Oi πτωχοί, οι πτωχεύοντες ή πτωχεύσαντες, οι νεόπτωχοι, οι περιβαλλοντικά πτωχοί

Με αφορμή την παγκόσμια Ημέρα Ποίησης παρακολουθώ μια εκδήλωση στο Polis Art καφέ του «Μανδραγόρα», με  κύριο θέμα την αμερικάνικη φτώχεια της περιόδου της μεγάλης ύφεσης…Και τελικά φεύγω σε κάποια φάση με   περισσότερα ερωτηματικά από  απαντήσεις.

Ποιοι είναι φτωχοί;  Μήπως είναι αυτοί που δεν είναι πλούσιοι;  Μήπως είναι εκείνοι που στερούνται των στοιχειωδών ανέσεων κάποιας  συγκεκριμένης εποχής; Ή μήπως είναι εκείνοι που δεν εξασφαλίζουν τα βασικά μέσα επιβίωσης – τροφή, στέγη, ασπιρίνες (για να μην το πω περίθαλψη…).

 Αν φτωχοί είναι οι μη πλούσιοι, τότε αυτός είναι ένας ρελατιβιστικός ορισμός, μάλλον ανεπαρκής. Αν φτωχοί είναι όσοι στερούνται κάποιων βασικών μέσων (π.χ. μπάνιο με μπανιέρα) τότε κι αυτό είναι ρελατιβιστικό. Αν φτωχοί είναι αυτοί που βρίσκονται κοντά ή κάτω από το starvation limit – το όριο του λιμού, κατά την Μαρξιστική ορολογία – τότε οι φτωχοί σήμερα στις δυτικές χώρες είναι λίγοι.

Όμως εκτός από την  πτώχεια υπάρχει και η πτώχευση :  Πιο σκληρή πολλές φορές, συναρτήσει του προϋπάρξαντος πλούτου. Αλλά και συναρτήσει των προσδοκιών που δημιουργούν οι άνθρωποι στον εγκέφαλό τους. Θα έλεγα, όσο πιο πολύ φαντασία, τόσο πιο σκληρή  πτώχευση. Σε αντίθεση με τη φαντασία στην εξουσία, η φαντασία στη φτώχεια είναι αφόρητη.

Νεό- πτωχοι είναι οι παλαιο-εύποροι. Επομένως κι αυτοί είναι λίγοι.

«Περιβαλλοντικά πτωχοί»  είναι εκείνοι  που δεν είναι πτωχοί αλλά περιστοιχίζονται από πτωχούς. Έχεις λόγου χρήμα στην τράπεζα, δεν πεινάς,  δε στερείσαι, αλλά περνάς από την οδό Σταδίου και παθαίνεις κατάθλιψη από τα κλειστά καταστήματα. Ακόμη κι αν είσαι παχύδερμος, αντιλαμβάνεσαι ότι είσαι περικυκλωμένος από τη φτώχεια, κι αυτό ακόμη κι αν δεν σημαίνει πολιορκία, σημαίνει μοναχικότητα, σημαίνει μια οικονομική Σαχάρα στον περίγυρό σου. Αναγκαστικά κλονίζεσαι – ένα κράμα ανασφαλειομελαγχολίας αναδύεται μέσα σου :  Σύνδρομο Επίκτητης Ψυχολογικής  Ανεπάρκειας.

Υπάρχει και η υποκειμενική φτώχεια, η φτώχεια αυτών που θέλουν πολύ περισσότερα από όσα  έχουν, γιατί εξωθούνται από τον κοινωνικό τους περίγυρο. Οι παλιοί οικονομολόγοι συγγραφείς  έλεγαν “Demonstration effect” – δηλαδή έχεις φολκσβάγκεν και περιπίπτεις σε μελαγχολία εν όψει της ρολσρόϊς του γείτονα. Στην Ελλάδα, η τελευταία περίπτωση έχει μάλλον αρχαιολογική αξία.

Σε αντιδιαστολή πάντως με την υποκειμενική φτώχεια, υπάρχει  ο υποκειμενικός πλούτος. Προσοχή, δεν πρόκειται  για τον μολιερικό «κατά φαντασίαν πλούτο», αλλά για τον βιωμένο πλούτο των ολιγαρκών, των φακίρηδων, των διογένηδων της σύγχρονης εποχής. Ακόμη τον πλούτο όλων εκείνων που  έτυχε κατά καιρούς να αναρωτηθούν «Μήπως περνούσαμε καλύτερα όταν περνάγαμε χειρότερα»;

Αυτή την έκφραση χρησιμοποίησα στο βιβλίο μου ο «Κήπος», για να δηλώσω  το «συγκριτικό» πνεύμα που αναδύεται συχνά στους ηλικιωμένους, με βάση το οποίο κατά καιρούς προκρίνουν  την παλιά ζωή έναντι της καινούργιας, με τις νέες ανέσεις και δυνατότητες. Όμως η ζωή είναι μέλλον, είναι προσδοκία, κι αυτό κανένα ρετρό δεν μπορεί να εγγυηθεί.