Ένα σύστημα Φράνκεσταϊν.

της Ελένης Καρασσαβίδου

« Η δημιουργικότητα, σε αντίθεση με όσα πιστεύουμε,

 δεν προέρχεται από το κενό αλλά από το χάος»

Μ. Σέλλευ

  Ίσως δεν είναι όσο πρέπει γνωστό πως ο αληθινός τίτλος που η Μαίρη Σέλλευ

επέλεξε να δώσει στο μυθιστόρημα που θα θυμίζει για πάντα  πως η Δημιουργικότητα δεν δημιουργείται από το κενό, αλλά από το χάος, το ‘Φράνκεσταιν’, ήταν το ο Σύγχρονος Προμηθέας. Χάος γιατί το χάος περιέχει. Νερό, Φωτιά, Απελπισία, Ελπίδα. Πάντως Φωτιά. Που πρέπει πάντα να την κλέβουμε. Είτε για να ζεσταθούμε ώστε να επιβιώσουμε, είτε για να κάψουμε τα πάντα, κι εμάς μαζί. Πολύ κοντά άλλωστε και τα δυο. Στην εποχή μιας ακόμη μετάβασης, μιας ακόμη διαμάχης, η λογοτεχνία έστειλε ένα ακόμη ανεπίδοτο γράμμα στο μέλλον (σε μας) δημιουργώντας έναν νάρκισσο-τέρας, ένα πλάσμα που πηγαίνει στην άκρη του ποταμού, και συνειδητοποιεί αυτό που είναι καθώς κοιτά αυτό που ο άνθρωπος κι η κοινωνία του είχαν φτιάξει. Μαζί.

  Σήμερα δεν βαδίζουμε ακόμη προς το ποτάμι. Το έργο δεν έχει ολοκληρωθεί. Ο Φράνκεσταιν δεν έχει συνείδηση της μορφής του κι ελπίζει πως ο ‘πατέρας’ του θα τον αγαπήσει, ξεχνώντας πως κι ο ίδιος ‘ο θεός της αγάπης’, ήταν κυνικός αρκετά ώστε να μην  θυσιάσει τον εαυτό του αλλά τον γιο του. Ή αλλιώς το κακό μες στο καλό και τ’ ανάπαλιν.

  Είναι στην πραγματικότητα η παλιά διαμάχη του Διαφωτισμού ενάντια στην αντίληψη του εκ Θεού Ηγεμόνα…

Κι όπως ο ίδιος ο Διαφωτισμός έβαλε ως πρωτεύον το τόσο πολύτιμο στο πλαίσιο του στοίχημα να απελευθερώσει την ανθρώπινη συνείδηση από τους Δυνάστες της, δίχως να διαστείλει αυτήν την απόπειρα πέρα από την ελίτ της κεντρικής Ευρώπης, (όπως αποδεικνύει η αποικιοκρατία που άνθιζε παράλληλα με το ‘φως’ αλέθοντας λαούς και πολιτισμούς ‘άλλων’) έτσι κι η τωρινή προοδευτικότητα δρα διασταλτικά (και πολύτιμα πάλι) όσον αφορά τα ανθρώπινα δικαιώματα των επί μέρους μειονοτήτων, δίχως να θέτει το γενικότερο πρόβλημα μιας όλο και πιο αυθαίρετης εξουσίας, στην πραγματικότητα μετέχοντας σε αυτήν.  Συμβάλλοντας, με τον τρόπο αυτόν, στο να γενικευτεί το σκοτάδι της ανθρώπινης απελπισίας και για τις μειονότητες που δήθεν υποστηρίζει.

   Mια προοδευτικότητα χωρίς ταξικό πρόσημο, γιατί περί αυτού πρόκειται, που υποβιβάζει την εμπειρία των απελπισμένων, δηλαδή την πείνα τους, σχετικοποιεί αυτόματα την συντήρηση. Η ρητορική περί δικαιωμάτων υποβιβάζεται στην πραγματικότητα σε ένα ακόμη προς εύπεπτη κατανάλωση αξεσουάρ ικανό να πριμοδοτήσει τον ναρκισσισμό των ενταγμένων, δίχως να απαιτεί από αυτούς καμιά μεταβολή που να σχετίζεται με την υλική βάση της κοινωνίας και με την καθημερινή τους συμπεριφορά. Οι ‘απόκληροι’ οι μη μετέχοντες του κλήρου, νιώθουν αόρατοι, αφού ούτε καν σημειολογικά, σαν αναπαράσταση, δεν μετέχουν στο κοινό σώμα παρά τις ανθρωπιστικές ρητορικές του. Ο Αντόρνο το χει γράψει εμβληματικά. Μονάχα οι βρισιές αφήνονται στους πεινασμένους για να γεμίζουν τα στόματα τους. Κι όταν κάποιος αναλάβει αυτές τις βρισιές εργολαβικά, είναι έτοιμοι να του εκχωρήσουν γη και ύδωρ μην καταλαβαίνοντας (ή μην θέλοντας να καταλάβουν) την προστυχιά και αυτού του παιχνιδιού. Η  ρητορική του Μακελειού και του Τραμπ είναι γεμάτη από εύκολα μπινελίκια, προωθώντας μια αταβίστικη εκδικητικότητα. Αλλά είναι η ‘προοδευτικότητα’ που δεν θα σεβαστεί την ανάγκη για ψωμί η οποία θα πριμοδοτήσει την ανάγκη για εκδίκηση. Κι αν στο πρώτο, στο ψωμί, οι ανάγκες είναι βαθιά ανθρώπινες, στο δεύτερο οι επιλογές είναι βαθιά στρεβλωμένες. Και δεν υπάρχει καμιά επαρκής δικαιολογία ούτε για το πρώτο (να μην παρέχεται επαρκές επίπεδο ζωής και άρα πολιτιστικό κεφάλαιο στους ‘απέξω’) ούτε και για το ‘δεύτερο’: Να επιλέγεις ως ο απέξω μονίμως το χειρότερο, κι ας σε υποτιμά ακόμη περισσότερο. Ας ρίξουμε μια ματιά στο τελευταίο παράδειγμα μιας επιλογής βασισμένης στην απελπισία: Ο άνθρωπος που  εκμεταλλεύτηκε τους νόμους του κατεστημένου και πραγματοποίησε 4 συνολικά εταιρικές χρεωκοπίες, φεσώνοντας τους εργαζόμενους του, φορτώνοντας τις ζημιές στους φορολογούμενους και στο ‘κακό κράτος’, και αποδρώντας κάθε φορά με τα κέρδη, μιλά εναντίον του κατεστημένου! Ο Τραμπ. Ο άνθρωπος που χρησιμοποίησε σωρηδόν, με ευγενική χορηγία σωματείων της μαφίας, παράνομους μετανάστες για να χτίσει τα ξενοδοχεία του, μιλά εναντίον των μεταναστών. Ο άνθρωπος που έκρυψε την γερμανική του καταγωγή παρουσιάζοντας εαυτόν ως Σουηδό μιλά για την τιμή του λευκού κόσμου. Ο άνθρωπος που χρησιμοποιεί σε θέσεις κλειδιά διευθυντικά στελέχη της JPMorgan μιλά εναντίον της παγκοσμιοποίησης… Ο άνθρωπος που δικάστηκε στις αρχές της δεκαετίας του 70 γιατί  χειριζόταν τα ακίνητα του με διαχωρισμούς κατά φυλή και χρώμα έγινε πλανητάρχης! Ο άνθρωπος που δεν υπηρέτησε ποτέ στον πόλεμο του Βιετνάμ σε αντίθεση με τόσους συνομήλικους του με ένα εξαγορασμένο γιατρόχαρτο, κι αλώνιζε με την …’κακή υγεία του’ την Φιλαδέλφεια των ΗΠΑ χτίζοντας εκείνα τα χρόνια την επιχείρησή του, μιλά για πατριωτισμό. Το τραγικό είναι πως βρίσκει κοινό κι ας χρησιμοποιεί την ‘πατρίδα’ και την ‘αντιδιαπλοκή’ με όμοιο τρόπο που κάτι χορτασμένοι φαφλατάδες μες στην αριστερά μιλούν στους πεινασμένους για ταξική ισότητα και κοινωνική δικαιοσύνη! Τα πολιτικά μαγαζιά πωλούν ληγμένα προϊόντα σε καταναλωτές που παίρνουν ληγμένα ναρκωτικά. Αλλά το πιο εύπεπτο κι άρα προσοδοφόρο προϊόν από όλα (ακριβώς γιατί στηρίζεται στην πηγαία και τόσο σεβαστή αγάπη των ανθρώπων για την γη τους μα και στην βόλεψη του όμοιου, δίχως να ζητά άβολες ανθρωπιστικές υπερβάσεις από ένα υπερεκτιμημένο πλάσμα όπως ο άνθρωπος) παραμένει ο πατριωτισμός. Κι έτσι (σε αντίθεση με την γνωστή ηλίθια απλούστευση της άκρας αριστεράς) οι πατριώτες δεν είναι καθάρματα. Αλλά ο πατριωτισμός παραμένει το καταφύγιο των καθαρμάτων.

