Βασίλης Ἠλιακόπουλος: Τὸ τραῖ­νο τῆς Γουα­τε­μά­λας

 

planodion on 30 Δεκεμβρίου 2025 Βασίλης Ἠλιακόπουλος Τὸ τραῖ­νο τῆς Γουα­τε­μά­λας ΠΑΡΧΕΙ ΕΝΑ ΤΡΑΙΝΟ ποὺ φεύ­γει ἀπὸ τὸ Πότσ­νταμ, μιὰ μι­κρὴ πό­λη στὴ Γερ­μα­νία, γιὰ τὸ Σάν­τα–Κα­τα­λί­να–Πα­λο­πό, ἕνα ἰν­διά­νι­κο χω­ριὸ στὴ Γουα­τε­μά­λα, χί­λια πεν­τα­κό­σια μέ­τρα πά­νω ἀπὸ τὴ θά­λασ­σα, στοὺς πρό­πο­δες ἑνὸς ἀπὸ τὰ ἡφαί­στεια ποὺ πε­ρι­τρι­γυ­ρί­ζουν τὴ Λί­μνη Ἀτι­τλάν.        Βάρ­κες δί­χως κα­ρέ­να προ­σπα­θοῦν νὰ ψα­ρέ­ψουν στὰ ἥσυ­χα νε­ρά, σπι­τά­κια μέ­σα σὲ φυ­τεῖ­ες κα­φέ, πυ­ρο­βο­λι­σμοὶ ἕνα βρά­δυ, ἀν­τάρ­τες, guerrilleros στὰ βου­νά, στρα­τιω­τι­κὰ ἀπο­σπά­σμα­τα τὴν ἄλ­λη μέ­ρα. Δώ­δε­κα χω­ριά, εἴ­κο­σι χι­λιά­δες Ἰν­διά­νοι, βου­βὸ πλῆ­θος στὴ κη­δεία μιᾶς ἄσω­της πε­τα­λού­δας. Ἄτυ­χο μι­κρὸ χω­ριό!        Τὸ τραῖ­νο ἐκτε­λεῖ τὰ δρο­μο­λό­γιά του ὅπο­τε αὐ­τὸ θέ­λει, καὶ δὲν ὑπάρ­χει τρό­πος νὰ πά­ρει κά­ποιος ἐπί­ση­μα μιὰ πλη­ρο­φο­ρία γιὰ τὶς ἀνα­χω­ρή­σεις του. Ἂς μὴν φα­νεῖ πα­ρά­ξε­νη ἡ δια­δρο­μή του. Ὅμοιό του δὲν ἔχει δεῖ ὁ κό­σμος. Νύ­χτα δια­σχί­ζει τὴν πα­γω­μέ­νη Εὐ­ρώ­πη καὶ χά­νε­ται στὸν σκο­τει­νὸ Ἀτλαν­τι­κό.        Οἱ ἐπι­βά­τες του, συ­νή­θως λι­γο­στοὶ καὶ ἀξιο­ση­μεί­ω­τοι, φτά­νουν ς ὣτὸ Πότσ­νταμ ὕστε­ρα ἀπὸ ἕνα σω­ρὸ δυ­σκο­λί­ες. Αὐ­στη­ροὶ ἔλεγ­χοι στὰ σύ­νο­ρα, ἀνα­ξιό­πι­στα δια­βα­τή­ρια, συγ­κε­χυ­μέ­νες πλη­ρο­φο­ρί­ες καὶ συ­νή­θως ὕστε­ρα ἀπὸ μιὰ ἀπό­φα­ση ποὺ δὲν στά­θη­κε πάν­τα εὔ­κο­λη. Καὶ φῆ­μες τὸ συ­νο­δεύ­ουν, ἐνῷ κά­ποιοι ἀμ­φι­σβη­τοῦν ἀκό­μα καὶ τὴν ὕπαρ­ξή του.        