Αντώνη Καπετάνιου : Η σκληρή κοινωνία των πελαργών

(…)
Η γιαγιά είχε διηγηθεί στον Παυλή το σκληρό τρόπο που οι πελαργοί αντιμετωπίζουν τη ζωή, γενόμενοι από τρυφεροί οικογενειάρχες, ασυγκίνητοι και ασυναίσθητοι λειτουργοί της ομάδας. Τους δικαιολογούσε γι’ αυτό! Καθώς το συλλογικό καλό έμπαινε πάνω από το ατομικό, αφού το τελευταίο εξυπηρετείτο διά του πρώτου. Ήταν συνεπώς η τέτοια λειτουργία τους κάτι που απαιτούνταν, για το καλό της ομάδας, αφού η ομάδα προόριζε το είδος. Τούτο αρχικώς σοκάρισε τον Παυλή, όμως στην πορεία συνήθισε στην ιδέα.
Τι κάνουν; Όταν οργανώνονται για την αποδημία τους, ταξιδεύοντας ως ομάδα, διότι μόνον έτσι αντεπεξέρχονται στις δυσκολίες του ταξιδιού, ελέγχουν τις ικανότητες του καθενός, για να κρίνουν τη δυνατότητα της ομάδας στο ταξίδι, ώστε να φτάσουν ασφαλώς ως σύνολο στον προορισμό τους.
Από το ταξίδι αποκλείονται τα γέρικα και τ’ ανάπηρα πουλιά, καθώς αυτά δε θα μπορούσαν ποτέ να φτάσουν στο τέλος του ταξιδιού και θα καταδίκαζαν με την αδυναμία τους και την υπόλοιπη ομάδα. Γι’ αυτό κι έπρεπε ν’ αποκλειστούν. Ήταν μια μοιραία επιλογή. Θανατώνονται έτσι οι γέρικοι και ανάπηροι πελαργοί από τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας, όταν σε μια τρόπον τινά συνέλευση που γίνεται, αποφασίζεται ποια πουλιά δε θ’ ακολουθήσουν. Τι πιο βάναυσο για τον άνθρωπο ̇ τι πιο λογικό για τα πουλιά!.. «Καλώς ενεργούν, είναι Σπαρτιάτες, ακολουθούν το νόμο του Λυκούργου ̇ κι αυτοί έτσι έπρατταν...», ανέφερε η γιαγιά δικαιολογώντας την πράξη των πουλιών, ενθυμούμενη την καταγωγή της και υπενθυμίζοντας με την αναφορά της πως και ο άνθρωπος αντίστοιχα ενεργούσε κατά το παρελθόν προκειμένου να σταθεί δυνατός στην επιβίωσή του. Είναι ο νόμος της επιλογής στη φύση, που κάποτε, σε άλλες εποχές, τον ακολουθούσε και ο άνθρωπος.

Μάλιστα η ίδια ήταν αυτόπτης μάρτυρας μιας τέτοιας αναχωρητικής συνέλευσης των πελαργών, κατά την οποία παίρνονταν οι αποφάσεις του ταξιδιού. Ήταν το λοιπόν μήνας Αύγουστος, προς το τέλος του, και η γιαγιά επέστρεφε σούρουπο από το περβόλι, πεζή, όταν στη μεγάλη λάκκα πριν το χωριό παρατήρησε στα περίπου 200 μέτρα μακριά της να έχουν συγκεντρωθεί 70 πελαργοί οργανώνοντας μιαν τρόπον τινά συνέλευση. Μάλιστα αναγνώρισε σε αυτούς και τον «δικό» της πελαργό του χωριού, αυτόν που την ακολουθούσε στο διάβα της, ο οποίος μάλιστα είχε ρόλο πρωταγωνιστικό στην ομήγυρη. Οι πελαργοί συνεννοούμενοι σχημάτισαν κύκλο με ακτίνα περίπου 20‐25 μέτρα και αποστάσεις μεταξύ τους περίπου των 2 μέτρων, και τους ένοιωθες να συσκέπτονται. Παρά την κούρασή της από τη δουλειά στο περβόλι, η γιαγιά παρέμεινε. Έμεινε πάνω από ώρα να παρατηρεί αυτή την περίεργη συγκέντρωση των πουλιών, μέχρι που αναχώρησαν.