  β.  Η «Δημοκρατία» ως «Μέγας Χορηγός» του «Φασισμού».

  Η ίδια η Αστική Δημοκρατία υπήρξε ένας ακόμη Φράνκεσταιν. Παιδί της πιο αιματηρής κι όμως προσοδοφόρας για τους επιζήσαντες επανάστασης που γνώρισε ποτέ ο κόσμος, δημιουργήθηκε στα μέτρα των δυτικοευρωπαικών ελιτ και της δικής τους (όχι ψεύτικης, μα πάντως ούτε ουδέτερης) εκδοχής για την αρχαία ελληνική ιστορία και φιλοσοφία. Ο ιδιώτης προσπάθησε σιγά σιγά να εδραιωθεί μεταμφιεσμένος ως πολίτης όμοια με την παλιό σύστημα των Μεσαιωνικών συντεχνιών, με νέα κριτήρια ένταξης και συνοχής, που προσπάθησε σιγά σιγά να εδραιωθεί μεταμφιεσμένο σε Δημοκρατία. Η ίδια η Δημοκρατία, όπως και κάθε έννοια, δεν είναι ούτε ακίνητη ούτε συνεκτική. Κι αν θέλουμε σήμερα να την υπερασπιστούμε απέναντι στις στρεβλώσεις της θα πρέπει να την εξετάσουμε σοβαρά. Αν δεν  αναλύσουμε το περιεχόμενο της δημοκρατίας όπως αυτό έχει εξελιχθεί από τον 19ο αιώνα ως σήμερα (και τα 4 είδη της όπως εξελίχθηκαν ως κανονιστικές θεωρίες/απόπειρες στον χρόνο, την αντιπροσωπευτική/φιλελεύθερη,  την συμμετοχική/φιλελεύθερη, την διαλογική και την κονστρουκτιβιστική) δεν θα καταλάβουμε γιατί αυτό που βιώνουμε σήμερα δεν είναι παρά ένα υβριδικό μείγμα δημοκρατικότητας κι αντιδημοκρατικότητας. Για να αποστερεί από τη μάζα των πολιτών την πολιτική βούληση, καθιστώντας τους χειραγωγήσιμους και αιωνίως παθητικά διαμαρτυρόμενους θεατές, (μετακινούμενη παρόλα αυτά άλλοτε περισσότερο προς τον φιλελεύθερο πόλο της, κι άλλοτε προς το εξισωτικό της όριο) χρησιμοποίησε μεταλλαγμένο αυτό που δήθεν κατάργησε: τον Μεσαιωνικό μυστικισμό, βαθύ ανταγωνιστή του κυρίως αρχαιοαθηναϊκού (και όχι αρχαιοελληνικού αφού δεν ήταν ένα πολίτευμα γενικευμένο) Δήμου, που επιβίωσε στην ‘αυτονόητη’ απαίτηση πχ για κάποια θέματα να μην υπάρχουν δημόσιες συζητήσεις. Δεν είναι μόνο η άμυνα μιας ομάδας ή ενός μηχανισμού που ακυρώνει την δημοκρατία, είναι πάνω από όλα ένα πολιτικό διακύβευμα που έχει ως στόχο να μην μορφώσει πολιτικά την βούληση και να αποτρέψει την δημιουργία ενός δημόσια δραστήριου σώματος. Όπως σωστά επισημαίνει ο Ανιόλι στην μετάλλαξη της Δημοκρατίας, ένας ήδη χειραγωγημένος λαός τέτοιου είδους θα ζητήσει από μόνος του την εσωτερική διευθέτηση τέτοιων ειδικών θεμάτων (συγκρούσεων που τον αφορούν στην πραγματικότητα) και θα δείξει κατανόηση για την μυστικότητα και την περιφρόνηση του δημοσίου σώματος ακόμα κι όταν κάθε θέμα αφορά πρώτα και κύρια τις ζωές που κρύβονται πίσω από την φράση δημόσιο σώμα, δηλαδή τις ζωές τις δικές του.

