Το Αναθεωρημένο Περιφερειακό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης Περιφέρειας Κρήτη (ΦΕΚ 8/11/2017) αξιολογεί, αναθεωρεί και εξειδικεύει το Χωροταξικό του 2003 ώστε να συμφωνεί με τις μνημονιακές υποχρεώσεις όπως αποτυπώνονται στις αναθεωρημένες πολιτικές (εθνική και περιφερειακή αναπτυξιακή, τομεακές, ιδιωτικών και Στρατηγικών Επενδύσεων) καθώς και με «τις εξελίξεις που έχουν δρομολογηθεί … σε κρίσιμους για την Κρήτη τομείς, όπως η ανάπτυξη των εγκαταστάσεων για παραγωγή ενέργειας από ΑΠΕ, καθώς και οι μορφές των ‘σύνθετων και ολοκληρωμένων’ τουριστικών αναπτύξεων».
Οι στρατηγικές προτεραιότητες και επιλογές για την ‘επιθυμητή’ χωρική ανάπτυξη και ταυτότητα της Κρήτης διαμορφώθηκαν κεντρικά σύμφωνα με ειλημμένες πολιτικές αποφάσεις κυβερνητικών εταίρων και εμπλεκομένων ενδιαφερομένων. Στοχεύουν στην προώθηση της εξωστρέφειας και στην ενίσχυση του διεθνούς και ευρωπαϊκού προσανατολισμού και του αναπτυξιακού προφίλ της Κρήτης, αντανακλούν γενικά αποδεκτούς στόχους (προστασία περιβάλλοντος, πολιτιστικής κληρονομιάς, μόρφωση, έρευνα, κ.ά.), αναφέρονται στην ανασυγκρότηση του γεωργο-περιβαλλοντικού & αγροτο-διατροφικού τομέα και την παράλληλη ανάπτυξη τουρισμού και γεωργίας. Κυρίως, όμως, προωθούν τη μετάβαση «… σε ποιοτικό, διαφοροποιημένο, πολυθεματικό τουρισμό, … (για) κοινό με υψηλότερες απαιτήσεις, (και) … παροχή ποιοτικού προϊόντος» και την «ελεγχόμενη ανάπτυξη πιλοτικών και παραγωγικών εφαρμογών ΑΠΕ … ισόρροπα κατανεμημένων … σε ευρείες ζώνες αναζήτησης … χωρίς να αποκλείεται η εγκατάσταση ΑΠΕ σε περιοχές εκτός αυτών των ζωνών». Η «επιδιωκόμενη συγκέντρωση των εγκαταστάσεων για παραγωγή ενέργειας - προς πώληση» θεωρείται «επιθυμητή χρήση γης». Εκτιμάται «με βεβαιότητα ότι πλέον η ενέργεια από ΑΠΕ θα παράγεται σε χωρικές συγκεντρώσεις αρκετά μεγαλύτερης κλίμακας και διαφορετικού … προφίλ επενδυτών (συνεταιριστικές μορφές, αυτοδιοικητικοί οργανισμοί, τράπεζες, κλπ.)».
Προβλέπονται κεντρικά αποφασισμένες, θεσμοθετημένες και ρυθμιζόμενες διαδικασίες εφαρμογής με διοικητικά, νομικά/θεσμικά, χωροταξικά, τεχνολογικά και δημοσιονομικά μέσα (Ευρωπαϊκή, εθνική και ιδιωτική χρηματοδότηση), δεσμευτικού, στρατηγικού, ενδεικτικού και εθελοντικού χαρακτήρα.
Η προσέγγιση του είναι στατική. Υιοθετεί προκαθορισμένες κατηγορίες όπως βιώσιμες αναπτυξιακές ενότητες και υποθέτει περιοχές με ομοιογενή χαρακτηριστικά. Διαπνέεται από υπερβολική βεβαιότητα και αισιοδοξία όταν υποθέτει σιωπηλά ότι όλοι οι εμπλεκόμενοι αποδέχονται τα προβλήματα που διαπιστώνει, το μελλοντικό όραμα και τις λύσεις που προτείνει και οι προϋποθέσεις για την αποτελεσματική υλοποίηση του πληρούνται ή θα ικανοποιηθούν απρόσκοπτα και με επιτυχία σε καιρούς ταχύτατων μεταβολών στα ούτως ή άλλως δυναμικά και εγγενώς αβέβαια πολύπλοκα κοινωνικο-οικολογικά συστήματα.
Λόγω της φύσης και της προσέγγιση του προδιαγράφει έναν επιλεκτικά ιεραρχικό και συγκεντρωτικό τρόπο διακυβέρνησης. Είναι Χωροταξικό Πλαίσιο αλλά προσδιορίζει συγκεκριμένες επιβεβλημένες δράσεις («οφείλουν να έχουν εντονότερο παρεμβατικό χαρακτήρα») και δεν ‘συναντά’ το τοπικό επίπεδο, ιδιαίτερα στις περιοχές που προτείνει δραστικές παρεμβάσεις. Η προτεινόμενη χωροταξική οργάνωση εγείρει θέματα δίκαιης και συνετής διαχείρισης των «κοινών». Αποσιωπά τις μεταβολές και τις συγκρούσεις χρήσεων γης που θα προκαλέσει η προσπάθεια υλοποίησης των προτεινόμενων χωροθετήσεων και δράσεων, π.χ. ΑΠΕ-τουρισμός, τουρισμός-γεωργία (θερμοκήπια), ΑΠΕ-γεωργία, ΑΠΕ-περιοχές Natura, Γεωπάρκα, πολιτιστικής κληρονομιάς, όπου η ιδιοκτησία γης (στην οποία δεν αναφέρεται) παίζει κομβικό ρόλο. Παραπέμπει την επίλυση των συγκρούσεων στα Τοπικά Χωρικά Σχέδια όπου η ‘συνάντηση’ του με τους πολλαπλούς τόπους, τρόπους και χρόνους της Κρήτης γεννά πολλά ερωτήματα και εγκυμονεί σημαντικές προκλήσεις διακυβέρνησης.
Είναι οι σκοποί του κατανοητοί, αποδεκτοί και συμβατοί με τις επιδιώξεις των τοπικών κοινωνιών; Ελήφθησαν υπόψη εκ των προτέρων, ενσωματώθηκαν, ή έστω καλύπτονται, οι στόχοι τους όπως αποκάλυψε η σημαντική ποικίλη συμμετοχή στη διαβούλευση του;
Πως αντιμετωπίζεται ο θεσμικός και διοικητικός κατακερματισμός, η έλλειψη συντονισμού πολιτικών, Ειδικών Χωροταξικών Σχεδίων, και άλλων εργαλείων πολιτικής; Πως θα εναρμονισθούν οι κεντρικά καθορισμένες δομές και οι διαδικασίες με τις πολλαπλές, άτυπες δομές και διαδικασίες των πολυάριθμων εμπλεκομένων στο τοπικό επίπεδο όταν δεν έχουν συμμετάσχει στην κατάρτιση του;
Πως διασφαλίζεται ότι:
α) όλα τα προτεινόμενα μέτρα, κυρίως η ιδιωτική χρηματοδότηση, θα διατεθούν και θα χρησιμοποιηθούν για τους συγκεκριμένους και όχι για άλλους σκοπούς,
(β) θα εγκριθούν και εφαρμοστούν τα πολλά άλλα αναγκαία και αναπόφευκτα μέτρα που δεν μνημονεύει ρητά όπως περιβαλλοντικά (οριζόντια και τομεακά), αναπτυξιακά, οικονομικά, κοινωνικά, επικοινωνιακά, μορφωτικά,
(γ) ο συνδυασμός των μέτρων στην πράξη, μέσα από την ιστορικά διαμορφωμένη πελατειακή κουλτούρα, θα οδηγήσει στην εκπλήρωση των στόχων του;
α) όλα τα προτεινόμενα μέτρα, κυρίως η ιδιωτική χρηματοδότηση, θα διατεθούν και θα χρησιμοποιηθούν για τους συγκεκριμένους και όχι για άλλους σκοπούς,
(β) θα εγκριθούν και εφαρμοστούν τα πολλά άλλα αναγκαία και αναπόφευκτα μέτρα που δεν μνημονεύει ρητά όπως περιβαλλοντικά (οριζόντια και τομεακά), αναπτυξιακά, οικονομικά, κοινωνικά, επικοινωνιακά, μορφωτικά,
(γ) ο συνδυασμός των μέτρων στην πράξη, μέσα από την ιστορικά διαμορφωμένη πελατειακή κουλτούρα, θα οδηγήσει στην εκπλήρωση των στόχων του;
Συνεπώς, στην πράξη αναμένεται να διαμορφωθούν ποικίλοι ιδιότυπα συμμετοχικοί τρόποι διακυβέρνησης προσαρμοσμένοι στις οικονομικές, κοινωνικο-πολιτισμικές και πολιτικές ιδιαιτερότητες και πρακτικές ομάδων ενδιαφερόντων και τοπικών κοινωνιών, με μεταβλητούς δεσμούς με την κεντρική εξουσία. Αυτοί οι πολλαπλοί τρόποι διακυβέρνησης καλούνται να συνυπάρξουν για να προωθήσουν, αφενός, τους στόχους του Χωροταξικού και, αφετέρου, τις επιδιώξεις των τοπικών κοινωνιών στο διαρκές παρόν της Κρήτης.
Οι προκλήσεις της χρηστής διακυβέρνησης της Κρήτης προϋποθέτουν ένα όραμα που δίνει προτεραιότητα στη διατήρηση της μοναδικής πολλαπλής ιδιαιτερότητας της και στην προστασία των ‘κοινών’ (γη, φυσικοί πόροι, ακτές, πολιτιστική κληρονομιά, δικαιώματα/υποχρεώσεις απέναντι στα ‘κοινά’) για να καθοδηγήσει:
α) την διαμόρφωση συναποφασισμένων κοινών στόχων και σκοπών, συμβατών με τις επιδιώξεις των πολλαπλών ενδιαφερομένων,
(β) την εναρμόνιση και το συντονισμό των ποικίλων θεσμικών, διοικητικών και άλλων δομών και διαδικασιών και τη θέσπιση συμμετοχικών διαδικασιών, πρακτικών και μηχανισμών στοχοθεσίας και λήψης αποφάσεων για τοπική επίλυση συγκρούσεων,
(γ) την εναρμόνιση των απαιτούμενων μέσων και των συνδυασμών τους, του ‘μίγματος πολιτικών’, που εξασφαλίζει λειτουργική συνύπαρξη ενδιαφερόντων,
(δ) τη διαρκή ανάδραση από το τοπικό στο κεντρικό επίπεδο.
α) την διαμόρφωση συναποφασισμένων κοινών στόχων και σκοπών, συμβατών με τις επιδιώξεις των πολλαπλών ενδιαφερομένων,
(β) την εναρμόνιση και το συντονισμό των ποικίλων θεσμικών, διοικητικών και άλλων δομών και διαδικασιών και τη θέσπιση συμμετοχικών διαδικασιών, πρακτικών και μηχανισμών στοχοθεσίας και λήψης αποφάσεων για τοπική επίλυση συγκρούσεων,
(γ) την εναρμόνιση των απαιτούμενων μέσων και των συνδυασμών τους, του ‘μίγματος πολιτικών’, που εξασφαλίζει λειτουργική συνύπαρξη ενδιαφερόντων,
(δ) τη διαρκή ανάδραση από το τοπικό στο κεντρικό επίπεδο.
Η αειφορική απόκριση στην πρόκληση της διακυβέρνησης της Κρήτης εξαρτάται κρίσιμα από το αν οι ρόλοι και οι πρακτικές των επίσημων αρχών, των ειδημόνων και της κοινωνίας των πολιτών χαρακτηρίζονται από Αριστοτελική φρόνηση στη λήψη αποφάσεων (λύσεις που στοχεύουν στην ‘μεσότητα’, προσαρμοσμένες στις τοπικές συνθήκες), έγκυρη, αξιόπιστη και δημόσια διαθέσιμη επιστημονική πληροφορία, Αριστοτελική φιλία ισότητας και ήθος συλλογικής ευθύνης. Εκ των ων ουκ άνευ διαρκής προτεραιότητα παραμένει η Παιδεία για ουσιαστική και έμφρονα συμμετοχή στη λήψη αποφάσεων.
* Καθηγήτρια στο Τμήμα Γεωγραφίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου
e.briassouli@aegean.gr
e.briassouli@aegean.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου