«Πράσινο φως» για τα Πολυλειτουργικά Αγροκτήματα

 

του Στέργιου Ζαμπάκα*

Σημείωση ΟΙΚΟΛΟΓΕΙΝ : Η ιδέα είναι παμπάλαιη στο χώρο των οικολογικών κινήσεων - ιδιαίτερα όσων είχαν ενασχόληση με τις βιοκαλλιέργειες. Ιδεολογικά μάλιστα εκπροσωπεί μια πρακτική κριτική του Φορντισμού, που συνέδεε την αποτελεσματικότητα με την αυστηρή εξειδίκευση.....Αλλά ακόμη κι αν μας την μοστράρουν ως μεγάλη καινοτομία, θα την αγοράσουμε ευχαρίστως...

 
«Πράσινο φως» για τα Πολυλειτουργικά Αγροκτήματα ανάβει το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης, συντάσσοντας την κοινή υπουργική απόφαση (ΚΥΑ) που καθορίζει το θεσμικό πλαίσιο για τη λειτουργία και την πιστοποίησή τους.
Πρόκειται για εναλλακτικές αγροτικές εκμεταλλεύσεις που επιδιώκεται να δώσουν νέες αναπτυξιακές προοπτικές στην ύπαιθρο. Παρότι κατοχυρώθηκαν νομοθετικά από το 2014, εκκρεμούσε η απαιτούμενη εφαρμοστική ΚΥΑ.
Η διαφορά τους με τις απλές αγροτουριστικές μονάδες είναι ουσιώδης: τα Πολυλειτουργικά Αγροκτήματα συνδέουν την πρωτογενή παραγωγή, την μεταποίηση και την παροχή υπηρεσιών.
Είναι κατά βάση οικογενειακές αγροτικές επιχειρήσεις που διαθέτουν καλλιεργήσιμη έκταση,
φυτικό ή ζωικό κεφάλαιο και χώρο εστίασης ή παρέχουν δυνατότητες εκπαίδευσης και παρακολούθησης της διαδικασίας παραγωγής ή της οικοτεχνικής μεταποίησης.
Στο εξωτερικό, ο συγκεκριμένος θεσμός συνέβαλε στην ενίσχυση του εισοδήματος των αγροτών κατόχων αγροκτημάτων, στον τοπικό τουρισμό και στην ανάδειξη τοπικών προϊόντων.

Δεκάδες είναι σήμερα τα Πολυλειτουργικά Αγροκτήματα που δραστηριοποιούνται ανά τη χώρα. Δεν έχουν όμως «ταυτότητα». Δεν μπορούν να πιστοποιηθούν και κατ΄επέκταση δεν μπορούν να λειτουργήσουν όπως επιθυμούν. Για παράδειγμα, να τιμολογήσουν ορισμένες υπηρεσίες τους. Η ΚΥΑ όχι μόνο διευθετεί τους όρους πιστοποίησης, αλλά ταυτόχρονα ανοίγει το δρόμο σε επιπλέον ενδιαφερόμενους αγρότες να δημιουργήσουν Πολυλειτουργικά Αγροκτήματα.
Δικαίωμα δημιουργίας και λειτουργίας των αγροκτημάτων έχουν οι εγγεγραμμένοι στο Μητρώο Αγροτών και Αγροτικών Εκμεταλλεύσεων (ΜΑΕΕ) βάσει του ν. 3874/2010 (το ετήσιο εισόδημά τους απαιτείται να προέρχεται κατά 35% από αγροτικές δραστηριότητες) ή συμπράξεις φυσικών και νομικών προσώπων που είναι εγγεγραμμένες στο ΜΑΑΕ. Προβλέπονται συμπράξεις και με άλλα φυσικά ή νομικά πρόσωπα, αρκεί το 50% του συνόλου που μετέχει στη σύμπραξη να είναι εγγεγραμμένο στο ΜΑΑΕ.
Ελάχιστη ενιαία έκταση λειτουργίας ενός Πολυλειτουργικού Αγροκτήματος ορίζονται κατά γενικό κανόνα τα 5 στρέμματα. Καθορίζονται πέντε προσανατολισμοί για τα Αγροκτήματα:

1. Γεωργικός: κυριαρχεί η αγροτική δραστηριότητα και η οικοτεχνία (στην προκειμένη περίπτωση απαιτείται τουλάχιστον το 40% της συνολικής έκτασης να είναι καλλιεργήσιμη),
2. Καινοτόμος: κυριαρχεί η εφαρμογή καινοτόμων πρακτικών
3. Περιβαλλοντικός: κυριαρχούν φιλοπεριβαλλοντικές δράσεις
4. Πολιτιστικός: εστιάζει στη γνωριμία με τον πολιτισμό και τις τοπικές παραδόσεις
5. Γαστρονομικός: κυριαρχούν δράσεις ανάδειξης της τοπικής κουζίνας ή της Μεσογειακής διατροφής.

Πέρα από τις βασικές απαιτήσεις για καλλιεργήσιμη έκταση και διάθεση φυτικού κεφαλαίου (δύο είδη φυτικής παραγωγής, μία τουλάχιστον τοπική ποικιλία) ή ζωικού κεφαλαίου (τουλάχιστον 40% αυτόχθονες φυλές ζώων), στις προδιαγραφές περιλαμβάνονται ανά περίπτωση:

1. Χώροι εστίασης–παραγωγής γευμάτων
2. Οικοτεχνία
3. Χώροι εκπαίδευσης
4. Δραστηριότητες πρόληψης και προάσπισης υγείας (π.χ. καλλιέργεια αρωματικών ή φαρμακευτικών φυτών, σεμινάρια για θέματα διατροφής)
5. Αθλητικές δραστηριότητες
6. Συνεργασίες εμπορικού και πολιτισμικού χαρακτήρα με Αγροτικούς Συνεταιρισμούς, Ομάδες Παραγωγών, επιχειρήσεις μεταποίησης ή τυποποίησης αγροτικών προϊόντων, έως και μουσεία. Το Αγρόκτημα θα έχει τη δυνατότητα να προσφέρει οργανωμένες τουριστικές επισκέψεις σε αρχαιολογικούς χώρους, σε συνεργασία με τους αρμόδιους φορείς.
7. Προστασία του Περιβάλλοντος

Επιτρέπεται η λειτουργία αγροτουριστικής μονάδας έως 10 δωματίων μέγιστης δυναμικότητας 40 κλινών. Χρηματοδοτικά εργαλεία προσφέρουν: το Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης (ΠΑΑ), Σχέδια Βελτίωσης, προγράμματα Leader και γενικότερα αναπτυξιακά προγράμματα ΕΣΠΑ.
Για την κατοχύρωση του ειδικού Σήματος Πολυλειτουργικού Αγροκτήματος ο ενδιαφερόμενος θα απευθύνεται στον «ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ», ο οποίος θα αξιολογεί τις αιτήσεις και θα διενεργεί ελέγχους για την πιστοποίηση και ετησίως μετά την χορήγηση του Σήματος. Στα δικαιολογητικά που καλούνται να υποβάλουν οι ενδιαφερόμενοι, περιλαμβάνεται επιχειρηματικό σχέδιο τριετούς οικονομικής βιωσιμότητας. Ενα από τα πιο σημαντικά σημεία της ΚΥΑ, είναι η έκδοση της Βεβαίωσης Τήρησης Απαιτήσεων Λειτουργίας με την οποία τα αγρόκτημα που ήδη λειτουργούν -και πληρούν τις προϋποθέσεις- θα εγκρίνονται μεταβατικά, μέχρι την τελική πιστοποίηση.
Ήδη έχει συγκροτηθεί ένα Δίκτυο Συνεργασίας Πολυλειτουργικών Αγροκτημάτων υπό τη συμμετοχή 30 αντίστοιχων αγροτικών εκμεταλλεύσεων. «Μπορούν όλοι οι αγρότες να παίξουν σε αυτόν τον χώρο», εκτιμά, μιλώντας στην «Εφ.Συν.», ο Κ. Μώρος, υπεύθυνος του «Κτήματος Αμφίκαια», στις πλαγιές του Παρνασσού. Οπως μας περιέγραψε ο ίδιος, πριν από 25 χρόνια άφησε τις επιχειρήσεις του στην Αθήνα για να επιστρέψει στην ύπαιθρο, όπου «ρίζωσε» με μηδενικό κεφάλαιο. Το 2000 αξιοποίησε ένα κοινοτικό πρόγραμμα Leader και από το 2005 «τρέχει» την επιχείρησή του μαζί με τον γιο του. Αρχικά, εξηγεί, τα Πολυλειτουργικά Αγροκτήματα στόχευαν στην μεσαία τάξη. «Αλλά τώρα που έχει εξαφανιστεί πρέπει να κοιτάξουμε προς το εξωτερικό», τονίζει, υπογραμμίζοντας την ανάγκη εφαρμογής καινοτόμων δράσεων, όπως πρόληψης υγείας, φεστιβάλ μουσικής κ.ά. «Είμαστε οι κατά κύριο λόγο χώροι που θα μπορούσαν να γίνουν δράσεις διαλογισμού ή θεραπευτικού χαρακτήρα, που θέλουν φύση καθαρή», αναφέρει, λέγοντας για την επιχείρησή του ότι μέχρι στιγμής «πάμε καλά ποιοτικά, αλλά όχι ποσοτικά».
Εκτιμά ότι με την διευθέτηση της εκκρεμότητας πιστοποίησης των Πολυλειτουργικών Αγροκτημάτων «μπορούν να ανοίξουν μικροί ή μεγάλοι δρόμοι για τη συνεργασία Ελλήνων αγροτών με σοβαρούς επενδυτές του εξωτερικού». Ποιοι έχουν σύμφωνα με τον ίδιο το κατάλληλο προφίλ για την λειτουργίας μιας τέτοιας εναλλακτικής αγροτικής εκμετάλλευσης;
«Άνθρωποι που αγαπούν τη φύση, που σέβονται το περιβάλλον και αναζητούν όχι μόνο οικονομικά, αλλά και ψυχικά έσοδα. Που αρκούνται σε έναν ωραίο τρόπο ζωής κοντά στη φύση».

*ΠΗΓΗ Εφ/συν