Μια καταγραφή των καλλιτεχνικών δράσεων αμφισβήτησης

 

 

Ερευνητική εργασία των Σταυρούλα Κοπελιά και Βασιλική Μαναρίδου. Ζούμε σε ένα καθεστώς που καθορίζεται από τις ανάγκες μιας καταναλωτικής κοινωνίας και οι απόρροιες της συνθήκης αυτής εγγράφονται στο πεδίο του περιβάλλοντος χώρου αλλά και της καθημερινής ζωής. Oι τακτικές του εμπορίου, οι κοινωνικές διακρίσεις και η επιτήρηση στοχεύουν στην κατεύθυνση και τον έλεγχο των μαζών. Ο δημόσιος χώρος, που στην ιδανική του μορφή αντικατοπτρίζει τις αρχές τις ελευθερίας, της δημιουργικότητας, της ελεύθερης κοινωνικής συναναστροφής και της ανάπτυξης ενός γόνιμου πολιτικού λόγου, κατευθύνεται προς μια καταστολή κάθε δράσης που εναντιώνεται στο επιβεβλημένο καταναλωτικό πρότυπο. Χάνει έτσι την πραγματική ταυτότητα του ως δημόσιος και μετατρέπεται σε έναν ομοιογενές χώρο με προκαθορισμένες λειτουργίες. Τα υποκείμενα μέσα σε αυτό το άγονο τοπίο, καταλήγουν να διαμορφώνονται σε άβουλους και πειθήνιους καταναλωτές, καθώς στη σύγχρονη καθημερινή ζωή δεν προσφέρεται η δυνατότητα να διανθίσει η δημιουργικότητα, ο αυθορμητισμός, το παιχνίδι. Έτσι, αναδύεται η αναγκαιότητα επαναπροσδιορισμού του δημοσίου χώρου και της δημόσιας ζωής, ώστε να ανακτηθεί η βέλτιστη μορφή τους. Η τέχνη, αποτελώντας κομμάτι της ζωής, χρήζει επαναπροσδιορισμού. Μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, εμφανίζονται στον δυτικό κόσμο καλλιτεχνικά κινήματα ως αντίδραση στο κοινωνικό και καλλιτεχνικό κατεστημένο, όπως αυτά των ντανταϊστών και των σουρεαλιστών και των καταστασιακών. Η τέχνη βγαίνει από το εμπορικό και αποστειρωμένο πλαίσιο των γκαλερί και των μουσείων, και αναζητά νέες μορφές, όχι πλέον αναπαράστασης, αλλά μορφές καθημερινής ζωής. Γίνεται μία αντι-τέχνη, που απομακρύνεται από την παραγωγή αντικειμένων και στρέφεται σε καλλιτεχνικές πρακτικές στον ανοιχτό χώρο της πόλης, με το εργαλείο της περιπλάνησης ως επέμβαση σε αυτόν. Τα κινήματα αυτά, αποτελούν πρόδρομο για την εξέλιξη των καλλιτεχνικών πρακτικών μετά το μέσο του εικοστού αιώνα, όπου εμφανίζεται η πιο ριζοσπαστική μορφή τους, η επιτελεστική δράση (performance). Η δράση εδώ είναι μία άμεση, σωματική πρακτική σε πραγματικό χώρο και χρόνο, που επικεντρώνεται στη συμμετοχικότητα, στην αναίρεση των ορίων μεταξύ θεατών και καλλιτεχνών και στην άμεση σύνδεση με την καθημερινή ζωή. Μέσα στο αχανές αστικό τοπίο, λοιπόν, η performance γίνεται το εργαλείο διαμόρφωσης μικρο-χώρων ελευθερίας, όπου οι πολίτες μπορούν να επανοικειοποιηθούν τον δημόσιο χώρο, να συναντήσουν το παιγνιώδες, να εκφραστούν, να αναπτύξουν τον διάλογο για να επικοινωνήσουν τους προβληματισμούς και τις ιδέες τους. Είναι μία μορφή τέχνης, που καθόλου δε μοιάζει με τη συμβατική έννοια της τέχνης, παρά με μία ριζοσπαστική κίνηση που σκοπό έχει να διαμορφώσει ενεργά υποκείμενα ώστε να αμφισβητήσουν τη διαμορφωμένη κανονικότητα της ζωής και τελικά να διεκδικήσουν τον επαναπροσδιορισμό της. Περισσότερα εδώ