντων σήμερα.
Ποια όμως είναι τα οφέλη αυτής της ιδιαίτερης χλωρίδας
Κατ’ αρχάς αυξάνουν την ποσότητα του πρασίνου στην πόλη, έστω για μικρό διάστημα. Καλύπτουν όλες τις ασχήμιες και κακοκατασκευές, αυξάνοντας την αισθητική των χώρων που τα φιλοξενούν. Μήπως δεν γνωρίζουμε το πλήθος των σκουπιδιών που σωρεύονται εκεί;
Την περίοδο της ανθοφορίας υποστηρίζουν τη διατροφή πλήθος εντόμων, πολλών ωφέλιμων και αποτελεί το ενδιαίτημά τους. Η ανθοφορία τους βελτιώνει την αισθητική των νησίδων και φέρνει μηνύματα άνοιξης που ο αστικός πληθυσμός στερείται. Η έστω φευγαλέα παρατήρηση δημιουργεί έμπνευση και αισθήματα αισιοδοξίας. Πολλά πουλιά των πόλεων βρίσκουν τροφή στις περιοχές αυτές και αυξάνουν την βιοποικιλότητα και τη σταθερότητα των χώρων.
Περιορίζουν πλημμυρικά φαινόμενα και μετριάζουν τη ραγδαιότητα της βροχής. Συγκρατούν σημαντικές ποσότητες εδάφους και αποτρέπουν τη διάβρωσή του. Περιορίζουν σημαντικά τις ακραίες θερμοκρασίες και δημιουργούν ευνοϊκότερο μικροπεριβάλλον. Δεν επιτρέπουν την ανάκλαση του βαρέως μήκους κύματος του φωτός περιορίζοντας τις θερμικές νησίδες. Φιλτράρουν τους αέριους ρύπους και ειδικότερα των καυσίμων των αυτοκινήτων και δεσμεύουν μεγάλες ποσότητες σκόνης. Παράλληλα απορροφούν θορύβους.
Πολλές χημικές ενώσεις αποδομούνται από τα φυτά και μετατρέπονται σε οργανικές ουσίες ακίνδυνες αν αφαιρέσεις τη συσσώρευση των βαρέων μετάλλων. Αποδομούν κόπρανα και ούρα οικόσιτων ζώων μαζί με τους μύκητες και τα βακτήρια του ριζικού τους συστήματος και του εδάφους.
Όταν νεκρώνονται τα ξηρά στελέχη παραμένουν στο έδαφος ως ένα μανδύας κάλυψης του εδάφους, περιορίζοντας την εξάτμιση του νερού. Αποσυντίθενται σχετικά γρήγορα γιατί είναι ποώδη (δεν έχουν ξυλώδη κορμό) και εμπλουτίζουν με οργανική ουσία το έδαφος καθιστώντας το πιο παραγωγικό και με καλύτερη δομή.
Τι πρέπει να εφαρμόζουν οι Δήμοι
Να τονίσουμε εδώ ότι την περίοδο της άνοιξης θα πρέπει να απαγορεύονται επεμβάσεις στο πράσινο, πλην του ελέγχου των συστημάτων άρδευσης και περιπτώσεων έκτακτης ανάγκης. Κλαδεύσεις και κουτσουρέματα επίσης και δια ροπάλου. Εάν υπάρχουν ανάγκες κλαδέματος αυτό πρέπει να γίνεται αμέσως μετά την πτώση των φύλλων του φθινοπώρου και μέσα στο χειμώνα. Αυτό που συμβαίνει είναι δυστυχώς το αντίθετο. Λες και μας έχει πιάσει μια μανία να καταστρέψουμε τα πάντα. Συνεχίζονται τα κλαδέματα και τα χορτοκοπτικά είναι σε έξαρση πολέμου. Πέραν της κοπής των πράσινων και ανθισμένων ακόμη χόρτων τα χορτοκοπτικά βασανίζουν ιστάμενα δένδρα και τα πληγώνουν στη βάση τους. Δεν υπάρχει δένδρο και θάμνος που να μην φέρει πληγές! Παράλληλα καταστρέφουν και τα συστήματα σωληνώσεων για την άρδευση. Συχνά είμαστε μάρτυρες να σέρνονται στο δρόμο ή να αιωρούνται λάστιχα ποτίσματος. Διαθέτουμε τόσο χρήμα για να τα αντικαθιστούμε;
Κάθε επέμβαση στη φυσική βλάστηση που προέκυψε την περίοδο της άνοιξης θα πρέπει να γίνεται μετά το πέρας της ανθοφορίας και κατά τη φάση του μαρασμού. Μάλιστα αυτές οι εργασίες πρέπει να γίνονται με την μέγιστη προσοχή και με εργαλεία κατάλληλα για να αποφεύγονται οι τραυματισμοί. Τα υλικά τεμαχισμού θα πρέπει να παραμένουν στο χώρο. Άλλο τα σκουπίδια και άλλο η νεκρή οργανική ουσία.
Ένα επίσης σημαντικό πράγμα που πρέπει να κάνουν οι Δήμοι είναι να φροντίσουν όπου είναι δυνατόν, να διευρύνουν τα ανοίγματα των δένδρων στα πεζοδρόμια. Κάθε δένδρο χρειάζεται τον αυξητικό του χώρο και πρέπει να αναπνέει. Αυτό που συμβαίνει είναι ο στραγγαλισμός τους. Τρόποι υπάρχουν με τη διεύρυνση των πεζοδρομίων, τη μονοδρόμηση οδών, και τη χρήση διαπερατών υλικών πλακόστρωσης. Κοστίζουν βέβαια αλλά μπορούν να εξοικονομηθούν χρήματα από τις περιττές κλαδεύσεις, τη συντήρηση και όχι αντικατάσταση των δικτύων άρδευσης και την εφαρμογή της νομοθεσίας για τις αυθαιρεσίες των πολιτών. Ο ορθός προγραμματισμός των εργασιών, ο σχεδιασμός και το μακροπρόθεσμο όραμα επίσης εξοικονομεί χρήμα. Θα μπορούσαν επίσης να εξασφαλιστούν χρήματα από προγράμματα του Πράσινου Ταμείου. Προγράμματα ενημέρωσης των πολιτών θα μπορούσαν να εξασφαλίσουν χρήματα εμμέσως από την αποτροπή ζημιών και αυθαιρεσιών και που δεν θα ξοδεύονται αναγκαστικά για αποκατάσταση. Οι σωστές δουλειές εξασφαλίζουν φθηνότερη συντήρηση. Οι Υπηρεσίες Πρασίνου πρέπει να εργάζονται βάσει κάποιου μακροχρόνιου σχεδίου και δεν πρέπει να είναι υποχείριες κάθε εκλεγμένου αντιδημάρχου που συνήθως εξυπηρετεί την εκλογική του πελατεία.
♦-♦-♦
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου