Χρίστος Δάλκος: Τό κακούργημα κακοποίησης τῆς γλώσσας

 

 

Ἐμπρηστὲς ἀπειλοῦνε τὶς λέξεις,

                    τὰ πτερόεντα ὀνόματα πού ᾿χουν φωλιάσει

                                              στῆς δρυὸς τὸ βαθύκομο φύλλωμα∙

                                                                 [...] Δὲν τοὺς κάνουνε, λέει∙

                                                            πέφτουν κάτω ἐγκλίσεις καὶ πτώσεις

                                                                                    λερώνουν τὴν ἄσφαλτο

                                                            καὶ οἱ ρίζες χαλοῦν τὰ πλακάκια τοῦ δρόμου.

                                                Τασούλα Καραγεωργίου, «Μιὰ παλιὰ προφητεία»,

                                                                        Ἡ πήλινη χορεύτρια

 

Τήν ὥρα πού ἡ κακοποίηση τῶν ζώων θεωρεῖται –καί σωστά-κακούργημα, κανένα μέτρο δέν λαμβάνεται γιά τήν κακοποίηση τῆς γλώσσας, παρ᾿ ὅλο πού ἡ στάση ἀπέναντί της εἶναι ἐξ ἴσου βαρύνων δείκτης πολιτισμοῦ. Ὅμως, τό ποτήρι ἔχει πλέον ξεχειλίσει, καί πρέπει νά προβλέπωνται κάποιες -ἔστω καί χρηματικές- ποινές γι᾿ αὐτούς πού ἀσελγοῦν ἀνεύθυνα εἰς βάρος της, καί μάλιστα ἀπό τήν «ἐπίσημη» καθέδρα τῶν κρατικῶν καί ἰδιωτικῶν τηλεοπτικῶν καναλιῶν.

Παραδείγματος χάριν, στίς νυκτερινές εἰδήσεις τῆς ΕΡΤ 1, τῆς 16 -10 - ᾿20, ὁ ἡμιμαθής τιτλογράφος βομβάρδιζε τούς δύστυχους τηλεθεατές μέ ἀλλεπάλληλα μαργαριτάρια: «ΕΠΙΕΙΚΙΑ»ἀντί ΕΠΙΕΙΚΕΙΑ, «ΚΑΤΑΓΓΕΛΕΙ» ἀντί ΚΑΤΑΓΓΕΛΛΕΙ, «Ο ΣΩΖΩΝ ΕΑΥΤΩ (!) ΣΩΘΗΤΩ» ἀντί Ο ΣΩΖΩΝ ΕΑΥΤΟΝ ΣΩΘΗΤΩ κ.ἄ.

Ἐπί πλέον, ὄχι μόνο αὐτός ἀλλά καί ὅλοι οἱ τιτλογράφοι τῆς ΕΡΤ – καί τῶν ἄλλων, ὡς ἐπί τό πλεῖστον, καναλιῶν- ἔχουν ἀποφασίσει πώς τό τούρκικο ἐρευνητικό σκάφος πού παραβιάζει συχνά – πυκνά τήν κυριαρχία μας πρέπει νά γράφεται OrucReisκαί ὄχι Oruç Reis, διότι προφανῶς δέν ἔχουν ἰδέα ὅτι τό τούρκικο c διαβάζεται «τζ», ἐνῷ τό ç «τσ».

Ἐλᾶτε στήν θέση τῶν Τούρκων πού βλέπουν τήν «μικρή» αὐτή λεπτομέρεια,

καί φαντασθῆτε τί συμπεράσματα βγάζουν γι᾿ αὐτό τό κράτος πού δέν εἶναι ἱκανό οὔτε τό ὄνομα τοῦ ἐχθροῦ του νά γράψῃ σωστά: κράτος τῆς πλάκας, κοινωνία μέ ἔλλειμμα σοβαρότητας, γιά νά μήν πῶ τίποτ᾿ ἄλλο πιό χοντρό καί παρεξηγηθῶ.

