Τελευταία Νέα του Αρχιπελάγους: Μάιος 2025

 

Παρά τις έντονες εναλλαγές του καιρού αυτή την άνοιξη, συνεχίζουμε εντατικά την πολυεπίπεδη έρευνα: από τα επιφανειακά νερά, μελετώντας την παρουσία ζωοπλαγκτού και μικροπλαστικών ινών, έως τις συνθήκες σε βάθη που φτάνουν τα 1.000 μέτρα, καθώς και την παρακολούθηση των πληθυσμών επτά ειδών θαλάσσιων θηλαστικών που μελετάμε στο Αιγαίο. Καθώς οι ανθρώπινες απειλές αυξάνονται ανησυχητικά χρόνο με τον χρόνο και οι φιλόδοξες επίσημες εξαγγελίες για την προστασία των θαλασσών παραμένουν μόνο στα λόγια, η ανάγκη για ουσιαστική δράση είναι σήμερα πιο επείγουσα από ποτέ. Δείτε το Ντοκιμαντέρ μικρού μήκους: Destructive Trawling in the Greek Seas - A Crisis Beneath the Waves Καταστροφική Αλιεία στο Αιγαίο: Τροφοδοτόντας μία κρίση, περιβαλλοντική κοινωνική και διατροφική. Σε μία χώρα που επί δεκαετίες επιμένει να απαξιώνει την αλιεία, εφαρμόζοντας διαχρονικά καταστροφική αλιευτική διαχείριση που στις μέρες μας κορυφαίνεται, οι θάλασσες μας φτωχαίνουν. Ευάλωτα παραγωγικά οικοσυστήματα καταστρέφονται, οι ψαράδες δεν μπορούν πλέον να ζήσουν από τη θάλασσα, ενω πολλά θαλάσσια είδη δυσκολεύονται να βρουν τροφή. Η παράνομη και καταστροφική αλιευτική δραστηριότητα από συρόμενα αλιευτικά εργαλεία αποτελεί βασική αιτία αυτής της καταστροφής, απειλώντας τη βιοποικιλότητα, την εύθραυστη ισορροπία των θαλάσσιων οικοσυστημάτων, αλλά και την ίδια την επιβίωση των αλιευτικών κοινωνιών. Με συνεντεύξεις από ψαράδες και επιστήμονες του Ινστιτούτου Θαλάσσιας Προστασίας Αρχιπέλαγος αυτό το ντοκιμαντέρ μικρού μήκους αναδεικνύει ένα φλέγον περιβαλλοντικό ζήτημα που δεν επηρεάζει μόνο τους αλιείς και τα θαλάσσια είδη, αλλά ως διατροφική κρίση ήδη μας επηρεάζει όλους. Μία παραγωγή του Ινστιτούτου Θαλάσσιας Προστασίας Αρχιπέλαγος σε συνεργασία με το του Environmental Justice Foundation και του Iason Photography. Ο Τρίτων και το πλήρωμά του, δουλεύοντας στο νησιωτικό σύμπλεγμα των Φούρνων Κορσέων Στο βυθό της περιοχής, σε βάθη 60-250 μέτρων, επιβιώνουν κάποια από τα πιο βιοποικίλα και εντυπωσιακά κοραλλιγενή οικοσυστήματα της Μεσογείου. Δεδομένου όμως ότι είναι άγνωστη η θέση τους (καθώς οι κρατικές αρχές στην Ελλάδα δεν έχουν υλοποιήσει τη νομική υποχρέωση να χαρτογραφήσουν αυτά τα προστατευόμενα οικοσυστήματα), κινδυνεύουν κάθε στιγμή με μη αναστρέψιμη καταστροφή που μπορεί να προκληθεί από τις βαριές σιδερένιες πόρτες των μηχανοτρατών που σέρνονται στον πυθμένα. Το Ινστιτούτο Αρχιπέλαγος, ο Δήμος Φούρνων, οι αλιείς του νησιού καθώς και σημαντικοί επιστημονικοί φορείς που συμμετέχουν σε αυτό το εγχείρημα, σε συνεργασία με το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, προωθούν