ΜΙΑ ΒΑΛΚΑΝΙΚΗ ΠΡΩΤΕΥΟΥΣΑ

 

Του Γιάννη Σχίζα

Στη Σόφια βρεθήκαμε εδώ και λίγο καιρό, σε μια εκδρομή από Θεσσαλονικείς του περιοδικού ΟΙΚΟΤΟΠΙΑ, για να εκτιμήσουμε την απόσταση – θετική ή αρνητική - που χωρίζει την πρωτεύουσα της Βουλγαρίας από την Θεσσαλονίκη και  από την Αθήνα. Με ένα σύνολο συγκρίσεων, θελήσαμε  να επισημάνουμε τους όρους υπό  τους οποίους θα ήταν εφικτή η εκτόπιση της Σεπτεμβριανής  έκθεσης  (ΔΕΘ) από το χώρο της κυρίως  Θεσσαλονίκης.

Στη Βουλγαρία είχα πάει κάμποσες φορές , από τις αρχές της πρώτης δεκαετηρίδας του αιώνα, και είχα βγάλει το συμπέρασμα ότι ήταν η πιο σκυθρωπή χώρα των Βαλκανίων ! Βέβαια η εξαγωγή αυτού του συμπεράσματος  ήταν σε μεγάλο βαθμό αυθαίρετη, δεν έπαιρνα ούτε ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα της κοινωνίας, αλλά η συμπεριφορά των ανθρώπων  στο βενζινάδικο, στην καφετέρια, στο εστιατόριο, στο ξενοδοχείο, στην αναζήτηση των σωστών δρόμων κλπ έφτανε για να με πείσει : Παντού τα μούτρα κατεβασμένα, παντού η απουσία χαράς, παντού θλίψη. Πηγαίνοντας μάλιστα στην Βόρεια Βουλγαρία συναντάγαμε πόλεις- φαντάσματα, ερημωμένες , γκρίζες στο παρουσιαστικό τους, με τους ανθρώπους άφαντους ή δυσεύρετους.  

Αργότερα ανακάλυψα ότι η Βουλγαρία είχε χάσει – στα χρόνια που επακολούθησαν την αλλαγή του καθεστώτος – πάνω από 2 εκατομμύρια πληθυσμό , επί πλέον δε  βίωσε μια φρικτή και μάλιστα παρατεταμένη οικονομική κρίση, ανάλογη με αυτήν που ζήσαμε κι εμείς . Πολλοί   Βούλγαροι πήραν των ομματιών τους και κατέληξαν σε ξένες χώρες για εύρεση εργασίας – μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα.

ΠΟΙΑ ΧΩΡΑ

Η Βουλγαρία κατέχει 110.994 τετραγωνικά χιλιόμετρα, αλλά αυτά τα χιλιόμετρα είναι μια συμπαγής και ενιαία έκταση, που δεν συγκρίνεται με τον κατακερματισμό της Ελλάδας. Στα δυτικά της όρια έχει μια επαρχία που φέρει το όνομα «Μακεδονία», αρκετά μικρή βέβαια αλλά ικανή να συντηρεί  την διαφωνία των Βουλγάρων με τους Σκοπιανούς : Οι οποίοι, κατά την Βουλγαρική άποψη, ομιλούν μια  διάλεκτο της Βουλγαρικής,  «διανθισμένη» με λέξεις από την τουρκική, την ελληνική κλπ., επί πλέον μάλιστα  διαθέτουν μερικές εκατοντάδες  χιλιάδες Βουλγαρικά διαβατήρια.  Η σχέση αυτών των δυο χωρών παραμένει αρνητική, σχετικά αθεράπευτη.

Η Βουλγαρία είναι μέλος της ΕΕ και του ΝΑΤΟ , διαθέτει  πυρηνικό  αντιδραστήρα  στο Κοζλοντούϊ  , τον οποίο επισκεφθήκαμε με την ελληνική αντιπυρηνική κίνηση πριν από την κρίση των Μνημονίων – με τον μακαρίτη Θανάση Αναπολιτάνο και την Μαρία Σωτηροπούλου : Απειληθήκαμε βέβαια από την Αστυνομία με σύλληψη, αλλά στην πορεία το σκέφθηκαν καλύτερα και έκαναν τα «στραβά μάτια».

