Τέταρτη ηλικία

Του Γιάννη Σχίζα

Δημοσιεύεται στην ΑΥΓΗ της 27.5.17

Πρόσφατα, ένας Άγγλος 101 ετών, με «προϋπηρεσία» στον 2^ο Παγκόσμιο Πόλεμο, τόλμησε να πηδήξει με αλεξίπτωτο  μαζί με  έξη «νομάτους» της οικογένειάς του…Το ενδιαφέρον στοιχείο της ιστορίας είναι ότι δεν κατέφθασε στο έδαφος σαν δέμα αλλά ως κομιστής δυνατών βιωμάτων –  κατά δήλωσή του, σα να βρέθηκε πάνω από το φεγγάρι….

Κάποτε οι άνθρωποι αυτής της ηλικίας και αυτών των επιδόσεων (=πολλαπλασιασμός χρόνου επί την ζωντάνια !) ανήκαν στη σφαίρα του απίθανου. Άλλοτε πάλι οι υπερήλικοι εθεωρούντο  προϊόντα μιας ευνοϊκής τύχης, λόγω μικροκλιματικών συνθηκών . Ο Γερμανός περιηγητής Lubenau έρχεται το 1589 στην Αθήνα, εντυπωσιάζεται από τις υγιεινές συνθήκες και βεβαιώνει ότι είδε «εκατοχρονίτες που δεν θυμούνται να αρρώστησαν ποτέ στη ζωή τους» . Η βιομηχανική κοινωνία και η αστικοποίηση έφεραν   εμπόδια στη μακροζωϊα, όμως η συνέχεια ήταν  αισιόδοξη : Η σταδιακή βελτίωση της τεχνογνωσίας ζωής,  της υγιεινής κατοίκησης κλπ. , παρήγαγε πολλούς  υπερ-υπερήλικες. Στην Ελλάδα είχαμε αρκετούς «κατοστάρηδες» διανοούμενους που έμειναν παραγωγικοί εφ όρου ζωής – όπως ήταν ο Κριαράς, ο Ζολώτας , ο Ζογγολόπουλος.

Μια φορά περνώντας από την κεντρική αγορά  έπιασα τη δήλωση ενός μεσήλικα για το ότι προτιμούσε να πεθάνει παρά να ζει σε αυτή την κατάσταση. Ακαριαία γύρισα προς το μέρος του και του είπα : «Να σου διηγηθώ μια ιστορία ;». Με κοίταξε  έκπληκτος σα να ήμουν Αρειανός, αλλά συμφώνησε  : «Μια φορά ένας γέρος παιδευόταν στην ύπαιθρο μεταφέροντας  ένα μεγάλο δεμάτι ξύλα, ήταν δε τόσο απελπισμένος ώστε ικέτευε τον θάνατο να έλθει για να τελειώνει το μαρτύριό του…Και τότε, ω του θαύματος, εμφανίζεται  μπροστά του ο θάνατος και του λέει : «Με φώναξες;». Οπότε ο γέρος απαντά : «Ίνα το φορτίον άρης» – δηλαδή για να σηκώσεις το φορτίο…

Δεν ξέρω κατά πόσο αυτή η ιστορία  του Αισώπου προβλημάτισε  τον άγνωστο της κεντρικής αγοράς, το βέβαιο όμως είναι ότι οι  μετα-ηλικιωμένοι της  μεταμοντέρνας εποχής ουδόλως είναι διατεθειμένοι να  αποχωρήσουν,  κατά τις επιταγές μιας υποθετικής  φυσικής τάξης -  που υπογράμμιζε  ο Αντρέ Γκορζ. Ούτως εχόντων των πραγμάτων και με την υπόθεση ότι τα μνημόνια δεν θα συνεπιφέρουν κάμψη  του μέσου όρου ζωής, έχουμε δυο λογικοφανείς πιθανότητες : Είτε την αύξηση της καριέρας εργασίας είτε τη μείωση των συντάξεων.

Έχουμε όμως και μια τρίτη , απολύτως λογική , που είναι η αύξηση της απασχόλησης και της παραγωγικότητας της εργασίας και η μέσω αυτών αύξηση των προνοιακών πόρων… Εξυπακούεται πάντως  ότι σε μια οικονομία  υπηρεσιών  μπορεί να ενεργοποιηθεί και μια τέταρτη   πολιτική: Πολιτική  διαχείρισης του ελεύθερου χρόνου,  παραγωγής και διέγερσης υπηρεσιών γι αυτούς   που είτε καταριώνται την «ελευθερία» τους ως άνεργοι είτε πλήττουν ως εκ του μεγέθους της- ως συνταξιούχοι…