«Γυναίκα» : συνοπτική ιστορική αναδρομή

Της Χριστίνας Κόλλια

 «Απ’ τις γυναίκες τούτου του καιρού,

γειά σου, εσύ, η πιο παλληκαρού!

Γίνου σεμνή, αχρεία, τρομερή,

παμπόνηρη, καλή και τρυφερή»

Λυσιστράτη – Αριστοφάνης

Παρότι ο Αριστοφάνης με μιαν αμίμητη τεχνική, επιχειρεί να αποδώσει μέσω της σάτιρας έναν ενεργό ρόλο στη γυναίκα της εποχής του, αυτή που αν και χρησιμοποιεί ερωτικά τεχνάσματα αποφασίζει να δικαιώσει τη φύση της επιβάλλοντας την ειρήνη σε μια κοινωνία ανδροκρατούμενη και κατεξοχήν πολεμοχαρή,  δεν καταφέρνει να αλλάξει και την τύχη της. Παρά τις λαμπρές ημέρες της Δημοκρατίας των Αθηνών, το νεογέννητο κορίτσι ήταν έρμαιο στη δικαιοδοσία του πατέρα του. Εφόσον στο θηλυκό παιδί  δινόταν η χάρη να παραμείνει εν ζωή, η  μοίρα του ήταν προδιαγεγραμμένη, ώστε να αποφευχθεί η εγγενής απειλή που έφερε ως αντικείμενο του πόθου και να διασφαλιστεί η ηθική τάξη των πραγμάτων.

Λόγος που η μερίδα των αξιοσέβαστων γυναικών, όφειλε αφ’ ενός μεν να αναπαράγει το γένος, αφ’ ετέρου δε να είναι ανύπαρκτη: «να μην ακούγεται στην αγορά ούτε για καλό ούτε για κακό».

Έτσι, ένας πρώιμος γάμος εξασφάλιζε με τον περιορισμό της γαμετής (συζύγου) στον γυναικωνίτη, τόσο την αρετή όσο και την ευρύτερη κοινωνική της αποδοχή. Προκειμένου, δε, να διαφυλαχθεί η απαιτούμενη ευταξία, είχε συσταθεί το σώμα των «γυναικονόμων», αποστολή των οποίων ήταν η επιτήρηση της συμπεριφοράς των γυναικών στην πόλη.

Περιπτώσεις όπως της Ασπασίας, η οποία ασχολούνταν ενεργά με τα κοινά εκφράζοντας ελεύθερα τις απόψεις της, δεν μένουν ατιμώρητες: Αν και σύζυγος του ισχυρού Περικλή, αποκαλέστηκε δημόσια «Παλλακίδα ασύστολη με σκυλίσια μάτια» από τον Κρατίνο και στη συνέχεια ήρθε αντιμέτωπη με τη θανατική ποινή, κατηγορούμενη για απόπειρα διαφθοράς των ενάρετων γυναικών. Το δάκρυ του Περικλή, κατά τη διάρκεια της ένθερμης ομιλίας του στην υπεράσπισή της,  ήταν το μόνο που στάθηκε ικανό να την αθωώσει.

Στον Μεσαίωνα, η γυναίκα, χαρακτηρίζεται είδος μιαρό, είναι ένα αναλώσιμο σκεύος ηδονής, διώκεται και συχνά οδηγείται στην πυρά ως μάγισσα.

«Φύγε από τη μέση βρωμοχωριάτισσα! Θα σε ρίξουμε στη φωτιά! Θα σε τσιγαρίσουμε!» μήνυσαν οι Άγγλοι στην εθνική ηρωίδα των Γάλλων, Ιωάννα της Λωραίνης, λίγο πριν την επικηρύξουν και την παραδώσουν ζωντανή στις φλόγες.

Επί  Καλβίνου, οι γυναίκες φυλακίζονταν ακόμα και στην απίθανη περίπτωση που «είχαν κτενίσει την κόμη τους με ανήθικο  ύφος».

Ο Δάντης, παρόλα αυτά, υμνεί τη γυναίκα: «Αποφάσισα να μη μιλήσω πια για την ευλογημένη γυναίκα ώσπου να μπορέσω αντάξιά της να την ιστορήσω.»