 Η υψηλότερη κορυφή της Βαλκανικής Χερσονήσου είναι στη Βουλγαρία , έχει το όνομα Μουσαλά, είναι 2925 μέτρα  και είναι κατά τι  ψηλότερη από τον δικό μας Όλυμπο. Βίτοσα  είναι το βουνό κοντύτερα στη Σοφια, σε απόσταση 12 χιλιομέτρων, σε υψόμετρο που επιτρέπει τα χειμερινά σπορ – τα οποία, ειρήσθω εν παρόδω  έχουν χαράξει σε φέτες την ωραιότατη  βλάστηση  της περιοχής. Τα ίδια  έγιναν  και στο άλλο μνημείο της Βουλγαρικής χιονοδρομίας, στο Μπάνσκο,  αν και εκεί τα λιφτ ανεβάζουν τους «αθλούμενους»  πάνω από τα δυο χιλιόμετρα, πάνω από τα όρια της  Αλπικής ζώνης, όπου δεν υπάρχουν δέντρα..

Η ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ, ΩΣ ΝΕΑ ΚΥΠΡΟΣ

 Δεν μπορούμε να παρακάμψουμε την πολιτική ζωή της χώρας αυτής, αν δεν δούμε το  σεβαστό ποσοστό Τούρκων που κατοικούν εκεί. Το ποσοστό αυτό είναι περίπου 10%, τέτοιο ώστε να επιτρέπει στη μειονότητα να παίζει ρυθμιστικό ρόλο στην εγχώρια πολιτική. Τώρα τελευταία παρακολουθούμε να εξελίσσεται μια εγκάρδια σχέση Βουλγαρίας και Τουρκίας , που κάνει τα λόγια του Τεοντόρ Ζίβκωφ  της δεκαετίας του 1980 να ηχούν παράδοξα : Έλεγε ο Βούλγαρος ηγέτης, «δεν θα επιτρέψουμε να γίνει η Βουλγαρία μια νέα Κύπρος».  Ας περιοριστούμε λοιπόν σε  όσα θαυμαστά υπάρχουν επί του εδάφους της Σόφιας  και στοιχειοθετούν  μια υπεροχή επί των αντίστοιχων ελληνικών πόλεων : Και μάλιστα υπεροχή μιας χώρας που έχασε περισσότερο από 20% του πληθυσμού της  από την περίοδο της αλλαγής του καθεστώτος  ,  από την σχετικά κοντινή  περίοδο που ο ηγέτης της χώρας Ζιβκωφ συντάσσονταν (1987) με τον Ανδρέα Παπανδρέου για την αντιμετώπιση του Σισμίκ που έβγαινε συνοδεία τουρκικών πολεμικών πλοίων στο Αιγαίο.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΖΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΠΟΛΗ

 Θα προτάξουμε προφανώς τη φωτογραφία του εσωτερικού ενός ασανσέρ, που είναι άξια θαυμασμού και που δηλώνει την ενότητα  αλλά και την αισθητική συμβατότητα των διαφορετικών  όψεων. Θα δούμε  μια εικόνα που έχει παρθεί εν μέσω αξιοπρεπών κτηρίων  του κέντρου - είναι η εικόνα ενός γιουσουρούμ, όπου πωλείται παν το πωλήσιμο, συμπεριλαμβανομένων φωτογραφιών από γάμους του 1890 , από μανικετόκουμπα στρατευμένων και από  ερωτικές επιστολές του προηγούμενου αιώνα : Χωρίς να φτάσουμε στο συμπέρασμα ότι η πόλη δεν  διαθέτει και άλλα  μέρη, όπου πωλούνται οι  αναμνήσεις...

 Περνάμε σε μια κεντρική εικόνα , όπου δεκάδες  μηχανόβιοι συγκεντρωμένοι  μαρσάρουν  μανιωδώς με την  ενδόμυχη επιθυμία να προκαλέσουν  ανάσταση νεκρών -  πριν της ώρας της υποθέτω, γιατί  βρισκόμαστε κάτι  ημέρες πριν από την Ανάσταση της Ορθοδοξίας. Κι από κοντά είναι  ένα άγαλμα, που απεικονίζει την πρακτική του Βασίλειου του Βουλγαροκτόνου μετά την οριστική νίκη του επί των Βουλγάρων το 1014 –   σε ένα σύνολο  15000 αιχμαλώτων έβαλε  ο αυτοκράτωρ του Βυζαντίου την  ταρίφα  «ένας μονόφθαλμος έναντι  99 τυφλών»… Εκεί κοντά είναι η  πολυεθνική επιγραφή, σε τρεις γλώσσες, συμπεριλαμβανομένης της ελληνικής,  που μιλάει για την εκκλησία Άγιος Στέφανος. Βλέπουμε μια εικόνα κοπαδιού προβάτων μέσα σε λίμνη,  μέσα στο πάρκο  Triaditza Park , που έχει έκταση 2 τετραγωνικά χιλιόμετρα , 13 φορές μεγαλύτερο από το ελληνικό Πεδίο του Άρεως , που είναι εντυπωσιακή οπωσδήποτε, αλλά εγώ θα την προτιμούσα μέσα σε λιβάδι, όπως και τον τσοπάνο να είναι ο πιο ρεαλιστικός τσοπάνος των Βαλκανίων… Έπειτα  βλέπουμε μια  σειρά από αγάλματα,  μη βανδαλισμένα, ευπαρουσίαστα, εν τέλει όμορφα,  να στέκονται σε διάφορα σημεία της Σόφιας – η οποία  υπερτερεί  σε αγαλματώδεις συνθέσεις παντός είδους, που ξαφνιάζουν με την πρωτοτυπία τους. Η  «αλλαγή φρουράς» στο μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη δεν έχει   τίποτε  το πρωτότυπο , από στρατιωτικής πλευράς τα γνωστά εξεζητημένα βήματα, κι όποιος θέλει εντυπωσιάζεται.

Τα σπουδαιότερα κτίρια της Σόφιας  έγιναν επί Ρωσικής/Σοβιετικής περιόδου, και είναι αξιοθαύμαστα καθώς στέκουν με επισημότητα, γιγαντιαία επί το πλείστον και αβανδάλιστα.  Αυτή η πόλη  όπως και άλλες πόλεις , πχ η Βάρνα και η Φιλιππούπολη(Πλόντιβ), διαθέτει deliverαδες ουκ ολίγους, πάντως το ιδιαίτερο στοιχείο τους είναι ότι δεν ρυπαίνουν με καυσαέρια και  δεν παρενοχλούν τους πολίτες, γιατί κινούνται με ποδήλατο !

 ΕΝΑΣ ΗΡΩΪΚΟΣ ΠΕΖΟΔΡΟΜΟΣ

             Οι σχετικά σύγχρονες αναμνήσεις επικάθηνται πάνω στις παλιές, η βουλγαρικότητα είναι πιο πρόσφατη χρονικά, ίσως ανάλογη με αυτή των Σκοπιανών. Πάντως   25 χιλιόμετρα από τα σύνορα  βρίσκουμε  την πόλη  Σαντάνσκυ, στον ηρωϊκό πεζόδρομο της οποίας συναντάμε   αρχαιότητες με επιγραφές ελληνικές. Γιατί  ηρωϊκός ο πεζόδρομος ; Γιατί είναι το σύμβολο μιας έντονης ανάπτυξης με τη βοήθεια των καζίνο σε μέγεθος μπακάλικου και εν γένει των Βορειοελλαδιτών,  που μέσα σε ελάχιστα χρόνια απογείωσε την οικονομία της περιοχής. Πριν από τη Σόφια βγαίνουμε από τον κυρίως δρόμο για το Μοναστήρι της Ρίλας – ένα υπέρτατο θρησκευτικό ίδρυμα, τεράστιο σε μέγεθος, που ανταγωνίζεται επιτυχώς τα δικά μας μοναστήρια.

Ο στρατός της Βουλγαρίας είναι μικρός, σχεδόν ασήμαντος. Διαβάζουμε στο διαδίκτυο :  Μετά από μια σειρά μειώσεων που άρχισαν το 1990, ο αριθμός των ενεργών στρατευμάτων συρρικνώθηκε από 152.000 το 1988 σε περίπου 32.000 τη δεκαετία του 2000.

 Στην επιστροφή στην Ελλάδα, μας κυνηγάει η επιγραφή culata – δηλαδή τόσα χιλιόμετρα από την culata, αυτός είναι ο δρόμος για την culata κλπ. Αργότερα  έμαθα ότι culata σημαίνει κάστρο, και  θυμήθηκα ότι το 1972 είχαμε ένα συνοριακό φυλάκιο της «Κούλας» όπου έστελναν τους πιο απείθαρχους φαντάρους. Η δε πρόταση «θα σε στείλω στην Κούλα» ηχούσε τρομοκρατική στα αυτιά μας….