Αν πιστέψουμε τους κλιματικούς επιστήμονες αυτό που συμβαίνει τώρα στην Καλιφόρνια δεν είναι τίποτα μπροστά σε όσα έρχονται, σε όσα θα συμβούν στον πλανήτη.
Του Δημήτρη Κωνσταντακόπουλου
18 Ιανουαρίου 2025
Η τεράστια πυρκαγιά που καταπίνει τη Νότια Καλιφόρνια είναι η τελευταία από τις μεγάλες καταστροφές που προκαλεί η ανθρωπογενής κλιματική αλλαγή και της οποίας οι συνέπειες πολλαπλασιάζονται από τις ασκούμενες πολιτικές λιτότητας και περιορισμού των κρατικών δαπανών, όπως και παράδοσης του φυσικού κεφαλαίου στις προσπάθειες διαρκούς διεύρυνσης του ποσοστού κέρδους και στην εντεινόμενη αστικοποίηση.
Για τη σχέση των πυρκαγιών στην Καλιφόρνια με την κλιματική κρίση δες ενδεικτικά στα παρακάτω εδώ, εδώ κι εδώ. Για το ότι η καταστροφή είχε προβλεφθεί ως δυνατότητα (το «χειρότερο σενάριο») δες εδώ. (*) Κι αν πιστέψουμε τους κλιματικούς επιστήμονες αυτό που συμβαίνει τώρα στην Καλιφόρνια δεν είναι τίποτα μπροστά σε όσα έρχονται, σε όσα θα συμβούν στον πλανήτη.
Δεν είναι άλλωστε μόνο η υπερθέρμανση. Σε όλους τους τομείς προστασίας του περιβάλλοντος, ένας καπιταλισμός χωρίς όρια καταπίνει το φυσικό κεφάλαιο της ανθρωπότητας. Μέχρι το 2021, οι περισσότερες κυβερνήσεις διεθνώς παρίσταναν ότι προσπαθούν να αντιμετωπίσουν την κλιματική κρίση και τις άλλες προκλήσεις ακόμα και για την ίδια την ύπαρξη του ανθρωπίνου είδους. Έκτοτε, εν μέσω της επιταχυνόμενης βύθισης της ανθρωπότητας στον Πόλεμο και τον Φασισμό έπαυσαν και να το παριστάνουν.
Και η εκλογή ενός «υπέρ Χίτλερ» ως προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών που δηλώνει ανοιχτά ότι δεν πιστεύει στην κλιματική επιστήμη και η κυβέρνηση του οποίου είναι ένα τεράστιο «Ολιγαρχιστάν», πρωτοφανές στην αμερικανική και παγκόσμιο ιστορία, δεν προοιωνίζεται τίποτα το καλό. Ήδη, έξι μεγάλες αμερικανικές τράπεζες έπιασαν το μήνυμα και έσπευσαν να αποχωρήσουν από τη συμμαχία για μηδέν εκπομπές που είχαν συστήσει. Παραδομένη στο πολύ μεγάλο κεφάλαιο όσο καμιά άλλη κυβέρνηση στην αμερικανική ιστορία, η κυβέρνηση Τραμπ δεν θέλει να κάνει τίποτα για να ανακόψει την κλιματική κρίση και πιθανώς ενδιαφέρεται και να την επιταχύνει, ώστε να πραγματοποιηθούν εξορύξεις κάτω από την Αρκτική. Πιθανώς αυτός είναι και ένας από τους λόγους που επιδιώκει να προσαρτήσει τη Γροιλανδία και τον Καναδά.
Ρύπανση από τα πλαστικά
Δεν είναι όμως μόνο το θέμα της κλιματικής αλλαγής. Πάρτε και το εξαιρετικά σημαντικό ζήτημα της μόλυνσης από τα πλαστικά. Τον περασμένο μήνα τερματίστηκε χωρίς αποτέλεσμα η διάσκεψη της Διακυβερνητικής Διαπραγματευτικής Επιτροπής του ΟΗΕ για την ολοκλήρωση μιας παγκόσμιας συνθήκης για τα πλαστικά, που έλαβε χώρα στη Νότιο Κορέα.