Στην περίοδο του Διαφωτισμού οι γνώμες για το γυναικείο φύλο διίστανται. Απόψεις που τη θεωρούν αδύναμη για ορθολογιστική σκέψη και πρακτική, λόγω ιδιαιτερότητας της φύσης της, συγκρούονται με ισχυρισμούς,  όπως του Βολταίρου, που επιμένουν ότι οι γυναίκες είναι ισοδύναμες διανοητικά με τους άνδρες.    Αποτέλεσμα των θεωρητικών και όχι μόνο συγκρούσεων για το γυναικείο ζήτημα ήταν μια θεμελιώδης συναπόφαση, που καθόρισε την μετέπειτα κατάκτηση των δικαιωμάτων του «ασθενούς φύλου»: η μόρφωση κι εκπαίδευση των γυναικών.

Παρότι στον 19^ο αιώνα, ο ποιητής Μπωντλαίρ, θα δηλώσει:  “Η γυναίκα είναι μια πρόσκληση προς την ευτυχία” το 16ωρο της κακοπληρωμένης γυναικείας εργασίας είναι η πραγματικότητα, όπως και οι ζώνες αγνότητας, οι οποίες από κοινού με την υμενολατρεία, συντηρούν τα βεβαρυμμένα κατάλοιπα των παρελθόντων αιώνων. Απαραίτητες οι εκθέσεις γιατρών   προκειμένου να  επιβεβαιωθεί η ύπαρξη της παρθενίας επίσημα, ώστε η γυναίκα να εξασφαλίσει την υπόληψη του μέλλοντα συζύγου της.

Μέχρι, που, στις  8 Μαρτίου του 1857, οι εργάτριες της Νέας Υόρκης εξεγείρονται σε μια ιστορική αιματοβαμμένη διαδήλωση, αιτώντας καλύτερες συνθήκες εργασίας και εδραιώνουν την απαρχή  της πράξης για την αναγνώριση του πολυσήμαντου ρόλου της γυναίκας.

Στον 21^ο αιώνα, τα γυναικεία δικαιώματα έχουν πλέον θεσμοθετηθεί, όμως:

Στην Ινδία, η Garuda Punara, ιερό κείμενο των Ινδών, προτρέπει τη γυναίκα να καεί μαζί με τη σωρό του άνδρα της με ανταμοιβή τη δικαίωσή της στη μεταθανάτια ζωή.

Στο Πακιστάν, κάθε χρόνο, σαράντα περίπου γυναίκες δέχονται επίθεση με βιτριόλι, από άντρες, για λόγους όπως η ερωτική απόρριψη.

Στο Ιράν η ποινή της μοιχείας, που εφαρμόζεται μόνο στις γυναίκες, είναι ο λιθοβολισμός.

Στην Κίνα η θανάτωση των νεογέννητων βρεφών θηλυκού γένους, λόγω κόστους χωρίς τέλος ανταποδοτικότητας, είναι ένα σύνηθες φαινόμενο.

Στην προηγμένη Ευρώπη το ποσοστό αύξησης της γυναικείας κακοποίησης είναι σταθερά ανοδικό σε επίπεδο σωματικής, λεκτικής και ψυχολογικής βίας.

Σύμφωνα δε με την παγκόσμια Τράπεζα, η βία κατά των γυναικών είναι αιτία θανάτου και αναπηρίας για τις γυναίκες ηλικίας από 16 έως 44 ετών.

Ίσως, γιατί, το φυλετικό και κοινωνικό ασυνείδητο έχει να αναμετρηθεί με πολλαπλά, ειδικά και συνεχόμενα βάρη, έως ότου προσεγγίσει την κάθαρσή του.

«Χόρεψε πάνω στο φτερό του καρχαρία

Παίξε στον άνεμο τη γλώσσα σου και πέρνα

Αλλού σε λέγανε Γιουδήθ, εδώ Μαρία

Το φίδι σκίζεται στο βράχο με τη σμέρνα…»

Γυναίκα -Ν. Καββαδίας

*Η Χριστίνα Κόλλια είναι συγγραφέας, εμψυχώτρια εργαστηρίων Δημιουργικής Γραφής και Αυτογνωσίας