Ἀλλά, γιά νά ἐπανέλθω στά δικά μας, ἐκεῖ πού ἁπαξάπαντες οἱ τιτλογράφοι, σχολιογράφοι κ.λπ. δίνουν κυριολεκτικά ρέστα, εἶναι στήν τάση τους νά «καταργοῦν» μέ τό ἔτσι θέλω τόν τόνο τοῦ ἐγκλιτικοῦ, σέ φράσεις ὅπως «την απόφαση του» (ἀντί: την απόφασή του), «στη συνέντευξη της» (ἀντί: στη συνέντευξή της), «τα δικαιώματα μας» (ἀντί: τα δικαιώματά μας) κ.ο.κ. Τό λάθος βέβαια εἶναι εὐεξήγητο: Ὁ ὑπολογιστής δέν ἀναγνωρίζει λάθος σ᾿ αὐτές τίς περιπτώσεις, γιατί ἀντιμετωπίζει τίς λέξεις ὡς ξεκομμένες ἀπό τά συμφραζόμενα ὀντότητες. Ὅμως ὁ τόνος τοῦ ἐγκλιτικοῦ ἀκούγεται σ᾿ ὅλες αὐτές τίς περιπτώσεις, ἀκόμα κι ἄν ὅλοι οἱ γλωσσολόγοι τοῦ πλανήτη ἐπιμένουν ὅτι ἡ κοινή χρήση καθαγιάζει τά ὁποιαδήποτε λάθη.

Στήν ἀμηχανία τοῦ ὑπολογιστῆ ὀφείλεται καί ἡ ἀμηχανία τῶν διαφόρων βιαστῶν τῆς γλώσσας μπροστά στά δύο λάμδα ρημάτων ὅπως καταβάλλω, συμβάλλω κ.λπ. Οἱ πιό γραμματιζούμενοι ἀπ᾿ αὐτούς ἀκολουθοῦν τήν «πρακτική» ὁδηγία πώς, ἅμα κάτι γίνεται πολλές φορές, βάζουμε δύο λάμδα, ἐνῷ, ἅμα κάτι γίνεται μιά φορά, βάζουμε ἕνα λάμδα.[1] Ποῦ καιρός τώρα γιά «λεπτομέρειες» γραμματικῆς διάκρισης Ἐνεστώτα, Παρατατικοῦ καί Ἀορίστου ἤ Ὁριστικῆς καί Ὑποτακτικῆς, ἀπ᾿ τήν στιγμή κιόλας πού ἡ «λειτουργική» διδασκαλία τοῦ λόγου ἀποφεύγει τήν χρήση τῆς γραμματικῆς ὁρολογίας (μερικοί, μάλιστα, τήν χαρακτηρίζουν «παπαγαλία»!). Κάπως ἔτσι τό ἀνθρώπινο μυαλό συνηθίζει νά μήν σκέφτεται καί νά ἀναπαράγῃ «παπαγαλιστικώτατα» φευγαλέες ὀπτικές ἐντυπώσεις.

Θά μποροῦσαν νά λεχθοῦν καί πολλά ἄλλα, πού ἔχουν νά κάνουν τόσο μέ πρόνοιες τοῦ μελλοντικοῦ συντάγματος γιά περιπτώσεις βάναυσης κακοποίησης τῆς γλώσσας ἀπό ἐφημερίδες καί τηλεοπτικά κανάλια, ὅσο καί μέ τήν ἀνάγκη συστηματικώτερης διδασκαλίας τῆς γραμματικῆς καί τοῦ συντακτικοῦ στά σχολεῖα μας.

Καιρός εἶναι νά συνειδητοποιήσουμε ὅτι ἡ κακουργηματική συμπεριφορά ἀπέναντι στήν γλῶσσα μας δέν ἀπέχει καί τόσο πολύ, ὅπως ἐκ πρώτης ὄψεως φαίνεται, ἀπό τήν κακοποίηση τῶν ζώων, τῆς φύσης ἤ τῶν ἀνθρώπων.

 

---

[1]Ἄν, πάντως, θέλουμε νά μήν πᾶμε πέρα ἀπό πρακτικές ὁδηγίες, πιό πρακτική μοῦ φαίνεται ἡ ὁδηγία πού σκαρφίστηκε μιά φίλη, πού ἀντιπαραβάλλει τό ρ. βάλλω μέ τό ρ. γράφω: Ὅπου παρουσιάζεται γράψ- ἀντί γράφ-, ἕνα λάμδα, ὅπου γράφ-, δύο λάμδα, π.χ. έχει συμβάλει: έχει γράψει, ἕνα λάμδα! Θα συνεχίσει να καταβάλλει: Θα συνεχίσει να γράφει, δύο λάμδα!