Σήμερα παράγονται περίπου 460 εκατομμύρια τόνοι πλαστικών και υπολογίζεται ότι, χωρίς τη λήψη μέτρων, θα τριπλασιαστούν έως το 2060. Μεταξύ 2000 και 2019, τα πλαστικά απόβλητα υπερδιπλασιάστηκαν φτάνοντας τα 353 εκατομμύρια τόνους, από τα οποία μόνο το 9% ανακυκλώθηκε, σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ. Περισσότεροι από 900 ανεξάρτητοι επιστήμονες υπέγραψαν έκκληση με την οποία ζητάνε τη σύναψη μιας δεσμευτικής διεθνούς συνθήκης, που να περιορίζει δηλαδή την παραγωγή πλαστικών και να απαγορεύει τα πιο επικίνδυνα από αυτά. Υπογράμμισαν ότι οι βελτιώσεις στη διαχείριση των αποβλήτων από μόνες τους δεν μπορούν να εξασφαλίσουν την προστασία του πλανήτη και της δημόσιας υγείας από τα πλαστικά.
Χωρίς δραστικές παρεμβάσεις, το 2050 θα υπάρχουν περισσότερα πλαστικά από ψάρια στους ωκεανούς. Σήμερα καταναλώνονται πέντε τρισεκατομμύρια πλαστικές σακούλες ετησίως και μόνο το 1% ανακυκλώνεται. Κάθε λεπτό παράγονται ένα εκατομμύριο πλαστικά μπουκάλια. Χρειάζονται 450 χρόνια για να αποσυντεθεί ένα πλαστικό μπουκάλι και 400 χρόνια για μια πάνα μιας χρήσης.
Κατά τον ακτιβιστή και επιστήμονα Von Hernandez, παγκόσμιο συντονιστή της οργάνωσης «Break Free From Plastic», οι βασικοί υπεύθυνοι της κρίσης των πλαστικών είναι οι βιομηχανίες πετρελαίου και αερίου μαζί με τις πετροχημικές θυγατρικές τους, όπως οι ExxonMobil, Chevron, BP και άλλες εταιρείες πετρελαίου και αερίου, αφού το 99% των πλαστικών παράγονται από ορυκτά καύσιμα.
Οι μεγαλύτεροι ρυπαντές με πλαστικά παγκοσμίως είναι οι εταιρείες καταναλωτικών αγαθών, με κορυφαίες μεταξύ τους τις Coca-Cola, PepsiCo, Unilever, Procter & Gamble και Nestle. Κατά τον ίδιο εκεί πρέπει να στραφούν οι προσπάθειες περιορισμού της ρύπανσης και όχι σε εκκλήσεις σε ατομικούς καταναλωτές να αποφεύγουν τα πλαστικά, που είναι φυσικά καλό να το κάνουν, αλλά δεν μπορεί να λυθεί με αυτό τον τρόπο το πρόβλημα.
Από αποτυχία σε αποτυχία
Η συνάντηση του ΟΗΕ για τα πλαστικά ήταν η δεύτερη μεγάλη παγκόσμια διάσκεψη για θέματα προστασίας του περιβάλλοντος που αποτυγχάνει σε μικρό χρονικό διάστημα. Η προηγούμενη ήταν η διάσκεψη στο Μπακού του Αζερμπαϊτζάν που, αν και τυπικά δεν απέτυχε, κατέληξε σε ουσιαστικό φιάσκο, παρά το γεγονός ότι οι συνέπειες της ανθρωπογενούς κλιματικής αλλαγής, αν και είναι στο αρχικό στάδιό της, είναι πλέον ορατές δια γυμνού οφθαλμού, προκαλούν μεγάλες καταστροφές σε όλες τις ηπείρους και απειλούν με πολύ μεγαλύτερες.
Οι δύο αυτές αποτυχίες, για δύο θέματα κρίσιμα ακόμα και για την επιβίωση μακροχρονίως της ανθρωπότητας, αντανακλούν τη δραματική πτώση του παγκόσμιου ενδιαφέροντος, ιδίως των κυβερνήσεων, εν μέρει και της κοινής γνώμης, για την προστασία του περιβάλλοντος εδώ και τρία χρόνια. Σε αυτό έχουν συμβάλλει καθοριστικά οι μεγάλες ένοπλες συγκρούσεις και καταστροφές στην Ουκρανία, οι σφαγές και συγκρούσεις στη Μέση Ανατολή και αλλού. Μοιάζει σαν ορισμένες μεγάλες δυνάμεις να ενδιαφέρονται περισσότερο για την επικράτησή τους στον κόσμο, παρά για το αν θα υπάρχει ο κόσμος! Μια κατάσταση κλιμακούμενων διεθνών συγκρούσεων είναι άλλωστε κατ’ ουσίαν απαγορευτική για τη λήψη μέτρων που, από τη φύση των προβλημάτων, πρέπει να είναι διεθνή για να είναι αποτελεσματικά. Τέτοια μέτρα είναι πολύ ευκολότερο να ληφθούν σε ένα περιβάλλον διεθνούς συνεργασίας, όχι σε ένα περιβάλλον ψυχρών και θερμών πολέμων. Σημειωτέον ότι οι ίδιες αυτές συγκρούσεις είχαν και έχουν τεράστιο αρνητικότατο αντίκτυπο στο περιβάλλον και με την εκπομπή αερίων θερμοκηπίου και με πολλούς άλλους τρόπους.
