ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΗΛΙΚΙΑΣ

 

Του Γιάννη Σχίζα

Στο καβαφικό ποίημα  «Διορία του Νέρωνος» το Δελφικό Μαντείο αποφαίνεται ότι ο αυτοκράτωρ Νέρων  πρέπει να φοβάται  απλώς τα 73 χρόνια , πράγμα που  δεν είναι καθόλου ανησυχητικό  για τον νεαρό αυτοκράτορα  , ο οποίος   διανύει μια ηλικία πολύ μικρότερη  . Εν τέλει  ο ποιητής ολοκληρώνει το ποίημά του γράφοντας υπαινικτικά ότι   «και στην Ισπανία ο Γάλβας - κρυφά το στράτευμά του συναθροίζει και το ασκεί - ο γέροντας ο εβδομήντα τριώ χρονώ»...Με άλλα λόγια : Ο Γάλβας προετοιμάζει το πραξικόπημά του  εναντίον του Νέρωνα, σε μια ηλικία και μια εποχή  που θα τον ονόμαζες εσχατόγηρο!

Διαβάζουμε στις εφημερίδες  της 25.11.19 ότι ένας τέως  γυμνασιάρχης, μόνιμος υποψήφιος πολιτευτής με τη Νέα Δημοκρατία αλλά και 80 ετών , έγινε (για τρεις ημέρες) ο νέος διοικητής του Γενικού Νοσοκομείου  Καρδίτσας. Είναι ο   Κωνσταντίνος Πατέρας, ο διορισμός του οποίου προκάλεσε  αντιδράσεις ακόμη και στην τοπική οργάνωση της Νέας Δημοκρατίας, καθώς η υποψηφιότητά του υπερίσχυσε  νεότερων   και με περισσότερα προσόντα υποψηφίων για τη θέση.

Ο καβγάς γύρω από την ηλικία οξύνεται, νέα δεδομένα εξετάζονται, η συνταξιοδότηση γίνεται επίμαχο θέμα. Η ηλικία της κατοχής διπλώματος οδήγησης συζητιέται ευρύτατα,  η ηλικία των «διπλωματούχων» θεωρείται από ορισμένους ως στοιχείο διαχείρισης του δημόσιου χώρου   παρά το γεγονός ότι οι πρόξενοι ατυχημάτων ανήκουν κατά κανόνα στην νεαρή ηλικία.  «  Οποιοδήποτε οριζόντιο μέτρο θα ήταν απαράδεκτο, κάθε οδηγός πρέπει να αξιολογείται ατομικά», λέει ο Πρόεδρος του Πανελληνίου Συλλόγου Εκπαιδευτών Οδήγησης, Άρης Ζωγράφος, στην «Καθημερινή» (16.3.25).

 

Τώρα τελευταία ανέκυψε το θέμα  των  ευρωπαϊκών ορίων  συνταξιοδότησης, και πολλοί ευρωβουλευτές υποστηρίζουν ότι δεν υπερψήφισαν  την πρόταση της αύξησης αυτών των  ορίων  στα 74 χρόνια. Μία από αυτές, η Μαρία Ζαχαριά, δηλώνει  γι αυτή την «πρόταση»: 

«Πρόκειται για μία έκθεση που δεν έχει νομοθετική ισχύ, αλλά θέτει το πλαίσιο που το ευρωκοινοβούλιο προτείνει για τη λειτουργία του Ταμείου μετά το 2027..….Στην έκθεση αυτή ΠΟΥΘΕΝΑ δεν αναφέρονται αύξηση ορίων συνταξιοδότησης. Για όσους δεν γνωρίζουν, δεν αποτελεί αυτό καν αρμοδιότητα του Ευρωπαικού Κοινοβουλίου, αλλά των κρατών- μελών που επιλέγει το καθένα τα όρια του».

 

Θα πρέπει όμως να αναγνωρίσουμε ότι υπάρχουν δυο ευρωπαϊκά κείμενα που συνεπάγονται εμμέσως επέκταση της ηλικίας απασχόλησης. Το πρώτο κείμενο, δηλαδή η Κοινωνική Δέσμευση του Πόρτο την οποία υιοθέτησε στις 7/5/2021 η Κοινωνική Διάσκεψη , αναφέρει ότι «στηρίζει την προώθηση της πρόσβασης σε βασικές ψηφιακές δεξιότητες για τουλάχιστον το 80% των ατόμων ηλικίας 16-74 ετών, ενισχύοντας έτσι τις δεξιότητες, την εκ νέου απόκτηση δεξιοτήτων, την απασχολησιμότητα και την καινοτομία» .Το δεύτερο κείμενο, είναι το Σχέδιο δράσης της Επιτροπής που υιοθετήθηκε στις 4/3/2021 και  καθορίζει  «ότι τουλάχιστον το 80% των ατόμων ηλικίας 16-74 ετών θα πρέπει να έχουν βασικές ψηφιακές δεξιότητες, απαραίτητη προϋπόθεση για την ένταξη και συμμετοχή στην αγορά εργασίας και την κοινωνία σε μια ψηφιακά μετασχηματισμένη Ευρώπη».