Κι ὅμως ἔρ­χε­ται καὶ ξα­νάρ­χε­ται στὶς κου­βέν­τες ἀπο­κη­ρυγ­μέ­νων ποὺ ὁρα­μα­τί­στη­καν τὴν Με­γά­λη Ἀτμο­μη­χα­νή. Καὶ ξα­νὰ στὴν κου­βέν­τα ἑνὸς γε­ρο-ἀλή­τη μ’ ἕνα νε­α­ρὸ ποὺ γιὰ πρώ­τη φο­ρὰ ξέ­φευ­γε ἀπ΄ τὴ πα­τρί­δα του καὶ τὴ ζε­στὴ φω­λιὰ τῶν γο­νιῶν του. Λαμ­πρὸ πρωϊ­νὸ στὸ Vondel-Park τοῦ Ἄμ­στερ­νταμ, ἀφοῦ τοὺς εἶ­χε ἑνώ­σει τὸ κρύο τῆς νύ­χτας γύ­ρω ἀπὸ μιὰ φω­τιά, μιὰ μπου­κά­λα κόκ­κι­νο κρα­σὶ καὶ μιὰ θερ­μὴ συ­ζή­τη­ση γιὰ τὸ Μέλ­λον τοῦ Κό­σμου.        Καὶ θὰ μπο­ροῦ­σες ν΄ ἀκού­σεις γι αὐ­τὸ στὸ προ­θά­λα­μο ἢ στὴν κου­ζί­να ἑνὸς οἴ­κου ἀνο­χῆς στὴ Γερ­μα­νία, ἢ σ΄ ἕνα κα­φε­νεῖο τῆς Karolina–Strasse στὴν Bremen, ἢ ἀνε­βαί­νον­τας τὰ σκα­λιὰ καὶ περ­πα­τῶν­τας στὰ ὑγρὰ πε­ζο­δρό­μια τοῦ Σὰν Σεμ­πα­στιὰν ὕστε­ρα ἀπὸ μιὰ ὁλο­νυ­κτία μπι­λιάρ­δου. Ἢ ἀκό­μα θὰ μπο­ροῦ­σες νὰ μπλε­χτεῖς σὲ μιὰ συ­ζή­τη­ση ποὺ γι­νό­ταν ἀνά­με­σα σὲ ξά­γρυ­πνους τα­ξει­διῶ­τες σ΄ ἕνα νυ­χτε­ρι­νὸ τραῖ­νο ποὺ ἔτρε­χε ἀπὸ τὴ Βαρ­σο­βία στὸ Πα­ρί­σι. Συ­ζή­τη­ση ποὺ θὰ ἦταν ἀρ­κε­τὰ ἐπί­και­ρη ὄχι ὅμως καὶ τὸ ἴδιο δια­φω­τι­στι­κή.        Καὶ πάν­τα ὅσοι ἀνα­φέ­ρον­ται σ΄ αὐ­τὸ τὸ ἀπο­κα­λοῦν ἔτσι ἁπλᾶ: Τὸ Τραῖ­νο.        Νὰ μά­θεις ὅμως γιὰ τὸ τραῖ­νο τοῦ Πότσ­νταμ, μιᾶς καὶ ἀνα­χω­ρεῖ σὲ ἄτα­χτα χρο­νι­κὰ δια­στή­μα­τα, εἶ­ναι θέ­μα τύ­χης μᾶλ­λον ἐξαι­ρε­τι­κῆς ἀφοῦ ἐλά­χι­στοι γνω­ρί­ζουν κά­τι γι’ αὐ­τό. Κι ὅμως, τὸ χει­μῶ­να τοῦ ΄83 εἶ­δα ἀν­θρώ­πους σὲ διά­φο­ρες χῶ­ρες τῆς Εὐ­ρώ­πης ποὺ πο­ρεύ­ον­ταν πρὸς αὐ­τὸ καὶ στὰ 1987 συ­νάν­τη­σα στὰ λι­μά­νια τῆς Κεν­τρι­κῆς Ἀμε­ρι­κῆς πα­ληοὺς ἐπι­βά­τες του ποὺ εἶ­χαν ἔρ­θει ἀπὸ μιὰ μα­κρι­νὴ χώ­ρα ποὺ λε­γό­ταν Εὐ­ρώ­πη. Καὶ τὸ σκλη­ρὸ χει­μῶ­να τοῦ ΄88, ζῶν­τας στοὺς δρό­μους, συ­νάν­τη­σα πολ­λοὺς ποὺ προ­σπα­θοῦ­σαν, ἀπε­γνω­σμέ­να πιά, νὰ φτά­σουν ὣς αὐ­τό. Κι οὔ­τε ἀκού­στη­κε πο­τὲ νὰ ξα­να­γύ­ρι­σε κα­νεὶς μα­ζί του ἀπό ‘κεῖ κά­τω.        Κι ἐνῷ οἱ ἐπι­βά­τες του εἶ­ναι συ­νή­θως λι­γο­στοί, ἦρ­θαν χρό­νια δύ­σκο­λα, πο­λὺ ἀρ­γό­τε­ρα ἀπὸ τό­τε ποὺ γρά­φτη­καν αὐ­τὲς οἱ γραμ­μές, ποὺ ἔφυ­γε φορ­τω­μέ­νο μὲ ἑκα­τον­τά­δες τυ­χο­διῶ­κτες, ἀν­θρώ­πους πού, γιὰ κά­ποιους λό­γους, θὰ προ­τι­μοῦ­σα νὰ ἀπο­κα­λῶ εὐ­γε­νεῖς. «Εὐ­γε­νεῖς Τυ­χο­διῶ­κτες». Πε­ρι­πλα­νώ­με­νοι ποὺ κου­ρά­στη­καν νὰ κοι­μοῦν­ται σ΄ ἕνα κρύο ποὺ σοῦ πα­γώ­νει τὴν καρ­διὰ ἔξω ἀπὸ τὸν Κεν­τρι­κὸ Σταθ­μὸ τοῦ Ἄμ­στερ­νταμ. Ἀπο­διωγ­μέ­νοι, ποὺ ἀνα­κη­ρύ­χθη­καν Ἅγιοι στὸ Charring Cross γύ­ρω ἀπ΄ τὶς φω­τιές, κά­τω ἀπ΄ τὰ γε­φύ­ρια.        Ἀλῆ­τες ἀπο­κα­μω­μέ­νοι ἀπὸ τὴν πα­ρι­σι­νὴ νύ­χτα, μη­χα­νι­κοὶ ἀπ΄ τὴν Οὑγ­γα­ρία, δύο Πέρ­σες φοι­τη­τὲς τῆς Ἰα­τρι­κῆς ποὺ διέ­σχι­σαν μὲ τὰ πό­δια τὰ σύ­νο­ρα πρὸς τὴν Ἀν. Γερ­μα­νία καὶ ξα­να­διώ­χτη­καν στὴν Πο­λω­νία, μό­νο καὶ μό­νο γιὰ νὰ ξα­να­γυ­ρί­σουν τὴν ἑπό­με­νη νύ­χτα μέ­σα ἀπ΄ τοὺς ἀγρούς. Πρώ­ην στρα­τιῶ­τες, δαν­δῆ­δες, πε­ρή­φα­νοι ἀπά­τρι­δες, πα­ληοὶ χαρ­το­παῖ­κτες, ἀπα­τε­ῶ­νες ἀπὸ πε­ποί­θη­ση, ἕνας παπ­πᾶς ποὺ ἔχα­σε τὴν πί­στη του, ἕνας δά­σκα­λος ποὺ διώ­χθη­κε για­τί ἀφέ­θη­κε ν΄ ἀγα­πή­σει μιὰ μα­θή­τριά του κι ὁ Ἔκ­πτω­τος Ἄγ­γε­λος.        Με­ρι­κὲς φο­ρές, καμ­πό­σοι ἀπὸ τοὺς τα­ξει­διῶ­τες εἶ­χαν μιὰ πα­ρά­ξε­νη μοῖ­ρα καὶ γι’ αὐ­τὸ ἀκό­μα τὸ ἐπι­βα­τι­κὸ κοι­νὸ τοῦ τραί­νου. Γιὰ πα­ρά­δειγ­μα, μιὰ πλύ­στρα ἀπὸ τὸ Μά­ριμ­πορ τῆς Γιου­γκο­σλα­βί­ας ποὺ πῆ­ρε τὸ τραῖ­νο στὰ 1981, ἀνα­κη­ρύ­χτη­κε ἀρ­γό­τε­ρα τὴν ἴδια χρο­νιά, βα­σί­λισ­σα τῆς Ὀμορ­φιᾶς στὴ τρελ­λὴ νύ­χτα τοῦ καρ­να­βα­λιοῦ τοῦ Τρί­νιν­ταντ!        Ἕνας ἄλ­λος, ποὺ ἔτυ­χε νὰ γνω­ρί­σω προ­σω­πι­κά, Ἕλ­λη­νας, πα­ληὸς λο­στρό­μος, δια­τη­ρεῖ μπὰρ γιὰ ναυ­τι­κούς, τὸ O Bar dos Marinheiros στὴ Φορ­ταλ­λέ­τσα την Μπρα­ζί­λιας.        