   Ή όπως είπε και ο Pareto περιγράφοντας κυνικά τον πατερναλισμό (ή και ματερναλισμό πότε πότε πια, ως εκδοχή του πατερναλισμού όμως) όλων στο βάθος των έως τώρα πολιτευμάτων: «Η αναγκαιότητα είναι όχι τόσο να εμποδίζεται το κακό αλλά μάλλον να εμποδίζεται γίνει γνωστό το κακό».

   Κι όμως, το αστικό σύνταγμα στην αρχική του μορφή άφηνε τον δρόμο ανοιχτό. Με το γενικευμένο δικαίωμα ψήφου έφερνε στις μάζες την κατοχή  πολιτικής δύναμης, παίρνοντας ένα επικίνδυνο για τον εαυτό του και ελπιδοφόρο για το σύνολο της ανθρωπότητας, ‘ρίσκο’. Αυτό έκανε σημαντικούς πολιτικούς αναλυτές εκείνου του καιρού να πάρουν θέση είτε εκ δεξιών, όπου ο M. Burkhardt έβλεπε την εισαγωγή της γενικής ψήφου σαν έγκριση του κράτους για διαρκή επανάσταση, είτε εξ αριστερών με την μεγάλη ελπίδα του Harold Laski για την δημιουργία μιας πλατιάς κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας που θα έδινε στα σοσιαλιστικά κόμματα την δυνατότητα για μια επανάσταση με κοινωνική συναίνεση “revolution by Consent”. Ώσπου ο Weber, θυμίζοντας τι εστί στ αλήθεια consensus και ποιος την χειρίζεται στα σύγχρονα κράτη, γείωσε τους φοβικούς ή τους αιθεροβάμονες στην πραγματικότητα και ησυχάσαμε.

   Χαρακτηριστικό της νέου τύπου πολιτικής και κοινωνικής ασφυξίας βιώνουμε  είναι πως η εξημέρωση του «απέξω» (θυμίζοντας πως οι σέχτες λίγο διαφέρουν ουσιαστικά από τις διαδικασίες της εσωομάδας των αρχέγονων κοινοτήτων) έγινε με μοναδικό όρο την κατάργηση του, δημιουργώντας μια πολύ βολική, πολύ κυνική στο βάθος, ανεκτικότητα που δεν ήταν ανεκτικότητα ακριβώς αλλά στις περισσότερες περιπτώσεις πολιτική ορθότητα. Η πολυχρωμία, πολύτιμη μα επιφανειακή, θύμιζε πως εξημέρωση σήμαινε αφομοίωση με την εξουσία, όπως  η συμμετοχή σε αυτήν και τα καλούδια της είχαν έναν όρο: Την ουσιαστική παραίτηση από την αντιπολίτευση. Και σε μακρο και σε μικρο επίπεδο. Και σε συλλογικό και σε ατομικό. Οι ανούσιοι διάλογοι πολιτικών αντιπάλων από τις εκλογές στην Αμερική μέχρι την χώρα μας μαρτυρούν την έλλειψη εναλλακτικού ορίζοντα, όχι γιατί δεν υπάρχει, αλλά γιατί έχει συρρικνωθεί η δυνατότητα να βλέπουμε τον ορίζοντα όλον.