Η ΗΛΙΚΙΑ ΤΩΝ 73 ΧΡΟΝΩΝ

Η  ηλικία των 73 χρόνων στο Καβαφικό κείμενο έγινε το προσδόκιμο ζωής πολλών ανθρώπων, αν και σήμερα  αυτό  ξεπερνά τα 80 χρόνια.  Οι άνθρωποι έγιναν κορακοζώητοι και κυρίως έγιναν πιο δραστήριοι, κάτι το οποίο μαρτυρούν και τα συντάξιμα χρόνια, που ανέβηκαν στα 67. Σταδιακά, είτε μέσω της κατάλληλης φαρμακευτικής αγωγής, είτε μέσω του τρόπου διατροφής και ζωής, μέσω της ανάπτυξης του υγιεινιστικού know how, οι άνθρωποι έσπασαν πολλά ρεκόρ μακροζωΐας και   ευζωΐας. Ο Γλέζος, ο Θεοδωράκης, ο Μπιτσάκης, ο Ζογγολόπουλος, πρόσφατα η Καίτη Γκρέϋ, και πριν από αυτούς ο Ζολώτας, ο Κριαράς, κι ας μην παραλείψουμε διεθνή παραδείγματα όπως ο Λεβί Στρος, ο Κέρκ Ντάγκλας, ο Νόαμ Τσόμσκυ, η Τζίνα Λολομπριτζίτα,  έδειξαν  μια αξιόλογη αντοχή στον χρόνο. Το σημαντικότερο όμως είναι τούτο: ουδείς διανοήθηκε να αμφισβητήσει την ενεστώσα συμβολή τους στην πολιτική και στον πολιτισμό,  βάζοντας σε πρώτο πλάνο την ηλικία τους. Οι γέροι είχαν ενεργό ρόλο σε πολλές υποθέσεις – αρκεί φυσικά να μην τις είχαν παρατήσει !

Μέσα από την αύξηση της παραγωγικότητας, που είναι σχεδόν διηνεκής, κάθε εργασιακή γενιά επιτρέπει τη διεύρυνση του κύκλου των «μη εργαζομένων» - παιδιών , αρρώστων, εκπαιδευομένων, και φυσικά και των συνταξιούχων. Εξ άλλου μια παράταση του χρόνου εργασίας με την αύξηση της ηλικίας  συνταξιοδότησης,  παρεμποδίζει  την είσοδο νέου εργατικού δυναμικού στον παραγωγικό στίβο, ενώ επί πλέον αναχαιτίζει  την τάση αύξησης της παραγωγικότητας της εργασίας. Για να χρησιμοποιήσουμε και λίγο τον Γκιάνι Τότι, Ιταλό θεωρητικό του ελεύθερου χρόνου( στο βιβλίο «Ελεύθερος χρόνος» εκδόσεις ΜΝΗΜΗ, 1982 ) : Ο ελεύθερος χρόνος  μπορεί να επιδρά θετικά στην ποιότητα ζωής, η κατανάλωσή του να είναι δημιουργική και διακριτή από την νεοφιλελεύθερη  άποψη  - που βλέπει σαν τρόπο ζωής των συνταξιούχων την αφασιακή και καφενοβιακή κατανάλωση του χρόνου τους….  

 

 

ΟΙ ΓΕΡΟΙ ΚΑΙ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Ο Ζερόμ Μπαντέ της UNESCO, υποστηρίζει ότι ζούμε μια εποχή κυριαρχίας της νεότητας και αναστροφής των παραδοσιακών σχέσεων με τα γηρατειά.

«Σήμερα η ασταμάτητη τεχνολογική αλλαγή απαρχαιώνει πιο γρήγορα τις γνώσεις (...) Ο νεότερος μπορεί να επιβληθεί του παλαιότερου... Αυτό αλλάζει τις κοινωνικές σχέσεις, αφού η κατοχή της γνώσης ήταν ο ακρογωνιαίος λίθος της κυριαρχίας των ελίτ», λέει ο Γάλλος διανοητής.