Εἶ­πα βέ­βαια, ὅτι τὸ νὰ φτά­σει κα­νεὶς ὣς τὸ Πότσ­νταμ τὴ σω­στὴ στιγ­μὴ μπο­ρεῖ νὰ εἶ­ναι ἀπο­τέ­λε­σμα πολ­λῶν εὐ­τυ­χῶν συμ­πτώ­σε­ων. Ἀπὸ κεῖ καὶ πέ­ρα ὅμως δὲν ὑπάρ­χει πρό­βλη­μα. Ἀρ­γὰ τὴ νύ­χτα, πε­ρα­σμέ­να με­σά­νυ­χτα κι ἐνῷ τὰ κα­νο­νι­κὰ δρο­μο­λό­για ἔχουν τε­λειώ­σει πρὸ πολ­λοῦ, με­ρι­κὲς μο­να­χι­κὲς φι­γοῦ­ρες ξε­ρο­στα­λιά­ζουν στὸν ἄδειο, κρύο, μι­σο­φω­τι­σμέ­νο σταθ­μό. Προ­φα­νῶς ἀνα­λο­γί­ζον­ται ἐὰν πρό­κει­ται γιὰ φάρ­σα ἢ γιὰ τὸν τε­λευ­ταῖο εὐ­ρω­παϊ­κὸ θρῦ­λο.        Ἀκρι­βῶς στὶς 1.15 με­τὰ τὰ με­σά­νυ­χτα, ἕνας σι­δη­ρο­δρο­μι­κὸς ὑπάλ­λη­λος μὲ κα­λο­ραμ­μέ­νη μπλὲ στο­λή, κρα­τῶν­τας μιὰ πα­ληὰ τσάν­τα, μπαί­νει στὸ σταθ­μό. Ἕνα μι­κρὸ γκισ­σὲ ἀνοί­γει πέ­ρα σὲ μιὰ μι­σο­σκό­τει­νη ἄκρη. Ὁ ὑπάλ­λη­λος βγά­ζει ἀπὸ τὴν τσάν­τα καὶ ἀναρ­τᾶ μιὰ τα­λαι­πω­ρη­μέ­νη ἐπι­γρα­φὴ ὅπου ἀνα­γρά­φε­ται ἡ μα­γι­κὴ δια­δρο­μή: Πότσ­νταμ–Σάν­τα Κα­τα­λί­να Πα­λο­πό. Κι ἐνῷ οἱ ἐπι­βά­τες κά­νουν οὐ­ρά, ἀρ­χί­ζει νὰ κό­βει εἰ­σι­τή­ρια. Ἐδῶ πρέ­πει νὰ ἀνα­φέ­ρω τὴν τι­μὴ τοῦ εἰ­σι­τη­ρί­ου ποὺ ἔχει ὁρι­στεῖ, σύμ­φω­να μὲ τὸ νό­μι­σμα τῆς Γουα­τε­μά­λας, στὸ συμ­βο­λι­κὸ πο­σὸ τῶν τριῶν κε­τσά­λες ἢ τοῦ ἀν­τί­στοι­χού τους σὲ ὅλα τὰ Εὐ­ρω­παϊ­κὰ νο­μί­σμα­τα. (Πε­ρί­που ἑφτὰ δα­νέ­ζι­κες κο­ρῶ­νες ἤ, πά­νω κά­τω, 140 ἑλ­λη­νι­κὲς δραχ­μές.)        Σὲ 15 λε­πτὰ ἡ ἔκ­δο­ση τῶν εἰ­σι­τη­ρί­ων ἔχει τε­λειώ­σει. Οἱ ἐπι­βά­τες, μο­να­χι­κές, κου­ρα­σμέ­νες φι­γοῦ­ρες ἀνε­βαί­νουν τὶς σκά­λες πρὸς τὶς πλατ­φόρ­μες, ἡ θυ­ρί­δα πα­ρα­μέ­νει γιὰ λί­γο ἀνοι­χτή, ἔπει­τα κλεί­νει καὶ ὁ σταθ­μὸς ἐπι­στρέ­φει στὴ συ­νη­θι­σμέ­νη του ἠρε­μία. Στὶς 1.50 με­τὰ τὰ με­σά­νυ­χτα τὸ τραῖ­νο βγαί­νει ἀπὸ τὸ σταθ­μὸ τοῦ Πότσ­νταμ.        