την επείγουσα θεσμοθέτηση της πρώτης στη Ελλάδα "Ζώνης Απαγόρευσης Αλιείας με Συρόμενα Εργαλεία" σε περιοχή κοραλλιογενών οικοτόπων, στο νησιωτικό σύμπλεγμα των Φούρνων. Σορβόννη, Παρίσι: Η Παιδεία της Θάλασσας Το Ινστιτούτο Αρχιπέλαγος συμμετείχε σε συνάντηση εργασίας στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης στο Παρίσι με θέμα «Η Παιδεία της Θάλασσας». Ο στόχος αυτής της γαλλο-ελληνικής συνάντησης πανεπιστημιακών, ερευνητών, πολιτικών από τον χώρο της παιδείας και εκπαιδευτικών από τις δύο χώρες ήταν ο καθορισμός αποτελεσματικών τρόπων με τους οποίους μπορεί να καλυφθεί το μεγάλο κενό — τόσο στο γαλλικό όσο και στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα, σε πανεπιστήμια και σχολεία — αναφορικά με τη θαλάσσια ζωή, τη θαλάσσια προστασία και άλλα συναφή θέματα. Διαβάστε περισσότερα παρακάτω Με τον Aegean Explorer και το πλήρωμά του επικεντρωθήκαμε στα Βόρεια Δωδεκάνησα και στην περιοχή του Αγαθονησίου Ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα που αντιμετωπίζει η περιοχή του Αγαθονησίου, όπου οι κάτοικοι δίνουν ένα πραγματικό αγώνα για να παραμείνουν στον τόπο τους, είναι η εντατική υπεραλίευση από μεγάλα αλιευτικά - μηχανότρατες. Τα σκάφη αυτά καταλήγουν εδώ από μακρινά λιμάνια (Μηχανιώνα, Πειραιάς, κλπ), ενώ η καταστροφή συμπληρώθηκε τα τελευταία χρόνια από την εντατική παράνομη αλιεία τουρκικών μηχανοτρατών. Ως αποτέλεσμα, σε μία περιοχή που επί αιώνες ήταν φημισμένη ως πλούσιος ψαρότοπος, σήμερα όχι μόνο δεν μπορούν να επιβιώσουν από την αλιεία οι λιγοστοί ψαράδες που έχουν απομείνει στο νησί, αλλά συχνά δεν καλύπτονται από την τοπική αλιεία ούτε καν οι διατροφικές ανάγκες των κατοίκων του Αγαθονησίου. Εάν οι κυβερνήσεις διαχρονικά μέχρι και σήμερα, εννοούσαν έστω και κατά το ελάχιστο αυτά που εξαγγέλουν περί προστασίας και ανάπτυξης των μικρών ακριτικών νησιών, αν μη τι άλλο θα είχαν προστατέψει τους φυσικούς πόρους από τους οποίους εξαρτάται η επιβίωση αυτών των μικρών κοινωνιών. Διαβάστε περισσότερα παρακάτω 36ο Διεθνές Συνέδριο της European Cetacean Society (ECS) Στις Αζόρες της Πορτογαλίας ολοκληρώθηκε το 36ο Διεθνές Συνέδριο της European Cetacean Society (ECS), με τη συμμετοχή 745 εξειδικευμένων επιστημόνων από 51 χώρες. Με θεματικό άξονα «Navigating Waters of Change», το συνέδριο εστιάζει στην επιτακτική ανάγκη προστασίας των πληθυσμών θαλάσσιων θηλαστικών. Η συμμετοχή του Ινστιτούτου Αρχιπέλαγος στο συνέδριο αποτελεί μέρος της πολυετούς προσπάθειάς μας να αναδείξουμε το Αιγαίο ως μία από τις περιοχές παγκόσμιας σημασίας για τα θαλάσσια θηλαστικά. Μέχρι πρόσφατα, η σημασία αυτή παρέμενε άγνωστη στη διεθνή επιστημονική κοινότητα, καθώς όταν ξεκινήσαμε