Οι πελαργοί έστεκαν ακίνητοι στον κύκλο τους. Μόνον από καιρού εις καιρόν έστρεφαν όλοι, σχεδόν ταυρόχρονα, τα κεφάλια τους προς τη μία και την αυτή κατεύθυνση. Η θέση που έπαιρνε το μακρύ ράμφος τους, μετά την κίνησή τους, έδειχνε σε ποιον πελαργό είχαν στρέψει τα βλέμματά τους όλοι οι άλλοι πελαργοί. Έπειτα από λίγο, τα ράμφη όλων τους έπαιρναν άλλη κατεύθυνση προς άλλον πελαργό. Αυτό εξακολούθησε να γίνεται σχεδόν επί μία ώρα με δέκα ή δώδεκα στροφές των κεφαλών τους να λαμβάνουν χώρα κι αντίστοιχους κροταλισμούς, με στόχο και κατεύθυνση πάντοτε έναν και τον αυτόν πελαργό, αλλά διαφορετικό σε κάθε στροφή της κεφαλής. Ήταν φανερό πως έτσι επικοινωνούσαν, συνεννοούνταν συσκεπτόμενοι παίρνοντας το λόγο ο κάθε «ομιλητής», στα πλαίσια τήρησης μιας αυστηρής διαδικασίας. Κατόπιν, και αφού ολοκληρώθηκε η ιεροτελεστία της συνέλευσης, όλοι μαζί οι πελαργοί πέταξαν, αλλά προς διαφορετικές κατευθύνσεις, κινούμενοι προς τα χωριά που ο κάθε ένας είχε τη φωλιά του. Φαίνεται ότι κάθε χωριό εκπροσωπούνταν από τον πελαργό του στη συνέλευση ή ίσως κάποιες φωλιές, λόγω ιδιαιτερότητας ή κύρους, να είχαν τον δικό τους εκπρόσωπο. Την επόμενη μέρα συντεταγμένα οργανώθηκαν στον αέρα και κίνησαν για το μακρινό ταξίδι της μετανάστευσής τους προς την Αφρική.
Η γιαγιά, όπως ήταν φυσικό, παραξενεύτηκε με όλη αυτή την κατάσταση, μην μπορώντας αρχικά να εξηγήσει την περίεργη κείνη συνέλευση των πελαργών, στην οποία έτυχε νάναι αυτόπτης μάρτυς, και που ποτέ ξανά δεν της εδόθη η ευκαιρία αντίστοιχης εμπειρίας. Φέροντας όμως μετά από κάποιες μέρες στο νου της τα τεκταινόμενα, και διαπιστώνοντας πως οι μόνοι δύο πελαργοί που έμειναν πίσω, γυροφέρνοντας ανήμποροι στο χωριό, ήταν ο μικρός κουτσός πελαργός και ο μεγαλύτερος με την πληγωμένη φτερούγα, κατάλαβε. Συνειδητοποίησε πως η συνέλευση των πελαργών πραγματοποιήθηκε από όλους τους συνταξιδεύοντες στο γκρουπ πελαργούς της περιοχής, για να προετοιμαστεί το ταξίδι της επιστροφής. Αποφασίστηκε ποιοι θα ταξιδέψουν και ποιοι θα μείνουν πίσω, που θα ήταν οι αδύναμοι, οι ανήμποροι και οι γέρικοι, καθώς και ποιοι θα ηγηθούν του ταξιδιού, οι ικανότεροι και δυνατότεροι.