Καὶ ὅπως λέ­ει ἕνα πα­ληὸ τρα­γου­δά­κι τῶν ἀλη­τῶν της Κο­λω­νί­ας χω­ρὶς ἔπαρ­ση καί, εἶ­ναι ἀλή­θεια, ἀρ­κε­τὰ λυ­πη­μέ­να: Ὦ, τραῖ­νο πα­ρά­ξε­νο Τραῖ­νο τῶν Ἀπο­ξε­χα­σμέ­νων Ποὺ μὲ ὁρ­μὴ ξε­χύ­νε­σαι, Σι­δε­ρέ­νια τοῦ μύ­θου στο­λή Μὲ σέ­να ἡ Εὐ­ρώ­πη ὀνει­ρορ­ρα­γεί!        Καὶ ἕνα ἄλ­λο ποὺ τρα­γου­διέ­ται ἀπὸ τὴν πλέμ­πα τῆς Ρώ­μης καὶ τῆς Φλω­ρεν­τί­ας πιὸ εὔ­θυ­μο ἂν καὶ λί­γο πε­ρι­παι­κτι­κό: Τ΄ ἀγό­ρια τὰ πιὸ σε­μνά, Οἱ γέ­ροι οἱ πιὸ γλεν­τζέ­δες Ξέ­χα­σαν γιὰ πάν­τα Τὴν Campo di Fiori Καὶ τὰ κο­ρί­τσια τῆς Via Condotti, Γιὰ ἕνα χα­μό­γε­λο στὴ Γουα­τε­μά­λα. Κι ὅμως, τὸ τραῖ­νο αὐ­τὸ ἀνή­κει στοὺς σι­δη­ρο­δρό­μους μιᾶς εὐ­ρω­παϊ­κῆς χώ­ρας. Εἶ­ναι ἕνα τραῖ­νο τῶν δα­νέ­ζι­κων σι­δη­ρο­δρό­μων. Αὐ­τὸ τὸ D.S.B ποὺ βλέ­πει κα­νεὶς μπρο­στὰ στὴ μά­σκα τῆς μη­χα­νῆς, ποὺ εἶ­ναι ζω­γρα­φι­σμέ­νη πά­νω στὸ μι­κρὸ χαρ­το­νά­κι τοῦ εἰ­σι­τη­ρί­ου, εἶ­ναι τὰ ἀρ­χι­κὰ ἀπὸ τὸ Danske Staats Banner, ποὺ ση­μαί­νει: δα­νέ­ζι­κοι κρα­τι­κοὶ σι­δη­ρό­δρο­μοι. Καὶ πα­ρ' ὅλο ποὺ αὐ­τὴ ἡ γραμ­μὴ εἶ­ναι ἕνα ἀνε­πί­ση­μο καὶ ἀνε­ξάρ­τη­το πα­ρα­κλά­δι τῶν Δα­νέ­ζι­κων Σι­δη­ρο­δρό­μων, στε­γά­ζε­ται σ΄ ἕνα ἀπό­με­ρο γρα­φεῖο στὸ κτί­ριό τους στὴν Κο­πεγ­χά­χη.        Βέ­βαια τὸ γε­γο­νὸς ὅτι σχε­δὸν πο­τὲ δὲν θὰ βρεῖ κα­νεὶς τὸ γρα­φεῖο ἀνοι­χτό, εἶ­ναι μᾶλ­λον ὑπεύ­θυ­νο γιὰ τὴ γνω­στὴ πε­ποί­θη­ση ὅτι αὐ­τὴ ἡ γραμ­μὴ εἶ­ναι ἀνύ­παρ­κτη καὶ ὅτι ὅλη ἡ ἱστο­ρία ἀπο­τε­λεῖ μῦ­θο. Πάν­τως οἱ πλη­ρο­φο­ρί­ες ποὺ τυ­χαί­νει νὰ ἔχω λέ­νε πὼς ἡ γραμ­μή της Γουα­τε­μά­λας χρη­μα­το­δο­τεῖ­ται ἀπὸ ἕνα ψα­ρέμ­πο­ρο ἀπὸ τὴν Ἔσμπια τῆς δυ­τι­κῆς πα­ρα­λί­ας τῆς Δα­νί­ας καὶ ἕναν χρη­μα­τι­στὴ τῆς Κο­πεγ­χά­γης.        