τη δράση μας πριν από 25 χρόνια, υπήρχαν μόνο αποσπασματικές ενδείξεις και σποραδικές καταγραφές των πληθυσμών των κητωδών στις ελληνικές θάλασσες. Διαβάστε περισσότερα παρακάτω Άρθρο στην εφημερίδα Τα Νέα: «Στα επόμενα 10-20 χρόνια μπορεί να μην είναι ασφαλές να τρώμε ψάρι»- Τα μικροπλαστικά στις ελληνικές θάλασσες Δεν έχουμε ακόμη συνειδητοποιήσει ούτε πόσο βαριά κληρονομιά αφήνουμε στις επόμενες γενιές, αλλά ούτε πόσο έχουμε υποβαθμίσει την ποιότητα της ζωής μας.... Έπειτα από τη συλλογή και ανάλυση >30.000 δειγμάτων και 15 επιστημονικές δημοσιεύσεις, τα ευρήματα του Ινστιτούτου «Αρχιπέλαγος» που από το 2009 ερευνά την πλαστική ρύπανση στις ελληνικές θάλασσες είναι άκρως ανησυχητικά. Διαπιστώσαμε ότι τα θραύσματα και οι ίνες των πλαστικών απορριμμάτων που βρίσκονται εκτεθειμένα στο περιβάλλον, έχουν ήδη εισχωρήσει σε όλα τα επίπεδα των οικοσυστημάτων και της τροφικής αλυσίδας των θαλασσών μας. Αυτό που πρέπει να συνειδητοποιήσουμε είναι ότι το πλαστικό είναι ένα επικίνδυνο υλικό. Μέσα από τις πλαστικές συσκευασίες που περικλείουν τις τροφές και το νερό, εισχωρούν σε αυτά χημικές ουσίες που περιέχονται στο πλαστικό. Όταν το πλαστικό διαλύεται εκτεθειμένο στο περιβάλλον τότε αναπόφευκτα εισέρχεται στην τροφική αλυσίδα σε στεριά και θάλασσα. Έστω και με καθυστέρηση δεκαετιών πρέπει να το αντιμετωπίζουμε ως ένα τοξικό υλικό που χρήζει ειδικής διαχείρισης. Διαβάστε το Άρθρο στο Βημα Τέσσερα σπάνια θαλάσσια θηλαστικά εντοπίστηκαν νεκρά στις ακτές, σε διάστημα λίγων μόνο ημερών... Ένα ρινοδέλφινο κομμένο στα δύο με αιχμηρό αντικείμενο στο Ρέθυμνο, νεκρή μεσογειακή φώκια έπειτα από εμπλοκή σε εγκαταλελειμμένα αλιευτικά εργαλεία στη Νάξο, νεκρός ζιφιός στις ακτές της Αστυπάλαιας και ένα ακόμα νεκρό δελφίνι Delphinus delphis στις ακτές της Σάμου. Στην Ελλάδα όπου ακόμα επιβιώνουν κάποιοι από τους σημαντικότερους πληθυσμούς από 7 είδη θαλάσσιων θηλαστικών που έχουν απομείνει στη Μεσόγειο, στην πράξη δεν εφαρμόζεται κανένα ουσιαστικό μέτρο για την προστασία τους, παρά τις εξαγγελίες εντυπωσιασμού και τις σχετικές υποχρεώσεις της χώρας. Ενδεικτικό είναι ότι πέρα από κάποιες ασκήσεις επί χάρτου, δεν έχει γίνει καμία ουσιαστική προσπάθεια να δημιουργηθεί ένα σωστό δίκτυο αντιμετώπισης εκβρασμών που να είναι σε θέση να προσφέρει περίθαλψη σε τραυματισμένα ή άρρωστα θαλάσσια είδη, σε αυτή τη δύσκολη θαλάσσια περιοχή, με χιλιάδες νησιά και νησίδες, όπου η ακτογραμμή που ξεπερνάει τα 15.000 χλμ. Ένα σωστό δίκτυο, πέρα από τη δυνατότητα ασφαλούς μεταφοράς και περίθαλψης, θα έπρεπε να διαθέτει και μηχανισμό διερεύνησης των περιστατικών θανάτωσης, έτσι ώστε να καταλήγουν στη δικαιοσύνη όσοι προκαλούν σκόπιμες