 Με άλλα λόγια :  Ο  Μπαντέ  αμφισβητεί το μοντέλο του γεγηρακότος σοφού, που με την παρουσία του εκπέμπει στους νεότερους γνώσεις και εμπειρίες ζωής... Το Διαδίκτυο επιτρέπει στους νεότερους μια μεγαλύτερη συμμετοχή στις διαδικασίες πρόσκτησης της γνώσης, το διαδίκτυο ξεπερνάει τους γέρους ως φορείς   σοφίας και τους κάνει ανήμπορους να αντισταθούν μπροστά στην επέλαση της νεότητας.

          Ο Μπαντέ ερμηνεύει την υπαρκτή  γνωσιολογική και σωματική ανακαίνιση των ώριμων ηλικιών, όπου η δια βίου εκπαίδευση και η διά βίου σωματική αγωγή γίνονται κανόνας,  ως προσχώρηση στη νεότητα, όμως η ίδια κατάσταση μπορεί κάλλιστα να ερμηνευθεί ως διεύρυνση και αναβάθμιση της ενεργού ζωής! Εξάλλου,  χρησιμοποιώντας  το υβρίδιο νεανικότητας και ωριμότητας που κάνει τους «νεό-γερους» (=γέρους της νέας εποχής) διακριτούς από τους σκουριασμένους και δογματικούς «παλιό-γερους» (=γέρους της παλιάς εποχής), οι Ευρωπαίοι νεοφιλελεύθεροι προωθούν τη θέσμιση της συνταξιοδότησης στα 70…

ΠΡΟΑΙΡΕΤΙΚΉ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΣΤΗΝ ΑΓΟΡΆ ΕΡΓΑΣΙΑΣ;

 

Στην «Μπαλάντα του Ναραγιάμα»  ο Ιάπωνας  Σοχέϊ Ιμαμούρα σκηνοθετεί  έναν τρόπο   αποχώρησης από τη ζωή των 70αρηδων μιας  μεσαιωνικής εποχής, με την  αυτοκτονική μετάβασή τους  σε κάποιο  βουνό, τρόπος που είναι  οικειοθελής, συμβατός  με τις παραδόσεις της Ιαπωνικής οικογένειας : Όμως ο τρόπος αυτός είναι απαράδεκτος  στην εποχή μας, παρ’ όλες τις εμφανίσεις οπαδών της μείωσης του πληθυσμού με την μέθοδο της γεροντοκτονίας. Παραδείγματος χάρη ο καθηγητής του Πανεπιστημίου  του Yale, ονόματι Yosuke Narita : Ο οποίος προτείνει από τις στήλες ενός σοβαρού εντύπου, του New York Times  ,  οι  ηλικιωμένοι  να εξωθηθούν μαζικά σε αυτοκτονία, προκειμένου να βελτιωθεί η δημογραφική κατάσταση και τα οικονομικά της Ιαπωνίας, σε περίπτωση δε αντίδρασης θα πρέπει να εφαρμοστεί η «αναγκαστική ευθανασία» ! Κατά την άποψή του οι γέροι πρέπει να ζουν όσο οι συνθήκες τους το επιτρέπουν, όμως η  ηλικία τους προσθέτει  βάρος στους προϋπολογισμούς, τόσο για την πληρωμή των συντάξεων όσο και για τα έξοδα υγείας, το δε  «αντίβαρο» που δίνουν  γίνεται όλο και πιο αμελητέο : οι γέροι δεν προσφέρουν ιδιαίτερα πράγματα στην κρατούσα, συστηματική  και χρησιμοθηρική γνώση,  από τη στιγμή μάλιστα που υπάρχει το διαδίκτυο με τις μηχανές αναζήτησης !

       Όμως…Μια άλλη καριέρα εργασίας   μπορεί να γίνει  εφικτή για ηλικιωμένους ανθρώπους που πλήττουν αφόρητα, που προσπαθούν να βρουν μια  ευχάριστη απασχόληση  και  περιφέρονται από ιατρού σε ιατρόν.  Μήπως πρέπει να θεμελιώσουμε  για τους ηλικιωμένους την  ελαφρά απασχόληση , σε έργα που είναι συμβατά με την κατάσταση και τις επιθυμίες τους; Μήπως πρέπει να εξηγήσουμε  τους απίστευτα χαμηλούς ρυθμούς γεννητικότητας των Ελλήνων και  άλλων λαών, ως  οφειλόμενες  στην διάθεση προσωπικής ανεξαρτησίας, στην αδυναμία σταθερής συσχέτισης με ένα ή περισσότερα νεαρά άτομα, στην αδυναμία σχηματισμού μιας οικογένειας; Λέμε μήπως, και η έρευνα θα το αποδείξει ή απορρίψει….