H φωτογραφία και ο άνθρωπος

Του Γιάννη Σχίζα

 Αυγή 16.12.17

Από την πρώτη φωτογραφία που τράβηξε ο

ο Niepce το 1826  μέχρι τις φωτογραφίες με θέμα  τον Τζίμη Πανούση σε  κατάρρευση πάνω στην πίστα το «σωτήριο» έτος  2017, η απόσταση είναι τεράστια – θα λέγαμε «έτη φωτός» : Και τούτο όχι μόνο από τεχνική άποψη  αλλά και από την άποψη της  σχέσης   φωτογράφου και  «φωτογραφιζόμενου »,  αντικειμένου ή υποκειμένου.

Η φωτογραφία αποτυπώνει πρόσωπα και καταστάσεις έτσι   ώστε να θεωρείται ισάξια 1000  λέξεων, όμως συχνά αποτυπώνει την  ιδιοτέλεια ή  «γαϊδουριά» - θα έλεγα  με παραδοσιακούς όρους- εκείνων  που την παράγουν : Αυτά αν  κρίνω  από ένα άρθρο της Λίλας Σταμπούλογλου, που αναφέρεται στη φωτογράφηση του καταρρέοντος Πανούση από θαμώνες  που ούτε  σάστισαν ούτε αισθάνθηκαν την ανάγκη να βοηθήσουν σε κάτι….

Πριν δεκαετίες στην Αμερική  ένας υποψήφιος αυτόχειρας απειλούσε να πηδήξει από τον νιοστό όροφο μιας πολυκατοικίας, πράγμα που έκανε τελικά μπροστά σε ένα πλήθος που παρακολουθούσε εναγωνίως . Ένας από τους συγκεντρωμένους   είχε στημένη  κάμερα και ήταν σε τέτοια ετοιμότητα,  ώστε να αποθανατίσει  το συμβάν, στην «εναέρια» μάλιστα φάση του….

Οι Αμερικάνοι στο Βιετνάμ επινόησαν το  κυνικό γνωμικό «καλός Βιετκόγκ είναι ο νεκρός Βιετκόγκ» , οι συνταξιοκτόνες δυνάμεις του Νεοφιλελευθερισμού ερωτοτρόπησαν με  το γνωμικό «καλός συνταξιούχος είναι ο νεκρός συνταξιούχος». Στον αντίποδα αυτών των  δολοφονικών  διαθέσεων ,   θα μπορούσαμε πάντως να πούμε  ότι  κάποτε  καλή φωτογραφία είναι η μη φωτογραφία….

H άντληση κύρους βρίσκεται πίσω από πολλές φωτογραφήσεις, όπως λ.χ. στον τουρισμό : Οι Αγγλίδες νοσοκόμες που επισκέπτονται την Κένυα και φωτογραφίζουν μανιωδώς οτιδήποτε περνάει από το οπτικό τους πεδίο- σύμφωνα με μια κατάθεση  του Μιχάλη Μοδινού -  είναι  τέτοια περίπτωση. Αλλά και οι φωτογραφιζόμενοι εμπίπτουν στην κατηγορία των διεκδικητών κύρους μέσα από  επιτηδευμένες  πόζες : Στα «Καμάκια»  ο Βασίλης Βασιλικός αναφέρεται στην περίπτωση ενός ψαρά που εν όψει της φωτογράφησής του από ομάδα τουριστών,   συνεχίζει να χτυπάει κάτω το χταπόδι  αλλά σε slow motion (=αργή κίνηση), για να διευκολύνει τις λήψεις…

Αυτή η ιστορία με τον Πανούση με παραπέμπει σε ένα ποίημα του Μπρεχτ(«Η λύση»), που σαρκάζει την ανατολικογερμανική τάξη πραγμάτων  του 1953 : Όπου η  Κεντρική Επιτροπή  «διαπιστώνει» ότι ο λαός έχασε την εμπιστοσύνη της κυβέρνησης και πρέπει να αλλάξει ! Αν ήμουν ο Πανούσης θα έλεγα στον εαυτό μου  : Το κοινό που  με φωτογραφίζει εν ώρα  κατάρρευσης, δεν είναι δικό μου κοινό και χρήζει αλλαγής, αφού εγώ δεν μπορώ να αλλάξω…