Επιπλέον, μέτρα για την αποτροπή των επερχόμενων οικολογικών καταστροφών απαιτούν και τη διάθεση μεγάλων οικονομικών πόρων, κάτι που καθιστά όλο και δυσχερέστερο η παγκόσμια τάση για την αύξηση των στρατιωτικών δαπανών. Μόλις την περασμένη εβδομάδα για παράδειγμα, μιλώντας στις Βρυξέλλες, ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ Μαρκ Ρούτε κάλεσε τις χώρες της Συμμαχίας να αυξήσουν σημαντικά τις αμυντικές τους δαπάνες που τώρα έχουν μεν αυξηθεί, αλλά δεν έχουν φτάσει ακόμα τα επίπεδα του Ψυχρού Πολέμου, περιορίζοντας έστω και κατ’ ολίγον τα κονδύλια για συντάξεις και περίθαλψη, όπως επίσης και να μπουν σε μια «νοοτροπία πολέμου». Δεν είμαστε βέβαιοι για τη στρατιωτική σκοπιμότητα μιας παρόμοιας αύξησης, αφού αν πάμε σε πλήρη, ανοιχτό πόλεμο με τη Ρωσία ή την Κίνα δύσκολα μπορεί να μην γίνει πυρηνικός και σε παρόμοια περίπτωση το τελικό αποτέλεσμα θα είναι η καταστροφή όλων. Το βέβαιο είναι ότι παρόμοια αύξηση των δαπανών, είτε δικαιολογημένη, είτε αδικαιολόγητη, δεν επιτρέπει σπουδαίες δράσεις υπέρ του περιβάλλοντος.
Το λόμπι των πολυεθνικών
Δεν είναι όμως μόνο αυτός ο λόγος που ναυαγούν οι διεθνείς προσπάθειες. Είναι επίσης και η αύξηση της επιρροής των μεγάλων πολυεθνικών επιχειρήσεων στα κέντρα λήψης αποφάσεων, στις κυβερνήσεις και στα κράτη. Στο Μπακού, οι αντιπρόσωποι των πολυεθνικών των ορυκτών καυσίμων, που εμφιλοχώρησαν στις κρατικές αντιπροσωπείες και που έχουν άμεσο συμφέρον να μην ληφθούν μέτρα για την κλιματική αλλαγή, ήταν περισσότεροι από τους επιστήμονες και τους εκπροσώπους των μικρών νησιωτικών κρατών που απειλούνται να χαθούν ολότελα κάτω από την ανερχόμενη, λόγω υπερθέρμανσης, στάθμη των ωκεανών.
Ένας αριθμός ρεκόρ από 220 λομπίστες της χημικής βιομηχανίας και των εταιρειών ορυκτών καυσίμων συμμετείχαν στη διεθνή διάσκεψη για τα πλαστικά, τριπλάσιοι από τους εκπροσώπους της «Συμμαχίας Επιστημόνων για μια αποτελεσματική συνθήκη για τα πλαστικά» (Scientists’ Coalition for an Effective Plastics Treaty). Μετρώμενοι ως ομάδα οι λομπίστες ήταν η μεγαλύτερη στις διαπραγματεύσεις. Το να επιτρέπεται μια τόσο εντυπωσιακή παρουσία και επιρροή των οικονομικών συμφερόντων που θίγονται από ενδεχόμενα μέτρα κατά της ρύπανσης στις διαπραγματεύσεις για την καταπολέμησή της, είναι «σα να βάζεις αλεπούδες να φυλάξουν το κοτέτσι», ήταν το χαρακτηριστικό σχόλιο του παγκόσμιου συντονιστή της «Break Free From Plastic», Von Hernandez.
Όμως η βιομηχανία δεν περιορίζεται στην αποστολή πολυάριθμων εκπροσώπων της, που ενίοτε αποτελούν και μέλη των κυβερνητικών αντιπροσωπειών στη διάσκεψη, αλλά χρησιμοποιεί και ένα σωρό άλλες μεθόδους για να αποτρέψει τη λήψη οποιονδήποτε μέτρων για τη σωτηρία του περιβάλλοντος.