θανατώσεις προστατευόμενων θαλάσσιων ειδών. Διαβάστε περισσότερα παρακάτω Καρποί Ποσειδωνίας στις Ακτές Τις προηγούμενες εβδομάδες, πολίτες και φορείς από πολλές παράκτιες περιοχές της Ελλάδας, κυρίως στο Ιόνιο, μας ενημέρωσαν για τις παρατηρήσεις τους από μεγάλες συγκέντρωσεις καρπών Ποσειδωνίας στις ακτές. Αυτό το σπάνιο φαινόμενο, που καταγράφεται κάθε λίγα χρόνια, αξίζει την προσοχή μας, καθώς αποτελεί σπάνια ευκαιρία για μελέτη και δράση, αλλά και για να καλύψουμε κάποια από τα πολλά κενά γνώσης που σχετίζονται με την καρποφορία των θαλάσσιων λιβαδιών Ποσειδωνίας. Οι προηγούμενες αντίστοιχες καταγραφές μας ήταν την άνοιξη του 2023 και την άνοιξη του 2013. Διαβάστε περισσότερα παρακάτω Μικρής Κλίμακας ΑΠΕ - ένα Έμπρακτο Παράδειγμα στο Αιγαίο Θέλουμε να σας μεταφέρουμε την εμπειρία μας από τη χρήση ΑΠΕ μικρής κλίμακας στο υπό δημιουργία Καταφύγιο Θαλάσσιας Ζωής Αιγαίου στους Λειψούς. Ότι αφορά την στοχευμένη γραφειοκρατική κωλυσιεργία που αντιμετωπίζει το Καταφύγιο - αυτό είναι ένα ξεχωριστό θέμα. Η λειτουργία του κτηρίου που θα στεγάσει το Καταφύγιο βασίζεται σε μία φωτοβολταϊκή ενεργειακή μονάδα 10KW που εγκαταστήσαμε πριν από 6 χρόνια. Το κτήριο 800 τ.μ, ηλεκτροδοτείται αποκλειστικά από τη φωτοβολταϊκή μονάδα και φιλοξενεί, καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου, έως και 40 άτομα σε κοιτώνες - ερευνητές και προσωπικό από όλο τον κόσμο. Ταυτόχρονα λειτουργούν εργαστήρια που συχνά έχουν μεγάλες ενεργειακές απαιτήσεις, ψυγεία, καταψύκτες εργαστηρίων, κουζίνα και πολλά άλλα. Αν παρά τις όλες δυσκολίες της τοποθεσίας, μία σχετικά μικρή μονάδα ΑΠΕ, σωστά σχεδιασμένη, σε ένα απομονωμένο κτήριο στο Αιγαίο κατάφερε να διασφαλίσει τέτοια αυτάρκεια, μπορούμε να κατανοήσουμε τί θα μπορούσε να επιτευχθεί στα περισσότερα κτήρια στην Ελλάδα που έχουν μεγαλύτερη έκθεση στον ήλιο. Διαβάστε περισσότερα παρακάτω Δείτε το Βίντεο - Το Χρυσό Τσακάλι της Σάμου Το χρυσό τσακάλι είναι ένα ιδιαίτερο θηλαστικό που συναντάται στο νησί της Σάμου. Αποτελεί έναν από τους ελάχιστους νησιωτικούς πληθυσμούς χρυσού τσακαλιού στην Ευρώπη που είναι γενετικά μοναδικός σε σχέση με όλους τους άλλους πληθυσμούς χρυσών τσακαλιών στα Βαλκάνια. Αποτελεί όμως και μία ξεχωριστή περίπτωση θηλαστικού που ζει ακόμα και στα όρια των οικισμών, χωρίς να γίνεται εύκολα αντιληπτό, ενώ συνυπάρχει αρμονικά με τον άνθρωπο. Δεν απειλούν τα οικόσιτα και τα σταβλισμένα παραγωγικά ζώα, εκτός από ελάχιστες περιπτώσεις όταν αυτά είναι βαριά τραυματισμένα. Διατηρούν σημαντικό ρόλο για τα οικοσυστήματα της Σάμου και για τον άνθρωπο, ως “καθαριστές” αφού τρέφονται και με νεκρά ή πολύ άρρωστα ζώα.

Archipelagos Institute of Marine Conservation,