  Στην πραγματικότητα κανείς δεν μπορεί να υπερβεί τα όρια που θέτουν οι θεσμοί και να μείνει ατιμώρητος... Ακόμη και σήμερα. Η ατιμωρησία των δήθεν άγριων προέρχεται από το ό,τι δεν διαφέρουν από την εξουσία που επαγγέλλονται πως θα καταργήσουν. Την μιμούνται και την αναπαράγουν βοηθώντας την να «φυσιολογικοποιηθεί» (Hall) ως δίπολο βίας και καταστολής στα μυαλά των ανθρώπων. Κι όσοι «θνησιγενείς ποιητές» αναλίσκονται σε μια μάταιη προσπάθεια να δημιουργήσουν ομορφιά σ’ έναν μεταβαλλόμενο κόσμο βαρβάρων (βλ. Williams) συντρίβονται θυμίζοντας πως το αληθινά άγριο, το έξω από αυτό το παιχνίδι ή έστω με μια δυνατότητα δραπέτευσης, πρέπει να δαμάζεται. Αλλά δαμάζεται στ’ αλήθεια;

  γ. Ο Σύγχρονος Προμηθέας

   Άμεσα επηρεαζόμενη από την οικονομία η «Δημοκρατία» απαίτησε κι έφτιαξε με ‘συναίνεση’ ένα συγκεκριμένο είδος πολιτών. Με άλλα λόγια όταν υπήρχε αλληλεξάρτηση της παραγωγής με την πολιτική, (κάτι που έχει διαρραγεί βαθιά στις εγκυμονούσες μέρες μας) ήταν γιατί η οικονομία χρειαζόταν τον τεχνικά μερικώς μορφωμένο, αλλά πειθαρχικό και χωρίς δικαιώματα στην επιχείρηση εργάτη καθώς και τον εύκολα χειραγωγήσιμο καταναλωτή, ιδεών και προϊόντων δλδ τον ανώριμο πολίτη. Παρόλο που η ταξικότητα δεν αίρονταν, έπρεπε (και μπορούσε αν ήθελε στις περισσότερες περιπτώσεις στην Δύση) να είναι υγιής αρκετά, να είναι μορφωμένος αρκετά, και να έχει επαρκή καταναλωτική δύναμη, κοινώς μισθό, για να συμμετέχει στην παραγωγή και στην διακίνηση του κεφαλαίου, δηλαδή στην κατανάλωση από την σκοπιά του. Κι αυτό (για να αποφύγουμε ακραίες απλουστεύσεις και μηδενιστικές τάσεις) ήταν πολύτιμο στο ιστορικό πλαίσιο του, αφού πχ η γνώση που παρείχαν τα  σχολεία, η επιστημονική γνώση, όσο κι αν ήταν κυριαρχική ήταν ταυτόχρονα και χειραφετική.

  Τώρα, σε μια εποχή που οι οικονομία είναι παγκοσμιοποιημένη και οι δομές κατ’ επίφασην εθνικές (ενώ οι απαιτήσεις είναι εθνικές σίγουρα) και που οι στρατηγικές των υπερεθνικών ελίτ έχουν καπελώσει κάθε δημοκρατική διαδικασία οδηγώντας μας σε αυτό που αποκαλείται ‘μεταδημοκρατία’, τώρα που το χρήμα παράγεται και διακινείται αποκομμένο από την παραγωγή με άλλα λόγια και δεν έχει ανάγκη τον επαρκώς υγιή και μορφωμένο εργαζόμενο/η, ούτε την καταναλωτική του/της δύναμη, (μια στροφή ιστορικής σημασίας όπως είχαμε γράψει κάποια χρόνια πριν που δημιουργεί ρήγμα μέσα στην αστική τάξη καταστρέφοντας τις δημιουργικές μερίδες της υπερ ενός αεριτζίδικου υπερεθνικού νεοπλουτοσμού) δημιουργούνται ανθρώπινα στοκ, δηλαδή άνθρωποι που περισσεύουν. Αυτό συμβάλλει per se στην ραγδαία φασιστικοποίηση του ανθρώπου και του πλανήτη, αφού θυμίζει τον λόγο (όχι τον τρόπο ακόμα) που ο Ναζισμός έκρυψε σαν τα άπλυτα ρούχα στην ντουλάπα (στρατόπεδα) τους ανθρώπους που περίσσευαν στην εποχή του… Αν και θα άξιζε κάποτε να αναλύσουμε και τα διαφορετικά είδη του φασισμού (για να κατανοήσουμε την επικινδυνότητα ενός φαινομένου που διαπερνά τις τάξεις και τις ιδεολογίες και που πολύ βολικά το κλείνουμε σε κουτάκια συνδέοντας το μόνο με το κράτος και την οικονομική δύναμη, που σαφώς δημιουργούν το πιο μαζικό κι επικίνδυνο είδος του) να επισημάνουμε μόνο πως η παθητικοποίηση των πολιτών και η αποχαύνωση των πνευμάτων που δημιούργησε η φιλελεύθερη/αντιπροσωπευτική «Δημοκρατία», θεωρήθηκε από τους ναζί πως μπορούσε να αναστραφεί με την έγερση μιας προνεωτερικής κτηνώδους δύναμης, άμεσα συνδεδεμένης με την ράτσα που θα εξαφάνιζε κατ’ ουσίαν το άτομο κάνοντας το υποχείριο μιας εθνικής αλλά και οικονομικής μηχανής.