Δεν είχε σημασία η ηλικία του πελαργού που θ’ απορρίπτονταν από το ταξίδι, αν ήταν δηλαδή παιδί ή γέρος, μάνα ή συγγενής, για τη λήψη των αποφάσεων. Σημασία είχε η υγεία του συνόλου, που κρίνονταν από την υγεία του καθενός. Μπορούσαν λοιπόν και να θανατώσουν τ’ αδύναμα μέλη. Το γεγονός ότι άφησαν πίσω το κουτσό παιδί πελαργό και τον μεγαλύτερο πληγωμένο, ήταν μια ευνοϊκή απόφαση γι’ αυτούς, που λήφθηκε κατά την προηγηθείσα σύνοδο, διότι θα μπορούσαν και να τους είχαν θανατώσει. Και τούτο διότι οι πελαργοί, έχοντας δικαίωμα ζωής και θανάτου επί των παιδιών τους, καθώς και επί των αδυνάτων μελών της οικογένειας, μπορούσαν να θανατώσουν αυτά, εξασφαλίζοντας τη φυσική επιλογή με τη μέθοδο της παιδοκτονίας ή της πατροκτονίας! Ήταν μια διαδικασία αυτορρύθμισής τους, σκληρή βεβαίως, για την επιβίωσή τους.
Έχουν δε και οι πελαργοί τις εσωτερικές τους έριδες, κατά βάσιν σ’ επίπεδο ομάδων. Διεξάγουν πελαργομαχίες όταν συγκρούονται τα συμφέροντα διαφορετικών ομάδων –διότι το αίσθημα του ατομικού εκφράζεται στο συλλογικό, που είναι η ομάδα. Η θίξη ατόμου της ομάδας σημαίνει κινητοποίηση για την υποστήριξή του όλης της ομάδας. Αυτές οι πελαργομαχίες χαρακτηρίζονται από σφοδρότητα κι αγριότητα διότι είναι ισχυρό το κίνητρο της επικράτησης, της νίκης, καθώς η συντέλεσή της σημαίνει αφενός ικανοποίηση του θιγόμενου ατόμου, και άρα της ομάδας, αφετέρου αποτελεί απόδειξη υπεροχής της ομάδας, κάτι σημαντικό για την περιωπή της στο πελαργιακό γίγνεσθαι.
Μα και κάτι άλλο που κάμνουν οι πελαργοί και σοκάρισε τον Παυλή, έχει σχέση με την κοινωνία τους και τις αξίες της. Δεν ανέχονται η πελαργίνα να κλώθει ξένο αυγό ή, πολύ χειρότερα, αυγό άλλου είδους πουλιού. Στην πρώτη περίπτωση, εάν το αυγό προέρχεται από κλεψιά της ιδίας, που δεν της έχει αποδοθεί λόγω απώλειας της μάνας πελαργίνας, τότε η ενέργειά της αποτελεί σοβαρό αδίκημα. Η πελαργίνα καταδικάζεται για κλεψιγαμία! Στη δεύτερη περίπτωση, όταν το αυγό είναι πουλιού άλλου είδους, τότε το αδίκημα είναι σοβαρότερο. Πρόκειται για νόθευση του είδους! Και στις δυο περιπτώσεις η ετυμηγορία από τη συνέλευση των πελαργών είναι ο θάνατος της πελαργίνας. Σκληρή τιμωρία, όμως δίκαιη κατά τη γιαγιά. Έπρεπε το είδος να παραμείνει καθαρό από αδικήματα που αφορούσαν στο μητρώο του αλλά και στην καθαρότητα του είδους. Ως Σπαρτιάτες και πάλι λειτουργούσαν οι πελαργοί!..

(από το βιβλίο μου “Αναζητώντας την Ενδοχώρα”, ιδιωτική έκδοση, Αθήνα 2020, https://www.bookstation.gr/Product.asp?ID=53486)