Το παρατηρητήριο της βιομηχανίας πετρελαίων και αερίου Fieldnotes δημοσίευσε μια έκθεση σύμφωνα με την οποία η National Association for PET Conteiner Resources (NAPCOR) χρηματοδότησε μια καμπάνια ενός έτους με σκοπό να παραπλανήσει τους καταναλωτές για το πόσο ανακυκλώσιμα είναι τα προϊόντα της πετροχημικής βιομηχανίας. Χρησιμοποιήθηκε ο ηθοποιός Ντένις Κουέιντ, ενώ κλείστηκαν επ’ αμοιβή συμφωνίες με «επηρεαστές» (influencers) στο TikTok για να επαναλαμβάνουν τα επιχειρήματα της βιομηχανίας στα βίντεο που παρήγαγαν.
Σύμφωνα με την Delphine Levi Alvares, παγκόσμια συντονίστρια του Κέντρου για μια Παγκόσμια Νομοθεσία για το Περιβάλλον CIEL, οι λομπίστες της βιομηχανίας, που περιβάλλουν τις διαπραγματεύσεις «χρησιμοποιούν τις θλιβερά γνωστές τακτικές της παρεμπόδισης, του εκφοβισμού και της παραπληροφόρησης. Η στρατηγική τους μιμείται τις ανάλογες τακτικές που χρησιμοποιούνται στις συνομιλίες για το κλίμα και είναι σχεδιασμένη για να υπερασπιστεί τα οικονομικά συμφέροντα χωρών και εταιρειών που θέτουν τα κέρδη τους από την εκμετάλλευση των ορυκτών καυσίμων, υπεράνω της ανθρώπινης υγείας, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του μέλλοντος του πλανήτη».
Η ίδια πρόσθεσε: «Έχουμε όλο και περισσότερες αποδείξεις από μεμονωμένους επιστήμονες, κοινότητες στην πρώτη γραμμή και αυτόχθονες λαούς που πλήττονται έντονα, που καταδεικνύουν με σαφήνεια ότι δεν μπορούμε να σταματήσουμε τη μόλυνση από τα πλαστικά χωρίς να μειώσουμε την παραγωγή τους».
Η ανάγκη διεθνούς οικονομικού σχεδιασμού
Ο βασικός λόγος της αδυναμίας λήψης σοβαρών μέτρων για την αντιμετώπιση όλων των μορφών ρύπανσης, όπως και της κλιματικής κρίσης, είναι η ύπαρξη πολύ μεγάλων οικονομικών συμφερόντων που ελέγχουν πρακτικά τις κυβερνήσεις και τα πολιτικά κόμματα και των οποίων η ισχύς είναι πολύ υπέρτερη αυτής των κοινωνικών και οικολογικών κινημάτων που αγωνίζονται για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος.
Υπάρχει όμως ενδεχομένως και ένας άλλος λόγος. Η λήψη τέτοιων μέτρων πρέπει, για να είναι αποτελεσματική και για να γίνει αποδεκτή, να είναι και δίκαιη. Δεν είναι δυνατό να ζητείται η δυσανάλογη συμμετοχή στο κόστος των λαϊκών έναντι των προνομιούχων στρωμάτων, ή του Νότου της ανθρωπότητας έναντι του Βορρά, που είναι ο κυρίως υπεύθυνος άλλωστε. Πρέπει να υπάρξουν επίσης κατάλληλες αντισταθμίσεις π.χ. για τα κράτη που έχουν βασίσει όλη την οικονομία τους στα ορυκτά καύσιμα, αλλά και να ληφθούν υπόψη ενδεχόμενες αρνητικές συνέπειες για το περιβάλλον από την εισαγωγή τεχνολογιών που μειώνουν μια μορφή ρύπανσης για να αυξήσουν μια άλλη, όπως είναι π.χ. τα πυρηνικά εργοστάσια.
Όλα αυτά απαιτούν στην πραγματικότητα ένα οικονομικό μοντέλο οικονομικού σχεδιασμού, και μάλιστα σε εθνικό, περιφερειακό και παγκόσμιο επίπεδο. Δυστυχώς είμαστε ακόμα πολύ μακριά από κάτι τέτοιο.
(*) Κάθε φορά που συμβαίνει στην Ελλάδα μια καταστροφή πιθανώς σχετιζόμενη με την κλιματική κρίση, η κυβέρνηση βρίσκει ευκαιρία να νίψει τας χείρας της. Στην πραγματικότητα, η κλιματική κρίση καθιστά ακόμα μεγαλύτερες τις ευθύνες της κυβέρνησης να προστατεύσει τη χώρα και είναι το μόνο που δεν κάνει.
Πηγή: kosmodromio.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου