Η «νεκρανάσταση» εξαφανισμένων ειδών στο εργαστήριο

Της Μάρθας Κίσκιλα

Τον Μάρτιο του 2018 πέθανε ο τελευταίος αρσενικός βόρειος λευκός ρινόκερος του κόσμου με ευθανασία στο εθνικό πάρκο της Κένυας. Τώρα οι επιστήμονες, χρησιμοποιώντας μεθόδους υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, δημιούργησαν στο εργαστήριό τους τα πρώτα στον κόσμο υβριδικά έμβρυα του βόρειου λευκού ρινόκερου, του θηλαστικού που κινδυνεύει περισσότερο από κάθε άλλο να εξαφανισθεί.

Τα έμβρυα είναι υβριδικά, επειδή αποτελούν ένα υβρίδιο του λευκού ρινόκερου κι ενός στενά συγγενικού είδους ρινόκερου, τα οποία ωρίμασαν μέχρι το στάδιο της βλαστοκύστης και στη συνέχεια καταψύχθηκαν για μελλοντική εμφύτευση σε θηλυκά.

Η επόμενη πρόκληση για τους επιστήμονες είναι αφενός να πετύχουν την επιτυχή εμφύτευση του υβριδικού εμβρύου και στη συνέχεια την κύηση, αφετέρου να πάρουν ωάρια από τα δύο εν ζωή θηλυκά του βόρειου λευκού ρινόκερου, έτσι ώστε τα επόμενα εργαστηριακά έμβρυα να μην χρειάζεται να είναι πια υβριδικά με νότιο λευκό ρινόκερο.

Η ανακάλυψη κρίνεται ως σημαντική, καθώς δημιουργούνται ελπίδες για διάσωση έστω των γονιδίων του βόρειου λευκού ρινόκερου, καθώς μετά τον πρόσφατο θάνατο του τελευταίου αρσενικού έχουν μείνει μόνο δύο θηλυκά σε όλο τον κόσμο. Ωστόσο, προκύπτουν σημαντικά ερωτήματα, όπως πόσο μακριά έχει το δικαίωμα να φτάσει  η επιστημονική κοινότητα για να εμποδίσει την εξαφάνιση ζώων και ποιες είναι οι ηθικές και οικολογικές προεκτάσεις του ζητήματος;

Οι επιστήμονες έχουν ήδη δημιουργήσει έμβρυα με γενετικό υλικό από τον πρόσφατα εξαφανισμένο ρεοβάτραχο και το 2003 γεννήθηκε ένας κλώνος του τελευταίου θηλυκού Αλπικού Αιγάγρου από κατσίκα, αν και επιβίωσε μόνο λίγα λεπτά.

Αλλά τελευταία στρέφουν την προσοχή τους σε πλάσματα που δεν έχουν περπατήσει στη γη για εκατοντάδες ή ακόμα και χιλιάδες χρόνια. Πρόσφατα η επιστημονική κοινότητα έκανε ένα σημαντικό άλμα προόδου, ανακαλύπτοντας την αλληλουχία DNA της τίγρης της Τασμανίας, το μεγαλύτερο μαρσιποφόρο σαρκοβόρο ζώο στον κόσμο, που έχει εξαφανιστεί από το 1936.
Μια ακόμα ομάδα στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ ερευνά τρόπους για να επαναφέρει στη ζωή το μαμούθ για να ζήσει στο Πάρκο Pleistocene της Σιβηρίας.

Ο οργανισμός Restore & Revive, που προωθεί την μη εξαφάνιση των ειδών ασχολείται με την επεξεργασία γονιδίων σε σχέση με την κλωνοποίηση. Τα γονίδια που διαφοροποιούν ένα εξαφανισμένο είδος από ένα ήδη υπάρχον στη φύση, αναγνωρίζονται και μεταφέρονται στο γονιδίωμα του ζωντανού ζώου.

Ο Ben Novak, επικεφαλής επιστήμονας στο Restore & Revive, εργάζεται στην εισαγωγή γονιδίων από το εξαφανισμένο μεταναστευτικό περιστέρι στο DNA ενός άλλο είδους περιστεριού. «Δεν πρόκειται για αντιγραφή, αφορά την αναδημιουργία, την επανεμφάνιση», αναφέρει στην DW.

Διαβάστε επίσης:

Επαναφορά στη ζωή εξαφανισμένων ειδών: Η δυνατότητα και το ηθικό ζήτημα

Ελέφαντες με «αστεία μαλλιά»

Στην περίπτωση των μαμούθ, τα γονίδια για το χοντρό τρίχωμα, τα μικρά αυτιά, το πολύ λίπος και το «αντιψυκτικό αίμα», που τους επέτρεψαν να επιβιώσουν σε εξαιρετικά χαμηλές θερμοκρασίες, θα επεξεργαστούν στο γονιδίωμα ενός ασιατικού ελέφαντα, του πλησιέστερου εν ζωή συγγενή του.

Οι επικριτές υποστηρίζουν ότι το ζώο που προκύπτει δεν θα είναι μαμούθ, αλλά ένα νέο είδος, που πιθανότατα να μην έχει πολλές δυνατότητες επιβίωσης στον σύγχρονο κόσμο. Ή, όπως λέει η Britt Wray, συγγραφέας του «Rise of the Necrofauna: Η επιστήμη, η ηθική και οι κίνδυνοι της εξάλειψης», ένας ελέφαντας με ένα κομψό κούρεμα που μπορεί να ζήσει στα βόρεια».