Εἶ­ναι τὸ τραῖ­νο ποὺ δὲν γνω­ρί­ζει δια­κρί­σεις. Δὲν ἔχει πρώ­τη ἢ δεύ­τε­ρη θέ­ση. Οἱ ὑπάλ­λη­λοί του εἶ­ναι πε­ρή­φα­νοι ποὺ δου­λεύ­ουν σ’ αὐ­τὸ καὶ ὄχι σὲ ὁποιο­δή­πο­τε ἄλ­λο. Με­γά­λες ἀχνι­στὲς τσα­γιέ­ρες καὶ ζε­στὸς κα­φὲς σὲ πε­ρι­μέ­νουν στὸ βαγ­κὸν–ρε­στω­ράν. Με­τα­χεί­ρι­ση πρὸς gentlemen ἐπι­φυ­λάσ­σε­ται πρὸς ὅλους.        Καὶ δί­πλα στὴν κου­ζί­να, σ΄ ἕνα μα­κρὺ πάγ­κο, προ­σφέ­ρον­ται σὲ σι­δη­ρο­δρο­μι­κοὺς καὶ ἐπι­βά­τες, ζε­στὸ μαῦ­ρο ψω­μί, ἀχνι­στὲς πα­τά­τες καὶ ἄσπρο κρα­σί. Γέ­λια, κα­λαμ­πού­ρια καὶ θο­λὰ τζά­μια. Αὐ­τοὶ οἱ συγ­κρα­τη­μέ­νοι καὶ εὐ­γε­νι­κοὶ Δα­νοὶ ὑπάλ­λη­λοι ἀρέ­σκον­ται νὰ ὑπε­ρη­φα­νεύ­ον­ται ὅτι προ­σφέ­ρουν τὸ κα­λύ­τε­ρο σέρ­βις σὲ ὅλη τὴν Εὐ­ρώ­πη.        Κι ἐνῷ οἱ ἐπι­βά­τες του κου­ρα­σμέ­νοι, μὲ με­γά­λα ἀγ­γε­λι­κὰ μά­τια καὶ ἀχνὰ χα­μό­γε­λα, γέρ­νουν καὶ ἀπο­κοι­μιοῦν­ται πά­νω στὰ τζά­μια, τὸ τραῖ­νο περ­νά­ει μὲ ὅλη του τὴν τα­χύ­τη­τα, χω­ρὶς νὰ στα­μα­τή­σει, μέ­σα ἀπὸ τοὺς κα­τά­φω­τους, κεν­τρι­κοὺς σταθ­μοὺς ὅλων τῶν με­γά­λων πό­λε­ων τῆς Εὐ­ρώ­πης καὶ χά­νε­ται δυ­τι­κὰ μέ­σα στὴ νύ­χτα.        Δα­νία 1988 Πη­γή: Ἀπὸ τὴν συλ­λο­γὴ δι­η­γη­μά­των Νυ­χτε­ρι­νὲς ἱστο­ρί­ες (Ἐκ­δό­σεις Πα­νο­πτι­κόν, Μάϊ­ος, 2014.) Βα­σί­λης Ἠλια­κό­που­λος. Βι­βλία του: Ἀνα­μνή­σεις ἑνὸς Πε­ρι­πλα­νώ­με­νου (Ροδακιό, 2001), Νυ­χτε­ρι­νὲς Ἱστο­ρί­ες (ἐκδ. Πα­νο­πτι­κόν, 2014), Οὐ­το­πία, (ἐκδ. Πα­νο­πτι­κόν, 2021) καὶ Τὸ Πα­λαι­στι­νια­κὸ Σκο­τά­δι (ἐκδ. Ἀλή­στου Μνή­μης, 2024). Δια­τη­ρεῖ τὸ ἱστο­λό­γιο Με­τα­με­σο­νύ­κτια Ἡμε­ρο­λό­για: https://metamesonyktiaemerologia.blogspot.com/ Ση­μαν­τι­κὴ ἐ­νη­με­ρω­ση γιὰ τὴν πο­ρεί­α τοῦ ἱ­στο­λο­γί­ου: Δεῖ­τε ἐ­δῶ: Γιάν­νης Πα­τί­λης: Πλα­νό­δι­ον – Ἱ­στο­ρί­ες Μπον­ζάι. Στρο­φή .