   Από την φύση του ενάντια στον κοινωνικό φιλελευθερισμό ο φασισμός, επέστρεψε ως φασισμός νέου τύπου προσαρμοσμένος κι αυτός όπως κι η «Δημοκρατία» στην παγκοσμιοποίηση (βλέπε δήλωση Λεπέν για Πούτιν, Τραμπ και Λεπέν ως πλανητική τριπλέτα ηγετών) παρά τις ρητορικές κορώνες εναντίον της. Και βρήκε πρόσφορο έδαφος στον οικονομικό φιλελευθερισμό της κυνικής, παραδομένης εντελώς στους επιχειρηματικούς κύκλους μερίδας της δεξιάς και κεντροαριστεράς, με την βοήθεια λαλημένων στρωμάτων της παραδομένης στις εμμονές της αριστεράς, που πίστευαν πως το μέγα ζήτημα ήταν να αντικατασταθεί με κάθε κόστος το έθνος κράτος ώστε να πετύχουμε την ένωση των ανθρώπων. Ο Εθνικισμός (όπως και κάθε απολυτότητα) δημιούργησε εκατόμβες θυμάτων και κατέστρεψε πολιτισμούς και μυθικές πόλεις (όπως η Σμύρνη των παππούδων μας). Αυτό είναι αναμφισβήτητο. Αλλά η αντικατάσταση του έθνους κράτους από μια παγκοσμιοποιημένη πολιτική και κοινωνική πραγματικότητα σε συνθήκες άκρατου καπιταλισμού δεν ήταν εν συγκρίσει η καλύτερη επιλογή. Ο καπιταλισμός, το ένστικτο του κέρδους σε ένα βαθιά κυνικό πλάσμα όπως ο άνθρωπος, απελευθέρωσε μια πεινασμένη τίγρη, όχι μια πανανθρώπινη δυναμική. Και (κάτι που επείγει να αναλυθεί) επηρεασμένος όλο και περισσότερο πολιτιστικά ως σύστημα από καθεστώτα της άπω Ανατολής πχ που διαμορφώθηκαν από θρησκευτικού τύπου ηγεμόνες και όχι από τον αστικό διαφωτισμό, (στηριγμένα όχι σε πολίτες κάποιου έστω είδους και σε ελεύθερα πνεύματα μα σε υπάκουους υπηκόους εργάτες) δημιουργεί έναν σκοτεινότερο καπιταλισμό κι ένα πρωτοφανές ρήγμα και στην εργατική τάξη. Όταν ο Κινέζος κι ο Αφγανός αμείβεται με 50 σεντ την ημέρα, τα 3 ευρώ την ώρα που θα πληρώνει τον Έλληνα ή τον Αμερικανό θα του φαίνονται πολλά. Έτσι ή θα σε πάει εσένα στην Κίνα ή θα φέρει τον Αφγανό στην Ελλάδα. Μπορεί και τα δυο. (Έστω και δίχως πρόγραμμα, έστω κι ανερμάτιστα, μέσα από το χάος που έχει δημιουργηθεί.) Και θα αφήσει όλους κι όλες αυτούς, θύματα, να αλληλοφαγωθούν για τα θρησκευτικά ή πολιτικά σκ… με τα οποία τους έχει γεμίσει το κεφάλι.

   Μέσα σε αυτό το καινοφανές και δυναμικά εξελισσόμενο σκηνικό ο φασισμός φοράει προβιά όπως και το 30. Εκεί που ο εκσυγχρονισμός του κράτους σήμαινε την προσαρμογή του στις μεταβαλλόμενες συνθήκες και μορφές της συλλογικής ζωής, βλ. έγερση μαζικής κοινωνίας κι  έπειτα κοινωνίας του θεάματος κλπ, όσο και βελτίωση στην χρήση των μέσων κυριαρχίας, τώρα στο μινιμαλιστικό κράτος του νεοφιλελευθερισμού το μόνο δικαίωμα που δεν αίρεται λίγο λίγο είναι της ανάσας, και θα βρεθεί τρόπος αφού οι βιομηχανίες στερήσουν αρκετά τον αέρα στον πλανήτη, να βάλουν ειδικό φόρο και σε αυτό ώστε να συμβάλλουμε όλοι σε κάποιο φίλτρο.

  Μέσα σε αυτό το σκηνικό που στερεί από τους νέους το πιο πολύτιμο χαρακτηριστικό της νιότης, την ελπίδα για το μέλλον, ο Κόλιν Κράουτς έχει δίκιο όταν επισημαίνει πως οι διαχωρισμοί της σημερινής κοινωνίας δεν εκπροσωπούνται σωστά στις διαφορές μεταξύ των κομμάτων, κάτι το οποίο κάνει αυτά τα κόμματα και τις εκλογές  να μοιάζουν άσχετες με την εμπειρία των ανθρώπων, ιδίως των νεότερων. Οι ρωγμές, ή μάλλον οι ρήξεις, τόσο στο εσωτερικό της αστικής όσο και της εργατικής τάξης βοούν για την ανάγκη πολιτικών τους εκφράσεων. Εκφράσεις που αν θέλουν να αντιστρέψουν τον ραγδαίο εκφασισμό θα πρέπει να υπερβούν (μέσα από ένα τρελό σκάκι) τάχιστα την ανεπαρκή κατάτμηση ενός πολιτικού σκηνικού που χρειάζεται προσωρινές συμμαχίες ώστε να επιβιώσει για να χει την δυνατότητα όχι να καταργήσει, μα να αναδείξει έπειτα τις ιδεολογίες ξανά.

   Στο μυθιστόρημα της Σέλλευ ο Φράνκεσταιν δημιουργείται από έναν «πατέρα» που προσπαθεί να συνδυάσει την ζωή με τον θάνατο. Παίρνοντας μέλη νεκρών δημιουργεί ένα ζωντανό αν κι εφιαλτικό πλάσμα. Εάν ο αρχέγονος Προμηθέας ήταν αυτός που προκάλεσε τους Θεούς ώστε να δώσει στους Θνητούς την Φωτιά, (συμβολοποιώντας ανάμεσα σε άλλα την ανάγκη μας να δαμάσουμε την φύση) ο Σύγχρονος Προμηθέας Φράνκεσταιν, (τώρα που η Φύση είναι ταπεινωμένη άδικα κι αντίπαλος μας ορθώνεται το Συλλογικό Θηρίο Άνθρωπος),  είναι αυτός που μας θυμίζει πως πρέπει να δαμάσουμε τον εαυτό μας ώστε ν αντισταθούμε επιτυχημένα και όχι επιφανειακά  και στους κυνικούς «πατέρες ηγεμόνες μας». Τις απολυτότητες, τον ιδεολογικό ναρκισσισμό ή τον ναρκισσισμό του είδους απέναντι στα άλλα πλάσματα, την ανάγκη για κέρδος και την αναισθησία από την μια και την ανάγκη για εκδίκηση με κάθε κόστος (ακόμη και επιστρέφοντας στον φασισμό) από την άλλη.

    Η Χάνα Άρεντ, κάμποσα χρόνια πριν, μίλησε με τον δικό της τρόπο γι αυτόν τον Φράνκεστάιν που πρέπει να γίνει ο Νέος Προμηθέας. Τον αποκάλεσε «κυριαρχία της ανευθυνότητας του κανενός». Αυτή η απομάκρυνση του Πολιτικού, ή ακύρωση του Δήμου, δηλαδή της ατομικής ευθύνης κι η μονοδιάστατη κατεύθυνση προς ένα «οικονομικό» ον, ή θα αντιστραφεί χρησιμοποιώντας το χάος, δηλαδή τα ανερμάτιστα στοιχεία μιας απίστευτα δύσκολης πραγματικότητας, ή θα μας διαλύσει όλους στην ανυπαρξία, με άλλα λόγια στο κενό.