Η Wray εξέφρασε την ικανοποίησή της για τα υβριδικά έμβρυα του βόρειου λευκού ρινόκερου, σημειώνοντας ότι μπορεί να υπάρχει πρόοδος για ορισμένα είδη. Αλλά είναι πολύ επιφυλακτική σχετικά με τα είδη που έχουν εξαφανιστεί εδώ και χρόνια.

Υπάρχουν πολλές τεχνικές προκλήσεις που πρέπει να ξεπεραστούν. Ακόμη και με το πλήρες γενετικό υλικό του πρόσφατα εξαφανισμένου Αλπικού Αίγαγρου, το μωρό που έζησε ελάχιστα ήταν το μοναδικό από τα 57 έμβρυα που εμφυτεύτηκαν σε «αναπληρωματικές» μητέρες.

Επισήμανε επίσης, ότι η γνωστή Ντόλι ήταν ο μοναδικός επιζών από 277 απόπειρες κλώνων. Αλλά ακόμα κι αν η κλωνοποίηση πετύχει, το ζώο θα συμπεριφέρεται όπως οι εξαφανισμένοι πρόγονοί του, χωρίς να έχει καμία ζωντανή οικογένεια να το διδάξει τον τρόπο.

Γενικά οι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι τα εξαφανισμένα πλάσματα θα μπορούσαν να έχουν τα φυσικά και συμπεριφορικά χαρακτηριστικά για να εκπληρώσουν τον οικολογικό ρόλο των προγόνων τους.

Αποκατάσταση αρχαίων οικοσυστημάτων

Όταν ένα είδος εξαφανίζεται, ολόκληρο το οικοσύστημα αλλάζει. Τα Άουροχς, οι πρώτες αγελάδες της Ευρασίας, αλληλεπιδρούσαν με τους πληθυσμούς αρπακτικών και η βόσκηση τους βοήθησε άλλα είδη όπως φυτά και πουλιά να ευδοκιμήσουν στο έδαφος. Τα ήμερα βοοειδή που εκτρέφονται με τα χαρακτηριστικά των άγριων προγόνων έχουν συμπεριληφθεί σε πρότζεκτ με σκοπό την αναζωογόνηση της παλαιότερης βιοποικιλότητας.

Ακόμα και τα μαμούθ θα μπορούσαν να βοηθήσουν να μετασχηματιστεί η Σιβηρική τούνδρα σε ένα οικοσύστημα με λιβάδια, πλούσιο σε βιοποικιλότητα όσο η αφρικανική σαβάνα, σύμφωνα με τους επιστήμονες. Υποστηρίζουν μάλιστα ότι τα μαμούθ θα εκθέσουν το έδαφος σε ψυχρότερες θερμοκρασίες και θα αποτρέψουν την τήξη των πάγων, επιβραδύνοντας έτσι την επικίνδυνη κλιματική αλλαγή.

Ωστόσο, επειδή υπάρχουν τόσες πολλές μεταβλητές σε ένα οικοσύστημα, η Wray προειδοποιεί ότι είναι δύσκολο να είμαστε σίγουροι για τα αποτελέσματα με τις περιορισμένες γνώσεις που έχουμε. «Τα οικοσυστήματα δεν είναι απλώς πιο πολύπλοκα από ό, τι πιστεύουμε σήμερα, είναι πιο πολύπλοκα από ό, τι μπορούμε να σκεφτούμε. Πρέπει συνέχεια να λαμβάνουμε υπόψη μας νέα δεδομένα», δήλωσε.

Οι προβληματισμοί της επιστήμης σχετίζονται όμως περισσότερο με την «ηθική επικινδυνότητα» της προσπάθειας επαναφοράς των χαμένων ειδών.

Ας μην το αφήσουμε τόσο αργά την επόμενη φορά

Αυτή είναι μια ανησυχία για την Cathy Dean, διευθύντρια της φιλανθρωπικής εκστρατείας Save the Rhino του Ηνωμένου Βασιλείου. Υποστηρίζει, ότι η οργάνωσή της θα επικεντρωθεί σε είδη που ελπίζουν να επιβιώσουν χωρίς τόσο περίπλοκες, δαπανηρές και αβέβαιες προσπάθειες.

«Δυστυχώς, η ιστορία για τους βόρειους λευκούς ρινόκερους τελείωσε πριν από μια δεκαετία, όταν πιθανόν να έμεναν έξι ζώα στο Εθνικό Πάρκο Granby. Χρειάζεται τουλάχιστον να έχουν μείνει 20 για να έχουμε επαρκή γενετική ποικιλότητα», δήλωσε η Dean. Σήμερα, η Dean λέει ότι έχουν απομείνει λιγότεροι από 80 ρινόκεροι Σουμάτρας και μόλις 67 ρινόκερος της Ιάβας. Τα νούμερα είναι μικρά αλλά υπάρχει ακόμα αρκετή γενετική και δημογραφική ποικιλομορφία για να τους δώσει μια τελευταία ευκαιρία στην επιβίωση. Συνεπώς, παρόλο που νέα είδη μπορεί να ξαναεμφανίζονται χάρη στην επιστημονική πρόοδο, είναι πραγματικά αμφίβολο το κατά πόσο θα μπορούν να επιβιώσουν εκ νέου στο φυσικό τους περιβάλλον, ενώ τίθενται στο τραπέζι και πολλά άλλα ηθικά ζητήματα για τα όρια της επιστήμης και τους ανθρώπου. 

ΠΗΓΗ TVXS